Sağlıklı Yaşlanma

1. Sağlıklı Yaşlanma Yrd.Doç.Dr.Ümit Dündar Afyon Kocatepe Üniversitesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı

4. Türkiye Nüfus Piramidi

5. KRONİK HASTALIK PREVALANSIYAŞLA ARTAR % Hasta sayısı Yaş (yıl)

6. Yaşlanmanın Tanımı • Yaşlılık bir hastalık değildir • Biolojik yaşlanma; organizmanın kişi, organ, doku, hücre ve gen düzeyinde yaşam fonksiyonlarını aksatacak şekilde değişerek o tür için beklenen ömür süresinin sonuna doğru gelmesi sürecidir

7. Dünya Sağlık Örgütü insan ömründe yaşlanmaya kronolojik bir sınır getirmiştir ki bu da 65 yaştır. • 65 - 74 yaş Genç Yaşlılık, • 75 - 84 yaş İleri Yaşlılık, • 85 yaş ve üstü Çok ileri Yaşlılık olarak adlandırılmaktadır.

8. Genç nüfuslu ülkelerde yaşlıların genel nüfusa oranı % 4 ten az, • Erişkin nüfuslu ülkelerde % 4 – 7, • Yaşlı nüfuslu ülkelerde % 7 – 10, • Çok yaşlı nüfuslu ülkelerde % 10 un üzerindedir.

9. Sanayileşmiş ülkelerde doğumda yaşam beklentisi 78, • gelişmekte olan ülkelerde 63, • az gelişmiş ülkelerde 51 yaştır.

11. Damarlarda ateroskleroz oluşumu artar. Kalp, karaciğer, böbreklerde bağ dokusu artar. Yaşlılıkta fizyolojik değişiklikler • Akciğerde elastisite azalır, kaburga kıkırdakları kemikleşir.

12. Sindirim kanalı peristaltizmi ve sekresyonları azalır. Cilt değişiklikleri gözlenir Duyu organları zayıflar. Glükoz toleransı azalır. Bazal metabolizma düşer.

13. İskeletin mineral içeriği azalır (osteoporoz) • Torasik kifoz ve lomber omurgaların düzleşmesi • Eklem kıkırdağında dejenerasyon hızlanır (Osteoartrit, Artroz) • Kas dokusu azalır, yağ oranı artar • 70’li yaşlarda kas kitlesi %25-30 oranında azalır

14. Muayene • Genel fizik muayene kuralları geçerli • Zaman, zorluklar • Nörolojik, ekstremite, kardiyovasküler ve mental durum muayeneleri ! • Bası yaraları, düşmeler, inkontinans, demans, depresyon gibi geriatrik sendromlar yönünden de ayrıntılı muayene • Cilt solukluğu ve kuruluk, karotis arterler üzerinde üfürüm, buşon varlığı, ağız ve diş muayenesi, fıçı göğüs, kifoskolyoz, prostat büyümesi, tremor, deformite,ortostatik hipotansiyon, Romberg(+), stres testi(+)

16. Yaşlılıkta morbidite nedenleri • Romatizmal hastalıklar • Kalp hastalıkları, • Kanserler, • Diabetes Mellitus, • Hipertansiyon, • Görme ve işitme yetersizlikleri, • Ortopedik problemler,

17. Yaşlılık ve Romatizmal Hastalıklar • Osteoartrit (Kireçlenme) • Osteoporoz (Kemik Erimesi) • Romatoid Artrit (İltihaplı eklem romatizmaları) • Gut • Vaskülitler • Miyozitler • SLE

18. Osteoartrit nasıl bir hastalıktır? • En sık görülen eklem hastalığı • 65 yaşın üzerinde %80 • Eklemlerin normal yapısını bozar • Hareketlerde kısıtlanma • Ağrı

19. Osteoartrit ve Diz

20. Osteoartrit Hangi Eklemlerde Görülür? • Diz • Kalça • El parmak eklemleri • Ayak başparmağı • Omurga

21. Osteoartritin Belirtileri Nelerdir? • Eklemhareketlerinde kısıtlanma ve ağrı • Kemik çıkıntılara bağlı olarak eklemde şiş görünüm • Hareket sırasında eklemde çıtırtılar • Uzun süren dinlenme sonrası ya da oturur durumdan harekete geçince, hareketlerde kısa süren bir tutukluk

22. Osteoartrit Nasıl Tedavi Edilir? • Eğitim ve Günlük yaşam aktivitelerinde değişiklikler • Egzersiz • Analjezikler ve antiinflamatuvar ilaçlar • Fizik tedavi ve rehabilitasyon • Kaplıca tedavisi

