EDUKACJA ZDROWOTNA I PROMOCJA ZDROWIA W SZKOLE

1. EDUKACJA ZDROWOTNA I PROMOCJA ZDROWIA W SZKOLE WYKLADY/ Warsztaty dr Danuta Skulicz

2. WITAM NA WYKLADACH NA TEMATY: I. ZDROWIE I CZYNNIKI JE WARUNKUJACE II. PROMOCJA ZDROWIA III. SZKOLA PROMUJACA ZDROWIE

3. dr Danuta Skulicz EDUKACJA ZDROWOTNA I PROMOCJA ZDROWIA W SZKOLE Stajemy w obliczu koniecznosci przystosowania sie do zmian spolecznych generowanych postepem cywilizacyjnym, a r�wnoczesnie pragniemy doswiadczac wysokiej jakosci zycia. Zdrowie � nasz fizyczny i psychospoleczny dobrostan jest fundamentem umozliwiajacym sprostanie obu tym zadaniom. Jezeli przy tym dodac, ze zdrowie jest plaszczyzna prawidlowego rozwoju i podmiotowego bycia czlowieka, to wychowanie do zdrowia nalezy uznac za pilne wyzwanie wsp�lczesnej edukacji. Propozycja wyklad�w i warsztat�w w zakresie tresci i metod edukacji zdrowotnej skierowana jest do nauczycieli i pedagog�w, bowiem to oni staraja sie ja dostosowac do zmieniajacych sie potrzeb mlodych ludzi. Staja oni wobec koniecznosci radzenia sobie z takimi problemami jak seks, AIDS i narkomania. Zdaja sobie tez sprawe, ze powinni pelnic wazna role w promocji zdrowia mlodych ludzi w czasie calej ich nauki w szkole. Droga do takich dzialan jest budowanie przez nauczycieli ich wlasnych umiejetnosci na podstawie doswiadczen i tego co juz wiedza.

4. Zdrowie czlowieka traktowane w spos�b calosciowy, wielowymiarowy, jest uwarunkowane przez szereg czynnik�w, sposr�d kt�rych najwieksze znaczenieprzypisuje sie stylowi zycia rozumianemu jako aktywnosc behawioralna zwiazana ze zdrowiem. Fundamentem jego ksztaltowania sa czynniki podmiotowe czlowieka � wiedza, przekonania, system wartosci- oraz charakterystyka kontekstu spoleczno � kulturowego towarzyszacego jednostce w jej egzystencji. Tak wiec przed edukatorem zdrowia, a ta rola jest dzisiaj powinnoscia kazdego nauczyciela i pedagoga, stoja zadania odnoszace sie w pierwszej kolejnosci do autoedukacji, nastepnie do projektowania programu edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia w srodowisku instytucji oswiatowo � wychowawczych i realizacji tego programu. Zar�wno dla nauczycieli/wychowawc�w, jak i uczni�w/wychowank�w niezbedna jest nie tylko swiadomosc wlasnego zdrowia i mozliwosci jego ksztaltowania, ale r�wniez rozwijanie umiejetnosci zyciowych, stanowiacych istote kompetencji i dzialan w zakresie budowania zdrowia fizycznego i psychospolecznego. Kariera zyciowa, a w tym zawodowa czlowieka uwarunkowana jest jego �kariera zdrowotna�, rozumiana jako pewien �bagaz� wiedzy i doswiadczen zwiazanych ze zdrowiem, uzyskiwanych w r�znych etapach zycia, kt�re decyduja o umiejetnosciach, zachowaniach zdrowotnych i stylu zycia czlowieka. A zatem warto i o te kariere zabiegac, dbajac o zdrowie i promujac zdrowie, bowiem jak powiedzial M. P. O� Donnell: �Promocja zdrowia jest dyscyplina nauki i sztuka wspomagania ludzi w dokonywaniu zmian w ich stylu zycia aby mogli zblizyc sie do optimum swego zdrowia; promocja zdrowia pomaga ludziom, by zmieniali sw�j styl zycia na sprzyjajacy zdrowiu�.

5. I. ZDROWIE I CZYNNIKI JE WARUNKUJACE � Co to jest zdrowie? W 1947 roku Swiatowa Organizacja Zdrowia (SOZ ) zdefiniowala zdrowie jako: � Stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i spolecznego, a nie tylko brak choroby lub kalectwa i niepelnosprawnosci� * Pozytywne rozumienie zdrowia * Zbyt idealistyczne rozumienie zdrowia * Nie uwzglednienie dynamicznych zwiazk�w miedzy zdrowiem fizycznym, spolecznym, psychicznym i duchowym * Calosciowe ( holistyczne ) rozumienie zdrowia Inne definicje i opisy zdrowia: Stan, w kt�rym jednostka wykazuje optymalna umiejetnosc pelnienia r�l i zadan wyznaczonych przez proces socjalizacji; Poziom sprawnosci funkcji ustrojowych w stosunku do srodowiska ( potencjal adaptacyjny) oraz sztuka panowania nad wlasnym cialem i psychika; Koncepcja adaptacji - dobre zdrowie to umiejetnosc radzenia sobie z ekstremalnymi zmianami srodowiska i dobra adaptacja do tych zmian. Koncepcja ta jest zbiezna ze wsp�lczesnym , ekologicznym podejsciem do zdrowia.

