fke ve Stresle Basa ikma

2. �fke ve Stresle Basa �ikma EGEBAM Uzm. Dr. Zeki Y�NC� Prof. Dr. Cahide AYDIN

3. Temel Duygular Bilissel faaliyetlere eslik eden 4 temel duygudurum Keder: kayip sonrasi Geri �ekilme Hayal kirikligi Sevin�, kivan�: kazan� sonrasi Amaca gidisi g��lendirir Kaygi:Kendine y�nelik bir saldiri sonrasi Geri �ekilme Degersizlestirme �fke: davranisa karsi savunmasal bir tepki

4. �FKE Karsilasilan davranisa tepki olarak ortaya konan savunmasal bir tepkidir. Kendini korumaya y�nelik olarak agresif davranis ve karsi ataga ge�medir. �fke az yada �ok hepimizde olan bir duygudur.

5. BUNALTI ve KAYGI Ger�eklesebilecek hos olmayan olaylarin beklentisinin verdigi huzursuzluk Kaygi doguran durumlar yasla birlikte degisir (Piaget) Erken �ocukluk ( hayvan, karanlik, hayali yaratiklar) Ge� �ocukluk ( Basari korkusu) Erken ergenlik ( sosyal ve kisilerarasi)

6. BUNALTI ve KAYGI  Bilissel gelisim kurami �ocuklardaki bunalti kuramini etkilemistir. �ocuk kendi �evresiyle ilgili deneyimler hakkinda zamanla artan dengeli ve �rg�tlenmis bilissel temalar yada temsilciler gelistirir. Bunalti belirtileri bilissel �arpitmalarin islevi olarak farklilik g�sterir. Bunalti semasi herhangi bir zorlanma ile tetikleninceye kadar gizli kalir.

7. BUNALTI ve KAYGI Ne zaman hastaliktir? Bunalti yaratan durum ortadan kalktiktan sonra �ocuk yada gen� kendini toparlayabilmelidir. �rnek: (Arkadasi ile k�sen eden gen� bunalti yasar. Uygun bakim verilmisse bu sikintiyla basa �ikar. Yas s�reci sonunda eski islevselligine geri d�ner) Patolojik kaygida Islevsellikte bozulma Siddetin katiligi Zorlanma derecesi (Miral ve ark)

8. ENGELLENME ve �ATISMA Yasam i�inde ka�inilmazdir. Benligin olgunlasmasinda ve gelismesinde �nemlidir. �atismali durumlar bunaltiya karsi savasim Benligin dayanma g�c� bir bakima engellemelerle karsilasarak gelisir.

9. ENGELLENME ve �ATISMA Her engellenme ve �atisma benlik gelisimi i�in olumlu mudur? Hayir!! Kimi durumlarda benligi etkileyen engelleme ve �atismalar �ok agir ve �rseleyici nitelikte olabilir. �rselenme siddeti her kisi i�in farklidir. Savas, g��, deprem herkes i�in siddetlidir. Ge�mis yasam deneyimleri Organizmaya bagli yapisal etkenler Gelisme �agi: �rnek anne yitimi Fiziksel, toplumsal ve ruhsal durum: Uzun s�re yatalak olma, siperde bekleme vb.

10. BENLIK ve �RSELENME BENLIK, ruhsal aygitin �zg�l islevler dizgesidir. Algilayan algiladiklarinin bilincinde olan Ger�egi degerlendirme, savunma, iliski kurma fonksiyonlari vardir. Y�r�tme organidir: devinim doyum y�netim Temel hedef uyum ve d�zendir. Siddetli �rselenmede benlik gelisiminde  Yavaslama  Sapma  Durma

11. BENLIK ve �RSELENME Kisinin kendini kanitlamasi ve varligini savunmasi g�revi benlige d�ser. Benlik bu g�revi dis uyaranlari taniyarak yapar Uygun olanlara yaklasir, uygun olmayanlardan uzaklasir �evreyi kendisine en yararli olacak sekilde bi�imlendirir. Doyum i�in uygun zamani bekler.

