Lezing Tineke Strik universitair docent Migratierecht Radboud Universiteit Nijmegen

2. Lezing Tineke Strik universitair docent Migratierecht Radboud Universiteit Nijmegen

3. Aanleiding: Eencoalitieakkoord en eenPvdAachterban • September 2010: Gedoogakkoord VVD/CDA/PVV: “Illegaalverblijfwordtstrafbaar.” • Oktober 2012 Regeerakkoord VVD/PvdA: “Illegaal verblijf wordt strafbaar gesteld. Daarbij zijn particulieren en particuliere organisaties die individuele hulp bieden niet strafbaar.” • Na protest PvdA achterban: toezegging Teeven: ook bij herhaald aantreffen als illegaal verblijvende is hulp bij illegaal verblijf niet strafbaar

4. Wieverblijvenillegaal? • Legaalzijnmigranten die • In Nederland verblijven met eenvisum (3 tot 6 maanden) • De behandeling van verblijfsaanvraagmogenafwachten, bijvoorbeeldasielzoekers. • Eenverblijfsvergunning is verleend • Illegaalzijnmigranten die • Illegaal Nederland inreizen en geenverblijfsvergunningaanvragen • Visumverlopen • Verblijfsaanvraagafgewezen • Verblijfsvergunningingetrokken of verlopen en telaatverlengd

5. Hoe leven zij? • Gemeenschappen vangen elkaar op • Als gezinslid bij legale migrant of Nederlander • Afgewezen asielzoekers opgevangen in noodopvang door maatschappelijke organisaties, kerken of gemeenten • Geen recht op legaal werk of voorzieningen (Koppelingswet) • Wel onderwijs voor leerplichtige kinderen • Geen ziektekostenverzekering, maar wel medisch noodzakelijke zorg • Inkomen: illegale arbeid in particuliere huishoudens, kassen, bouw, horeca. • Huisvesting: vaak onderhuur, duur en klein.

6. Niet uitzetbaar • Uit onveilige landen (bv Somalië) • Uit landen zonder overheid • Geen reisdocument te verkrijgen van ambassade • Afgewezen asielzoekers die moeten ondertekenen dat ze vrijwillig terugkeren • Staatlozen • Tegenwerking migrant bij vaststelling identiteit

7. Bestrijding illegaal verblijf • Afgewezen asielzoekers op straat gezet met vertrekplicht • Vreemdelingenbewaring met het oog op uitzetting • Presenteren bij ambassades voor reisdocumenten: geen medewerking ambassade in principe voor eigen risico, tenzij ‘buitenschuld criterium’ • Nu al indirecte strafbaarstelling: • Onmiddellijk uitzetbaar: Terugkeerbesluit met inreisverbod • Illegaal aangetroffen met inreisverbod: overtreding, boete of vervangende hechtenis (6 maanden) • Voorstel voor directe strafbaarstelling: • Elk illegaal verblijf overtreding. Tweede keer aangetroffen is misdrijf, zes maanden gevangenisstraf.

8. Argumenten wel of geen strafbaarstelling Argument regering: • normatieve en afschrikkende werking ter voorkoming en bestrijding illegaal verblijf Tegenargumenten: • Principieel en ethisch niet gepast, illegaal is geen crimineel • Strafrecht is uiterste middel, alternatieven zijn voorhanden (meldplicht, vreemdelingenbewaring, begeleiden bij terugkeer) • Niet proportioneel: ook strafbaar bij belemmeringen terugkeer (‘draaideur illegalen’); geen oplossing niet-uitzetbaren, nodeloze inzet politie/justitie • Europese regels: de Terugkeerrichtlijn verbiedt detentie als straf omdat het terugkeer blokkeert ipv bevordert en verplicht tot oplossing voor niet-uitzetbaren • Niet effectief: geen afschrikkende werking nieuwe illegalen, geen terugkeer • Averechts effect: illegalen gaan verder ondergronds, toegang tot onderwijs, medische zorg, en hulpverlening in gevaar, toezicht op terugkeer bemoeilijkt, meer risico op ‘overlevingscriminaliteit’. • Vermindering aangiftebereidheid uitbuiting

9. Strafbaarstellingillegaalverblijfoplossingvoorprobleem ?