6. Definicje zdrowia sformulowane przez Uczestniczki szkolenia w Lublinie � 9.XII. 2009 r Zdrowie spoleczne � jest to dobre samopoczucie spoleczne wynikajace z akceptacji i tolerancji w srodowisku: rodzinnym, w miejscu pracy w szkole, w spoleczenstwie (w srodowisku zycia). Zdrowie fizyczne � to poziom sprawnosci i prawidlowego funkcjonowania organizmu, zgodnie z wiekiem i okresem rozwojowym oraz warunkami zycia, uwzgledniajacy realizacje wlasnych potrzeb w zakresie r�znych form aktywnosci fizycznej. Zdrowie psychiczne �stan psychiki uwzgledniajacy przyjete normy zachowan emocjonalnych i intelektualnych adekwatne do poziomu rozwoju czlowieka i sytuacji w jakiej sie znajduje, dajacy szanse samorealizacji.

7. Nowe podejscie do zdrowia i choroby zaproponowal wybitny socjolog medycyny A. Antonowsky.  Jego koncepcja zaklada, ze zdrowie i choroba sa krancami kontinuum. Kazdy czlowiek zajmuje pewna pozycje miedzy biegunami �absolutnego zdrowia� i �calkowitej choroby�. Gdy czlowiek buduje wlasne zasoby dla zdrowia i potrafi skutecznie radzic sobie ze stresorami, przesuwa sie w kierunku bieguna zdrowia.

8.

9. Biomedyczny i holistyczny model zdrowia Biomedyczny model zdrowia �podstawowe pojecie wsp�lczesnej medycyny naukowej. ZDROWIE Kategoria zobiektywizowana, medyczne kryteria opisu, stan braku zakl�cen w funkcjach biologicznych organizmu. Z. zdeterminowane wyposazeniem genetycznym i wrodzona struktura organizmu oraz skutecznoscia zabieg�w leczniczych podejmowanych przez sluzbe zdrowia. �Choroba grupuje obiektywne stany organizmu, a zdrowie jest kategoria subiektywna� ( Julian Aleksandrowicz, W poszukiwaniu definicji zdrowia, �Studia Filozoficzne� 1972, nr 9.)

10. HOLISTYCZNY MODEL ZDROWIA Systemowa wizja � czlowiek jest elementem calosci ( zlozonej z wymiar�w: fizycznych, psychicznych, duchowych, spolecznych i kulturowych). Calosc determinuje zdrowie kazdego z poszczeg�lnych element�w. Czlowiek � wzglednie samodzielnym tw�rca wlasnego zdrowia. ZDROWIE PELNIA POTENCJALU ROZWOJOWEGO I DOBROSTAN; JEST CECHA SYSTEMU LUB PODSYSTEMU, KT�RY WARUNKUJE R�WNOWAGE ( KORZYSTNA DLA ZDROWIA) Choroba � skutek zachwiania r�wnowagi systemowo rozumianego zdrowia. Etiologia � opr�cz sfery biologicznej- otwarta na wiele czynnik�w pozabiologicznych. Zakres wielowymiarowy � (sfery: biologiczna, psychospoleczna, kulturowa, duchowa); wielopoziomowy ( wielosc uklad�w, np. srodowisko rodzinne, srodowisko lokalne). Dopuszczalnosc subiektywnych kryteri�w odnoszacych sie do zdrowia, oddzialywanie terapeutyczne uzupelnione o naturalne sposoby.

11. Spoleczno � ekologiczny model zdrowia podstawa promocji zdrowia * Holistyczna wizja czlowieka * Powiazanie miedzy czlowiekiem i jego srodowiskiem, oddzialywanie czynnik�w natury psychospolecznej

12. ZDROWIE jest: WARTOSCIA ZASOBEM dla spoleczenstwa SRODKIEM do codziennego zycia

13. Czynniki warunkujace zdrowie * STYL ZYCIA i ZACHOWANIA ZDROWOTNE ( 50 � 60%) SRODOWISKO FIZYCZNE I SPOLECZNE ( 20 � 25%) CZYNNIKI GENETYCZNE ( OKOLO 20%) SLUZBA ZDROWIA ( 10 � 15%)

14. Zachowania zdrowotne, czyli: postepowanie, dzialania ( lub ich zaniechanie), kt�re bezposrednio lub posrednio wplywaja na zdrowie. ZACHOWANIA SPRZYJAJACE ZDROWIU ( PROZDROWOTNE, POZYTYWNE) ZACHOWANIA ZAGRAZAJACE ZDROWIU ( ANTYZDROWOTNE, NEGATYWNE)

15. STYL ZYCIA Skladaja sie nan zachowania zdrowotne, postawy, dzialania i og�lna filozofia zycia. Zalezy od : srodowiska, norm spolecznych i kulturowych, w kt�rych zyje czlowiek i spolecznosc, do kt�rej nalezy ( lub z kt�ra sie identyfikuje); osobistych przekonan, wartosci, umiejetnosci zycia, og�lnej : ekonomicznej, politycznej i organizacyjnej struktury spoleczenstwa.