12. DOYUM ve D�RT� D�rt� Bir uyarilma ve gerginlik durumudur. Degismis dengenin yeniden saglanmasi �abasidir. (Freud) Aninda doyum ve bosalim arayan tasarimsal bir birimdir. Bir g�� ve enerji kaynagi olarak ruhsal olgularin t�m�nde etkilidir. T�m yasam boyunca itkisel bir g�� olarak etkinliklerini s�rd�r�rler. Engellenerek ama�larindan uzaklasabilir yada nesnelerini degistirebilirler ancak yine de farkli doyum ve bosalim yollari bulurlar.

13. LIBIDO ve SALDIRGANLIK Libido Yalnizca cinsellik degildir. Yaraticilik estetik Yakinlik Saldirganlik Uzaklastirir Yikar Bu iki d�rt� zaman i�inde b�t�nlesir. Bu nedenle en yogun sevgide bir par�a saldirganlik en saldirgan eylemde bir par�a sevgi bulunur.

14. SALDIRGANLIK Saldirganligin ruhsal gelisim sirasinda olumlu etkileri vardir. Kimligin �rg�tlenmesinde Kisinin kendini kabul ettirmesinde Rekabet �atismalarinda Bireysel sinirlarin gelismesinde Yaratici �alismalarda

15. KAYGI GIDERME Y�NTEMLERI S�nd�rme Sistematik duyarsizlastirma Operan y�ntemler Model olusturma Kendilik (Self) kontrol�

16. KAYGI GIDERME Y�NTEMLERI: S�nd�rme Bu y�ntemle pekistirilmis bir davranis kisitlanir. Sonu� olarak o davranisin sikliginda azalma olur. S�nd�rme bir davranisin sikligi azaltmada yada yok etmede etkili bir tekniktir. Davranis �zerinde kademeli bir etkisi vardir. �ocuk yada gen� i�in bunalti yaratan durumlardan ka�inma yerine zarar g�rmeden karsilastirma uygun olur.

17. KAYGI GIDERME Y�NTEMLERI:Sistematik Duyarsizlastirma Karsit kosullandirma Bunalti uyaran yanita zit ya da bu durumla uyusmayan yanit olusturulur.

18. KAYGI GIDERME Y�NTEMLERI:Operan Y�ntemler Olumlu pekistirme davranissal girisim programlarinda en sik kullanilan y�ntemdir. Bir olumlu olay bir davranisi izler. Olumlu davranisin sikligi artarsa bu davranis y�ntemi olumlu pekistirme olarak adlandirilir.

19. KAYGI GIDERME Y�NTEMLERI:Model Olusturma Baskalarinin davranislarini g�zleyerek ya da taklit ederek �grenme �ocukta ya da gen�te davranislarin kazanilmasinda �nemli bir y�ntemdir. Canli model Sembolik model Paylasan katilan model

20. KAYGI GIDERME Y�NTEMLERI:Kendilik Kontrol� Kendini y�reklendirme, y�nlendirme, �d�llendirme gibi stratejilere dayanir. Bu y�ntemim uygulanabilmesi i�in kisinin kendi sorununu tanimasi ve degismeye motivasyonu olmasi gerekir. Kendini y�nlendirmede gerekli motor-bilissel yetenek, kisinin ne zaman ne yapacagini bilmesi gerekir.

21. STRESLE BASA �IKMA Stres ya da gerginlik denince ne anliyorsunuz? B�t�n insanlar bazi durumlarda kendini gergin, sinirli, huzursuz ve endiseli hisseder. Bu duygular genellikle hosa gitmeyen ve insani zorlayan duygulardir

22. STRESLE BASA �IKMA B�yle durumlarda bedenimizde ne gibi tepkiler olur? � Kalp atisimiz hizlanir ���Ellerimiz titreyebilir Mide gurultulari olur Ellerimiz terleyebilir Agiz kurulugu olabilir Ses titremesi olabilir Kisi dikkatini toplayamayabilir

23. STRESLE BASA �IKMA Kendinizi hangi durumlarda sikintili, huzursuz hissediyorsunuz? G�rd�g�m�z gibi herkesin kendini huzursuz, sikintili hissettigi durumlar var; bu �ok normal. Bir de herkesi huzursuz eden durumlarin farkli oldugunu g�r�yoruz.