16. �Kariera zdrowotna� Jest to pewien �bagaz� ( suma) wiedzy i doswiadczen zwiazanych ze zdrowiem, uzyskiwanych w r�znych etapach zycia, kt�re decyduja o umiejetnosciach, zachowaniach zdrowotnych i stylu zycia czlowieka. W rozwoju �kariery zdrowotnej� podstawowe znaczenie maja wplywy spoleczne.

18. II. PROMOCJA ZDROWIA KONCEPCJA I STRATEGIA DZIALAN DLA ZDROWIA � powstala w latach 70-tych XX wieku, z ruchem �Zdrowie dla wszystkich w 2000 roku� PODSTAWOWE ZALOZENIA sformulowano w 1986 roku w KARCIE OTTAWSKIEJ, w czasie KONFERENCJI PROMOCJI ZDROWIA w OTTAWIE: PROMOCJA ZDROWIA JEST TO PROCES UMOZLIWIAJACY LUDZIOM ZWIEKSZENIE KONTROLI NAD SWOIM ZDROWIEM ORAZ JEGO POPRAWE

19. KONCEPCJA

20. Promocja zdrowia wedlug  M.P. O�Donnell�a �Promocja zdrowia jest dyscyplina nauki i sztuka wspomagania ludzi w dokonywaniu zmian w ich stylu zycia aby mogli zblizyc sie do optimum swego zdrowia� STYL ZYCIA SPRZYJAJACY ZDROWIU

21. ZMIANY W STYLU ZYCIA

22. Obszary promocji zdrowia 1. Budowanie prozdrowotnej polityki publicznej 2. Tworzenie srodowiska zycia i pracy ( fizycznego i spolecznego) 3. Zachecanie do aktywnych dzialan na rzecz zdrowia calego spoleczenstwa ( jednostki, grupy, spolecznosci lokalnych) 4. Rozwijanie indywidualnych umiejetnosci sluzacych zdrowiu ( edukacja do zdrowia ) 5. Reorientacja sluzby zdrowia

23. Poziomy promocji zdrowia Panstwo Wojew�dztwo Gmina Szkola Rodzina

24. Metody i podejscia w promocji zdrowia 1. Podejscie �od ludzi do problemu� 2. Podejscie siedliskowe 3. Zmodyfikowane uczestnictwo spolecznosci 4. Rozwiazywanie problem�w

25. Promocja zdrowia a profilaktyka Profilaktyka (prewencja) � zapobieganie chorobom i innym zaburzeniom oraz ich skutkom: * pierwotna � zapobieganie zachorowaniu, urazowi * wt�rna � zapobieganie dalszemu rozwojowi choroby * trzeciorzedowa � zapobieganie skutkom fizycznym i psychicznym choroby.

26. Zdrowie/profilaktyka Zdrowie / promocja Profilaktyka Zdrowie / zapobieganie chorobom Zdrowie / utrzymanie status quo Promocja Zdrowie / �tworzenie�, �krzewienie�, �doskonalenie� ZDROWIE / POTEGOWANIE � �ZWIEKSZANIE POTENCJALU� ZDROWIA

27. Promocja zdrowia a edukacja zdrowotna Edukacja zdrowotna jest nieodlacznym, komplementarnym elementem promocji zdrowia. Celem jej jest budzenie swiadomosci, zwiekszenie wiedzy, umiejetnosci, ksztaltowanie postaw wobec zdrowia poszczeg�lnych jednostek Sa to niezbedne kompetencje do podjecia przez ludzi dzialan na rzecz zmiany swego stylu zycia i srodowiska.

29. III. SZKOLA PROMUJACA ZDROWIE

31. HISTORIA Ruch promocji zdrowia w Europie � lata 80 � te XX wieku: Ruch �zdrowych miast� �Szkola promujaca zdrowie� (Sz PZ) 1991 r. � SOZ proponuje Wegrom, Czechoslowacji i Polsce - tworzenie SzPZ w praktyce 1991 r. � rozpoczeto w Polsce Projekt �Szkola promujaca zdrowie� w 15 szkolach We wrzesniu 1992 r. � powstaje Europejska Siec Szk�l Promujacych Zdrowie Do czerwca 1992 roku w 22 wojew�dztwach utworzono wojew�dzkie zespoly ds. szk�l promujacych zdrowie

32. Koncepcja Sz P Z 1. Zalozenia Karty Ottawskiej � podejscie siedliskowe. 2. SzPZ � siedlisko, kt�rego czlonkowie spolecznosci - pracownicy i uczniowie: * podejmuja starania aby poprawic swoje samopoczucie i zdrowie, * ucza sie jak zyc zdrowiej i tworzyc zdrowe srodowisko, * zachecaja ludzi w innych siedliskach w swoim otoczeniu, zwlaszcza rodzic�w uczni�w, do podjecia podobnych staran.

33. Zdrowy styl zycia calej spolecznosci szkolnej Program edukacji zdrowotnej 2. Ethos zdrowia w szkole 3. Wsp�ldzialanie z rodzicami i spolecznoscia lokalna

34. Strategia Podejscie � od ludzi do problemu� Podejscie siedliskowe Rozwiazywanie problem�w Wsp�luczestnictwo i partnerstwo os�b reprezentujacych r�zne grupy spolecznosci szkolnej Tworzenie SzPZ praca �od podstaw� � zmiany w ludziach i srodowisku ich zycia

35. Elementy strategii tworzenia SzPZ Prawidlowe planowanie i ewaluacja dzialan Metoda �malych krok�w� Wlasny program, metody, tempo realizacji Prawo do bled�w Elastyczne podejscie Uwzglednienie �wzlot�w� i �upadk�w� Swietowanie wszystkich, nawet malych sukces�w � podtrzymywanie entuzjazmu Wiarygodnosc dla siebie i innych

36. Zadania nauczycieli Holistyczne podejscie w promocji zdrowia Aktywne, nowoczesne podejscie do zadan Przechodzenie od malych do duzych zmian Nauczyciel edukatorem zdrowia i innowatorem � wytrwaly i konsekwentnie dazacy do celu

37. PODSUMOWANIE

38. Literatura 1.M. Demel, Pedagogika zdrowia, W S i P, Warszawa 1980. 2. B.Woynarowska, Zdrowie, edukacja do zdrowia, promocja zdrowia. W: A. Jaczewski (red.), Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania. Cz. II, W S i P, Warszawa 1994. 3. J. B. Karski, Organizacja osrodka promocji zdrowia, Centrum Organizacji i Ekonomiki Ochrony Zdrowia, Warszawa 1994. 4. �Promocja Zdrowia. Nauki spoleczne i Medycyna�, Czasopismo Interdyscyplinarne Instytutu Kardiologii, Warszawa � dwumiesiecznik, ukazuje sie od 1994 roku. 5. Z. Slonska, M. Misiuna, Promocja zdrowia. Slownik podstawowych termin�w, Agencja Promo � Lider, Warszawa 1993. 6. B. Woynarowska, M. Sokolowska, Jak tworzymy szkole promujaca zdrowie. Pierwsze doswiadczenia, Polski Zesp�l ds. Projektu Szkola Promujaca Zdrowie, Warszawa 1993. 7. M. Kowalski, Teoretyczne podstawy refleksji o zdrowiu, W: M. Kowalski, A. Gawel, Zdrowie Wartosc Edukacja, Oficyna Wydawnicza �Impuls�, Krak�w 2006, s. 15 � 43. 8. D. Skulicz (red.), Zdrowie w edukacji elementarnej. Wprowadzenie do konstruowania program�w autorskich, Krak�w 2004, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellonskiego.

39. EDUKACJA ZDROWOTRNA W SZKOLE 1. Program edukacji zdrowotnej w szkole 2. Strategia i metody edukacji zdrowotnej 1. Program edukacji zdrowotnej w szkole Definicje: * M. Demel: � Wychowanie zdrowotne jest integralna czescia ksztalcenia pelnej osobowosci�. Polega ono na: ksztaltowaniu nawyk�w, sprawnosci, postaw wobec zdrowia, umozliwiajacych jego ochrone i doskonalenie oraz pobudzaniu pozytywnego zainteresowania sprawami zdrowia. * T. Williams: � Edukacja zdrowotna jest to proces, w kt�rym ludzie ucza sie dbac o zdrowie wlasne i spolecznosci w kt�rej zyja� * L. Baric: � Edukacja zdrowotna jest to proces przekazywania i/lub nabywania wiedzy i umiejetnosci niezbednych do przezycia i poprawy jakosci zycia�

40. Edukacja do zdrowia obejmie wiec przekazywanie i nabywanie ( zwiekszenie) lub korekte: Swiadomosci i rozumienia zdrowia; Wiedzy o zdrowiu; Postaw wobec zdrowia; Umiejetnosci dla ksztaltowania zachowan sprzyjajacych zdrowiu GL�WNYM CELEM EDUKACJI ZDROWOTNEJ JEST ZDROWY STYL ZYCIA LUDZI: Korzystne zmiany zachowan zdrowotnych; Rozw�j checi zdolnosci i kompetencji do dzialania; Rozw�j wiedzy i umiejetnosci � wgladu� w siebie; Zaangazowanie i motywacja; Wizja przyszlosci; Doswiadczenie zdobyte w konkretnych dzialaniach w praktyce.