24. STRESLE BASA �IKMA Bunlar disinda size �zel, stres yapan durumlar var mi? Bunlari da grupla paylasmak ister misiniz? �

25. STRESLE BASA �IKMA Herkes bu durumlarda farkli d�s�nceler ve yasantilar i�inde olabilir. O anda ne gibi seyler hissediyorsunuz? Aklinizdan neler ge�iyor

26. STRESLE BASA �IKMA Her insan sikinti ve huzursuzluk yasadigi durumlarda, farkli tepkiler g�sterir. Bazi insanlar bu duruma tamamen tepkisiz kalir, hi�bir sey yapmaz. Bazilari bu zor durumdan ka�ar, uzaklasir. Bu durumlarda siz nasil tepkiler veriyorsunuz?

27. STRESLE BASA �IKMA Stresin yarattigi gerginlikten kurtulmak i�in neler yapiyorsunuz? Bu durumdan bir s�re uzaklasabilir, mola verebiliriz. Bu olayin bizim i�in �neminin ne olduguna bakabiliriz, bazen �nemli olmadigina karar veririz. Ger�ekten de bizi huzursuz eden olaylar bazen �ok �nemli olmayabilir.

28. STRESLE BASA �IKMA Sikintili oldugumuz zamanlar bedenimizin de etkilendigini konusmustuk. Bu y�zden bu sikintidan kurtulmak i�in bazi y�ntemler uygulayabiliriz Bu y�ntemlerden biri de nefes alma teknigidir. Iyi nefes burundan yavas�a alinan ve karnini i�eri iterek cigerleri dolduran nefestir. Simdi uygulayalim.

29. STRESLE BASA �IKMA Bir elinizi karninizin altina, bir elinizi de g�gs�n�z�n �st�ne koyun. G�zlerinizi kapayin ve nefes alirken cigerlerinizin t�m�n� doldurmaya �alisin. Bir iki saniye nefesinizi tutun ve daha sonra nefesinizi yavas�a boslatin. Eger dogru nefes alirsaniz, karniniz hareket eder ve siserek elinizi yukari dogru kaldirir. Yeni nefes almadan �nce de bir iki saniye bekleyip ayni sekilde yavas�a nefes alip bir s�re tutup yavas�a birakin. Bunu d�rt kez tekrarlayin. Derin bir nefes alin ve alirken i�inizden 1�den 4�e kadar sayin. Nefesinizi tutun ve yine i�inizden 1�den 4�e kadar sayin. Nefesinizi yavas�a verirken 1�den 8�e kadar sayin. T�m alistirmayi d�rt bes kez tekrarlayabilirsiniz.

30. STRESLE BASA �IKMA �n�m�zdeki iki g�n boyunca sizi sikintiya sokan olaylar olabilir. Eger b�yle olaylarla karsilasirsaniz bug�n konustuklarimizi uygulamaya �alisin. Bir sonra ki toplantimizda bug�n �grendiklerimizi g�nl�k yasantimizda ne kadar uygulayabildigimiz �zerine kisa bir degerlendirme yapalim.

31. ��FKE KONTROL�-D�RT� KONTROL� �fkelendiginizde neler hissedersiniz? Sinirleniriz Y�z�m�z kizarir V�cudumuz gerginlesir Nabzimiz artar Titreriz Yumruklarimizi sikariz Dislerimizi sikariz Madde kullanmak isteriz

32. �FKE KONTROL�-D�RT� KONTROL� En �ok hangi durumda �fkelenirsiniz? En �ok kimlere �fkelenirsiniz?