42. Koncepcja wszechstronnej edukacji zdrowotnej w szkole ZASADY REKOMENDOWANE PRZEZ: WHO, UNESCO I UNICEF Uwzglednienie holistycznego podejscia do zdrowia i czynnik�w, kt�re je warunkuja; Wykorzystanie wszystkich okolicznosci do edukacji do zdrowia ( przedmioty nauczania, wzorce tworzone przez nauczycieli, srodowisko szkoly, pomoc r�znych os�b w szkole i poza nia); Dazenie do harmonizowania informacji z r�znych zr�del; Zachecanie uczni�w do zdrowego stylu zycia i tworzenie w szkole do tego warunk�w.

43. Obszary tematyczne edukacji zdrowotnej w szkole/ bloki tematyczne Higiena osobista i otoczenia Bezpieczenstwo i pierwsza pomoc Zywnosc i zywienie Ruch w zyciu czlowieka Praca i wypoczynek Zycie w rodzinie, psychologiczne i srodowiskowe aspekty edukacji zdrowotnej Zdrowie psychospoleczne Edukacja seksualna Zycie bez nalog�w

44. Zdrowie psychospoleczne Zdrowie psychiczne Najprostsza definicja zdrowia psychicznego jest brak problem�w ( trudnosci) zwiazanych z ta sfera funkcjonowania. Zdrowie psychiczne jest r�wnowaga miedzy emocjami,przekonaniami i umiejetnosciami Zdrowie psychospoleczne jest to zdolnosc dostosowywania sie do spoleczenstwa lub grupy spolecznej, z kt�ra identyfikuje sie dana osoba. Zdrowie psychiczne mozna definiowac w aspekcie pozytywnym i negatywnym

45. Obszary tematyczne w promocji zdrowia psychicznego w szkole 1. Wzajemne porozumiewanie sie 2. Skuteczne sluchanie i opowiadanie 3. Radzenie sobie ze stresem 4. Kierowanie zmianami Ksztaltowanie umiejetnosci zyciowych

46. Umiejetnosci zyciowe i ich podzial wedlug UNICEFWHO i UNESCO Grupa umiejetnosci Rodzaje umiejetnosci Umiejetnosci interpersonalne. Empatia, aktywne sluchanie, przekazywanie i przyjmowanie informacji zwrotnych, porozumiewanie sie werbalne i niewerbalne, asertywnosc, odmawianie, negocjowanie, rozwiazywanie konflikt�w, wsp�ldzialanie, praca w zespole, zwiazki i wsp�ldzialanie ze spolecznoscia. Umiejetnosci dla budowania samoswiadomosci. Samoocena, identyfikacja wlasnych mocnych i slabych stron, pozytywne myslenie, budowanie pozytywnego obrazu wlasnej osoby i wlasnego ciala. Umiejetnosci dla budowania wlasnego systemu wartosci. Zrozumienie r�znych norm spolecznych, przekonan, kultur, r�znic zwiazanych z plcia; tolerancja; identyfikacja czynnik�w, kt�re wplywaja na system wartosci, postaw i zachowan; przeciwdzialanie dyskryminacji i negatywnych stereotypom; dzialania na rzecz prawa, odpowiedzialnosci i sprawiedliwosci spolecznej. Umiejetnosci podejmowania decyzji. Krytyczne i tw�rcze myslenie, rozwiazywanie problem�w, identyfikacja ryzyka dla siebie i innych, poszukiwanie alternatyw, uzyskiwanie informacji i ocena ich wartosci, przewidywanie konsekwencji wlasnych dzialan, stawianie sobie cel�w. Umiejetnosci radzenia sobie i kierowania stresem Samokontrola, radzenie sobie z presja, gospodarowanie czasem, radzenie sobie z lekiem, trudnymi sytuacjami, poszukiwanie pomocy.

48. PROGRAM EDUKACJI ZDROWOTNEJ Cechy programu: ramowy, elastyczny, umozliwiajacy swobode w doborze tresci i metod w zaleznosci od potrzeb uczni�w, warunk�w i mozliwosci szkoly i klasy. Spiralny uklad programu Program adresowany do: jednostki ( �Ja�) w aspektach: * Ja i troska o mnie * Ja i moje relacje z innymi ludzmi * Ja i moje srodowisko ( spolecznosc i srodowisko).