33. �FKE KONTROL�-D�RT� KONTROL� Sizce hi� �fkelenmeyen insan var midir? Hayir her insan �fkelenir. �fkeye kapilmak �ok dogal bir insan davranisidir. Her insanin hayatinda onu �fkelendiren kisiler ve/veya olaylar olabilir. Fakat �nemli olan �fkemizi bize zarar vermeden ifade edebilme seklimizdir.

34. �FKE KONTROL�-D�RT� KONTROL� Sizce �fkelenmekle �fkeli tepki vermek ayni sey midir? Hayir. Ayni sey degildir. Her insan �fkelenebilir. Bu dogaldir. Ancak insanlar �fkelendiklerinde farkli sekilde tepki verirler. �nemli olan �fkeliyken veya �fkelendikten sonra ki davranis seklimizdir. Kimileri, kendilerine ve �evrelerine zarar vermemek i�in bir s�re sakinlesmek i�in �aba harcarlar. Kimileriyse ani olarak kirici ve sert davranislarda bulunurlar.

35. �FKE KONTROL�-D�RT� KONTROL� �fkeli tepkiye �rnek verebilir misiniz?

36. �FKE KONTROL�-D�RT� KONTROL� �fkeli tepki vermek bizi nasil bir duruma d�s�r�r? Toplumdan dislanan Haksiz duruma d�sen Madde kullanan Zayif Kaybeden �z�len

37. �FKE KONTROL�-D�RT� KONTROL� �fkeli tepki veren insan g��l� bir insan midir? Bazi insanlar arasinda yanlis bir inanis vardir. �fkelendiginde siddetli tepki veren insanlarin g��l� kisiler olduklari d�s�n�l�r. Oysa g��l� insan nerede nasil tepki vermesi gerektigini bilen insandir. Bir eyleme kalkismadan �nce yapacagi hareketin sonu�larini �nceden kestirebilen kisi g��l� insandir. �fkelendiginde ani tepki veren ise g��s�zd�r

38. �FKE KONTROL�-D�RT� KONTROL� �fkemizi nasil kontrol edebiliriz? �fkeli tepki vererek basta kendimize zarar veriyoruz. Bazen �ok k���k seyler karsisinda bile �ok �fkeli davranislarda bulunabiliyoruz. Bizi kizdiran kisileri ve olaylari yok etmemiz degistirmemiz ve onlardan ka�mamiz imkansiz. Onlari degistiremeyecegimize g�re �fkemizi kontrol altina almayi �grenmeliyiz. Harekete ge�meden �nce bir trafik lambasini d�s�n�n. Kirmizi isikta ne yapilmasi gerekiyor? Kirmizi isik durmamizi hemen tepki vermememiz gerektigini g�steriyor.

39. �FKE KONTROL�-D�RT� KONTROL� �fkemizi nasil kontrol edebiliriz? Sari isikta ne yapilmasi gerekiyor? Sari isik biraz beklememiz yani d�s�n�p plan yapmamizi, harekete ge�meden �nce verebilecegimiz en saglikli tepkinin ne olacagina karar vermemiz i�in zaman gerektigini g�steriyor. Yesil isikta ne yapilmasi gerekiyor? Yesil isik ise harekete ge�mek i�in en uygun zamani belirtiyor. Kirmizi ve sari isikta d�s�n�p d�s�n�p karar verdik. Artik saglikli tepki verebilecegimiz zaman � DUR, D�S�N, PLAN YAP, HAREKETE GE�

40. �FKE KONTROL�-D�RT� KONTROL� �fkeli tepki vermemek i�in neler yapabiliriz? Bazi y�ntemler: Karnini dolduracak kadar derin derin bir nefes al, yavas yavas ver. Yavas yavas 20�ye kadar say, Bir s�re oradan uzaklas, Sorunu yetkili ve deneyimli biriyle paylas Simdi herkes kendisi i�in en uygun y�ntemi se�sin �nce ismini sonra uygulayacagi y�ntemi y�ksek sesle gruba s�ylesin. Bu y�ntemleri uygulamaya �alisin ve bir sonraki oturumda tekrar konusalim