49. Zasady realizacji programu: I. Sprawdzenie � gdzie sa nasi uczniowie� - czyli jaka jest ich dotychczasowa wiedza, postawy i percepcja zdrowia: * Wlasciwy dob�r tresci i metod edukacji zdrowotnej; * Nawiazanie dialogu z uczniami, poznanie ich zainteresowan i potrzeb, zachecenie do aktywnego udzialu;

50. II. Sprawdzenie gdzie my jestesmy ( �bagaz� doswiadczen, wartosci i postaw); III. Dostosowanie programu do reali�w zycia uczni�w ( kultura, wartosci, postawy wiedza), wplyw�w: nauczycieli, rodzic�w, r�wiesnik�w, lider�w w spolecznosci lokalnej, os�b znaczacych, medi�w); IV. Uczen wsp�ltw�rca wiedzy i kompetencji; V. Atmosfera akceptacji, wzajemnego zaufania, osobistego kontaktu i poczucia bezpieczenstwa.

51. Literatura: 1. M. Demel, Pedagogika zdrowia, WSiP, Warszawa 1980. 2. B.B. Jensen, Edukacja zdrowotna i demokracja. Dzialanie i kompetencja do dzialania, �Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne� 1994, 41, 1, 22. 3. B.B. Jensen, O srodowiskowej edukacji zdrowotnej, �Lider� 1994, 4, 3. 4. H. Nakaijma, Wprowadzenie w szkolach wszechstronnego programu edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia, � Lider� 1993, 5, 3. 5. D. Skulicz ( red.), Zdrowie w edukacji elementarnej. Wprowadzenie do konstruowania program�w autorskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellonskiego, Krak�w 2004. 6. D. Skulicz, Wychowanie zdrowotne w szkole, "Hejnal Oswiatowy" Nr 1, Krak�w 2006. 7. WHO, UNESCO, UNICEF, Wszechstronna edukacja zdrowotna. Przewodnik do dzialania. � Lider� 1993, 5, 4. 8. B. Woynarowska, Zdrowie, edukacja zdrowotna, promocja zdrowia. W: Jaczewski A ( red.), Biologiczne i medyczne aspekty rozwoju i wychowania, WSiP, Warszawa 1984.

53. 2. Strategia i metody edukacji zdrowotnej Potrzeba podejscia holistycznego - przekazywanie informacji z silnym ladunkiem pozytywnych emocji; Dostarczanie i wzbogacanie wiedzy - podstawa edukacji zdrowotnej; Stawianie pytan, wyjasnianie watpliwosci; Prawo do osobistego doswiadczania i wyciagania wniosk�w; Osobista odpowiedzialnosc za wykorzystanie wiedzy; Ksztaltowanie poczucia odpowiedzialnosci za wlasne zdrowie; Aktywne uczenie sie, czyli uczenie oparte na doswiadczeniu.

54. Aktywne uczenie sie A. Aktywizowanie uczni�w: * Sprawdzanie i stosowanie wiedzy w r�znorodnych symulowanych i naturalnych sytuacjach. * Zacheta do sprawdzenia wlasnych wartosci i postaw. * Nabywanie i cwiczenie umiejetnosci. * Gl�wne metody edukacji zdrowotnej: wyb�r, negocjacje, dyskusje, podejmowanie decyzji, rozwiazywanie problem�w, odgrywanie r�l, studia przypadk�w, wywiady, symulacje, planowanie.

55. B. Praca w grupach: Komunikacja, dyskutowanie, uzgadnianie stanowisk; Wymiana mysli, analiza odmiennych stanowisk; Przedstawianie wniosk�w i efekt�w pracy innym zespolom przez przedstawiciela (lidera) �zwiezle wyrazanie mysli, cwiczenie umiejetnosci wypowiadania sie przed wiekszym audytorium.

56. Rola nauczyciela: Odpowiada za: program, przebieg procesu uczenia sie, odpowiedni dob�r informacji i metod aktywizujacych. Od ucznia zalezy czy informacje przyswoi i wykorzysta ( efekty edukacji zdrowotnej).

57. Trzy etapy uczenia oparte na  doswiadczaniu ETAP A � WPROWADZENIE wzajemne poznawanie sie uczestnik�w okreslenie podstawowych regul pracy w zespole cwiczenia � rozgrzewajace�

59. ETAP B CWICZENIA Z WYKORZYSTANIEM METOD AKTYWIZUJACYCH � Burza m�zg�w� na dany temat/pytanie Odgrywanie r�l i symulacje Dyskusja ukierunkowana Przeprowadzenie wywiadu Zastosowanie nagran wideo z powt�rkami Kwestionariusz, ankieta, wizyty Indywidualne/ grupowe planowanie pracy Gry, zagadki

60. ETAP C � PODSUMOWANIE I EWALUACJA Refleksja: czego nauczylem sie w trakcie danego cwiczenia � o mnie samym, o innych ludziach, o zdrowiu i zdrowym stylu zycia? Jakie to ma dla mnie znaczenie? Jaki to bedzie mialo wplyw na moje postawy i zachowanie? Jakie dzialania powinienem podjac ( co chce zrobic, co zrobie) w najblizszym czasie w wyniku tych zajec?

62. Aktywne uczenie sie - podsumowanie Rola nauczyciela to gl�wnie umozliwianie, organizowanie i ulatwianie uczenia sie. Uczen uczy sie w spos�b tak aktywny, jak jest to mozliwe i bierze odpowiedzialnosc za efekty uczenia sie. Uczenie zachodzi gl�wnie przy uzyciu technik opartych na mysleniu tw�rczym takich jak: stawianie pytan, rozwiazywanie problem�w, podejmowanie decyzji. Uczniowie pracuja w grupach o r�znej liczebnosci. Kladzie sie nacisk na wsp�lprace w atmosferze zaufania, akceptacji i wzajemnego wspierania sie. W uczeniu r�wnie wazny jest aspekt poznawczy i emocjonalny. Ewaluacja, czyli sprawdzanie efekt�w dzialan edukacyjnych, obejmowac powinna zar�wno proces uczenia ( przebieg, co pomagalo? Co utrudnialo? ) jak i jego wynikli ( o ile uczen wzbogacil swoja wiedze, przekonania i umiejetnosci).

64. Deklaracja I Europejskiej Konferencji Szk�l Promujacych Zdrowie �Kazde dziecko ma prawo i powinno miec mozliwosc uczyc sie w szkole promujacej zdrowie�. 

65. LITERATURA Warto przeczytac: B. Woynarowska, M. Sokolowska: Koncepcja i zasady tworzenia szkoly promujacej zdrowie; I. Lutze, M. Sokolowska, B. Woynarowska, M. Woynarowska-Soldan: Narzedzia do autoewaluacji w szkole promujacej zdrowie, w: �Edukacja Zdrowotna i Promocja Zdrowia w Szkole�, zeszyt 10 i 11, CMPPP, Warszawa 2006 (www.cmppp.edu.pl) 

66. IV. Wsp�lpraca z rodzicami Rozw�j �kariery zdrowotnej� mlodego czlowieka zaczyna sie w czasie pierwotnego procesu socjalizacji w rodzinie i jest kontynuowany po rozpoczeciu nauki w szkole. Dolacza sie w tym okresie wplyw szkoly i kregu r�wiesnik�w. Postrzeganie szkoly przez rodzic�w � moze byc �bariera� we wsp�lpracy. Bariery te moga byc tez tworzone przez samych nauczycieli. Reguly wsp�lpracy rodzic�w i nauczycieli powinny byc przedyskutowane i uzgodnione. Komunikacja dom � szkola � uzgadnianie stanowisk, dyskutowanie, prowadzenie dialogu. Zadaniem szkoly � tworzenie dobrego klimatu, kt�ry umozliwi przedyskutowanie odpowiedniego podzialu r�l i odpowiedzialnosci oraz budowanie pelnego partnerstwa.

67. Wzmacnianie wsp�lpracy miedzy szkola a rodzicami A. WSPOMAGANIE ROPDZIC�W W PELNIENIU ROLI ORAZ ROZUMIENIU PROCES�W ROZWOJOWYCH ICH DZIECKA ( SPOTKANIA, KURSY, GRUPY WSPARCIA) B. GRUPY DZIECIECO � RODZICIELSKIE PRZED ROZPOCZECIEM NAUKI C. BIBLIOTEKA ( WYPOZYCZALNIA) ZABAWEK I KSIAZEK DLA DZIECI I RODZIC�W D. POK�J DLA RODZIC�W E. WIZYTY DOMOWE F. FORMY WSPIERANIA SZKOLY PRZEZ RODZIC�W: Prowadzenie trening�w sportowych, pomoc w szkolnej bibliotece, prowadzenie zajec na powietrzu, udzial w prowadzeniu szkolnego sklepiku, pomoc w przygotowaniu posilk�w, pomoc przy opracowaniu specjalistycznych program�w nauczania, uczestnictwo w wydarzeniach spolecznych i kulturalnych, doskonalenie sprawnosci jazdy na rowerze u uczni�w, dzielenie sie z uczniami doswiadczeniami zawodowymi)

68. ZAANGAZOWANIE RODZIC�W W REALIZACJE PROGRAMU EDUKACJI ZDROWOTNEJ A. SPOTKANIA Z RODZICAMI ( zebrania, wywiad�wki) B. PISEMNE POROZUMIEWANIE SIE Z RODZICAMI SPOTKANIA Z RODZICAMI C. PUBLIKACJE POSWIECONE EDUKACJI ZDROWOTNEJ D. SZKOLENIA METODA WARSZTATOWA E. UZYWANIE SRODK�W MULTIMEDIALNYCH F. KORZYSTANIE Z POMOCY RODZIC�W W REALIZACJI PROGRAMU NAUCZANIA LITERATURA: 1. Mendel M., Szkic do portretu dobrej szkoly z rodzicami we wnetrzu, � Edukacja i Dialog� 1995, Nr 4, 6, 9. 2. Misiorna E., Misiarek S., Rodzice jako partnerzy, � Edukacja i Dialog� 1995, Nr 4, 6, 14.

69. V. PLANOWANIE I EWALUACJA W EDUKACJI ZDROWOTNEJ CO TO JEST EWALUACJA? � EWALUACJA� �EWALUATION� ( z jez. angielskiego) � okresla wartosc. W jez. Polskim zblizone okreslenia �ocena�, �analiza� nie oddaja w pelni istoty ewaluacji. EWALUACJA � MA NA CELU SPRAWDZENIE PRZEBIEGU I WYNIK�W NASZYCH DZIALAN. WYR�ZNIAMY DWA JEJ RODZAJE: EWALUACJA WYNIK�W � sprawdzenie, czy osiagnieto zalozone cele ( sukces, czy niepowodzenie), EWALUACJA PROCESU � sprawdzenie �co naprawde zdarzylo sie w czasie realizacji programu i dlaczego?, czy i jak realizowane byly ustalone zadania�?

70. Cele i funkcje ewaluacji Co robic dalej? Czy program kontynuowac, zmodyfikowac , czy przerwac? Powiazanie ewaluacji z planowaniem: * rozpoznanie sytuacji wyjsciowej ( przed rozpoczeciem zajec) � diagnoza, * okreslenie cel�w i zadan ( co chcemy osiagnac i jak to zrobimy), * ustalenie co bedziemy sprawdzac w czasie i po zakonczeniu programu � planowanie sposobu ewaluacji.

71. Zasady budowania planu programu i ewaluacji edukacji zdrowotnej PLANOWANIE REALIZACJA EWALUACJA Poznawanie uczestnik�w i ich dotychczasowych doswiadczen Identyfikacja potrzeb Okreslenie cel�w Sformulowanie zadan 5. Identyfikacja srodk�w 6. Planowanie tresci i metod 7. Planowanie ewaluacji 8. REALIZACJA PROGRAMU 9. Ewaluacja � narzedzia!!!!!! - podrecznik( s. 71, 72, 73)

72. LITERATURA Hawkins J.D., Nederhood B., Podrecznik ewaluacji program�w profilaktycznych, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa � Olsztyn 1994. Woynarowska B., Sokolowska M. ( red.) Jak tworzymy szkole promujaca zdrowie. Pierwsze doswiadczenia. Polski Zesp�l ds. Projektu Szkola Promujaca Zdrowie, Warszawa 1993.

73. VI. DOKONYWANIE ZMIAN I KIEROWANIE NIMI 1. Posiadaj wizje tego co chcesz osiagnac: + wizja celu zalezna od indywidualnych potrzeb, + wsp�lpraca z innymi ludzmi, + zgodnosc wlasnego interesu z interesem innych ludzi (asertywnosc 2. Postaw sobie jasne i osiagalne cele: + konkretne cele � seria malych krok�w, kt�re prowadza do osiagniecia koncowego celu, + autokontrola w osiaganiu wlasnych cel�w, + male kroki prowadza do duzych zmian

74. 3. Ucz sie gospodarowac czasem: + nie nalezy mylic pracy skutecznej z praca zbyt obciazajaca, + pracuj rozsadniej, a nie ciezej, + dokladnie planuj swoja prace i okreslaj priorytety, + badz systematyczny, + nie pozoruj pracy, + uzywaj zasady 80/20 co oznacza, ze dla osiagniecia 80% korzysci poswiecaj tylko 20% og�lnego czasu przeznaczonego na dzialania, + stosuj metode �sera szwajcarskiego� � male dziury w duzych zadaniach!!

75. 4. Praktykuj zdrowy styl zycia: + nie pal, + uzywaj alkoholu w spos�b umiarkowany, + ucz sie relaksowac, + sypiaj odpowiednio dlugo. 5. Zrozum na czym polega proces zmian: + kazda zmiana wywoluje silny wplyw na ludzkie uczucia, + ludzie potrzebuja czasu na zmiane oraz swobody w przechodzeniu przez r�zne etapy emocjonalnego dostosowania sie do zmian,

76. + PROCES ZMIAN Reakcja emocjonalna: 9.aktywna akceptacja Aktywna: 4. zlosc, 5. pogodzenie sie z losem 1.stabilizacja---------------------------------------------8. akceptacja--------------- Bierna: 3.zaprzeczenie ( op�r) 2. demobilizacja 7. pr�ba 6. depresja ____________________________________________ CZAS

77. 6. Znajdz czas aby swietowac swoje osiagniecia: + nie spiesz sie i nie podejmuj szybko nastepnego celu, + zatrzymaj sie i pochwal sie za to, co juz osiagnales, + odpoczywaj i baw sie � te chwile zacheca ciebie i tw�j zesp�l do podejmowania kolejnych zadan i kontynuowania wysilk�w.

78. RELAKS

80. Pracownia Promocji ZdrowiaCentrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej w Warszawie Krajowy Zesp�l ds. Sieci SzPZ Wojew�dzki Koordynator Sieci SzPZ Ksiegarnia Sentencja - LUBLIN

81. Dziekuje za wsp�lne spotkania!!!