23. Fizik Tedavi

24. Kaplıca

25. Osteoporoz • Osteoporoz sözcüğüosteo (kemik) ve poroz (gözenekli) kelimelerinin birleşmesinden oluşur ve halk arasında kemik erimesi olarak bilinir. • Dünya sağlık örgütü 1994 yılında osteoproz’u Düşük kemik kütlesi ve kemik dokusunun mikro yapısında bozulma sonucu kemik kırılganlığına yatkınlık ve kırık riskinde artış ile karakterize bir hastalık olarak tanımlamıştır. • 2001 yılında düzenlenen osteoporoz konferansında ise Osteoporoz hastayı artan kırık riskine maruz bırakacak düzeyde kemik gücünde azalma ile ortaya çıkan bir iskelet bozukluğudurolarak tanımlamıştır. Burada ifade edilen kemik gücü kemik yoğunluğu ve kemik kalitesinin bileşimini yansıtmaktadır

28. Sağlıklı omurga Kifotik omurga Osteoporoz Süreci 50 Menopozal Vazomotor semptomlar mevcut 55+ Postmenopozal Diğer kırıklardan çok vertebral kırık riski yüksek 75+ Kifoz Kalça kırığı riskinde artış

29. RİSK FAKTÖRLERİ Osteoporoz kırık oluşana dek genellikle asemptomatik olduğu için risk taşıyan kişileri belirleyerek gerekli önlemleri almak gereklidir.

31. Bu rapor sonuçlarına göre hastalar 3 kategoriye ayrılır

32. KORUNMA YOLLARI • Günlük hayatta yeterli Ca alınmalı • Sigara,alkol ,tuz,protein ve kafeinin günlük tüketiminde aşırıya kaçmamalı • Günlük hayatta yeterli D vitamini alınmalı ve güneş ışınlarından yararlanılmalı. • Yaşam boyu egzersize önem verilmelidir.Spor menopozdan sonra kemik hücre kaybını önlemektedir. • Dr. Kontrolünde belirli aralıklarla kemik dansitesiölçülmelidir.

33. Osteoporoz Tedavisinde Algoritma • Kırık etkinliğiolan ajanlar • Bifosfonatlar (Alendronat, Risedronat) • Paratiroid Hormonu • Stronsiyum Ranelat • Raloksifen • Kalsitonin • Hormon Tedavisi

34. Kalsiyum ve D vitamini • Hangi tedavi seçilirse seçilsin mutlaka tedaviye eklenmeli • D vitamini : 400 IU/gün (10 mikrogram ) • Postmenopozal dönem 600 IU/gün • 70 yaşından sonra 800 IU/gün • Kalsiyum : 1000 – 1500 mg/gün • Osteoporomalazinin sık görüldüğü unutulmamalı !

35. GÖRMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ • 65-74 yaşlarında %15-20 • 75 yaş ve üzerinde %25-40 • Katarakt, Glokom, diyabetik retinopati, presbiyopi ve maküler dejenerasyon • HT, DM retinopati • Okuma ve araba kullanmayı da içeren temel ve enstrumental günlük yaşam aktivitelerini ve yüzleri tanıma yeteneğini • Düşme ve kırıklar artar, yaşam kalitesi bozulur • Yılda bir göz muayenesi • Snellen görme kartı, Jaeger kartı

36. İŞİTMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ-1 • En sık kronik hastalıklar içinde 4. sırayı işitme kaybı • Yaşlılar çoğunlukla duyma problemlerini kabul etmez • Yaklaşık dörtte üçü işitme cihazı önerilir ancak frekans karışması sebebi ile gürültü • En sık nedeni progresif, yüksek frekanslı, bilateral presbiakuzi • Sosyal izolasyona ve depresyona • Benlik saygısında azalma, emosyonel kırılganlık, irritabilite • Kognitif bozukluk

37. İŞİTMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ-2 • Fısıltı Testi: Basit, bu testte hekim hastanın göremeyeceği bir yerden, 30cm uzaklıktan bir dizi kelime fısıldar ve bunlardan en az yarısını tekrarlaması • Yaşlılarda İşitme Engeli Düzeyini Tespit Etme Testi“Hearing Handicap Inventory for the Elderly-Screening” (HHİE-S) Hastalara 10 soru sorulur ve bunlara evet (4 puan), bazen (2 puan) ve hayır (0 puan) cevaplarından birini vermesi istenir. 8 puan ve altı işitme kaybı olmadığını gösterirken, 10-22 puan hafif-orta işitme kaybını, 24-40 puan belirgin işitme kaybı • Odyoskop En güvenilir yöntem, otoskop ve odiyometre İşitme azlığından şikayet eden ya da yukarıdaki testlerle işitme problemi saptanan hastalar bu açıdan değerlendirilmek üzere uzmanına yönlendirilmeli

39. MOBİLİTE VE DÜŞMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ • Yürüme bozuklukları yaşlı bireylerde %8-10 • Düşmeler, sakatlık ve bağımlılıklar • Başka kişinin yardımına veya yürümeye yardımcı cihazlar • Çoğunlukla multiple sistemlerin parsiyel bozuklukları sorumlu • Postür, adım uzunluğu, taban genişliği, hareketin hızı ve akıcılığı, kol hareketleri, motor hareketlerin bilateral ve simetrik oluşu ve diğer nörolojik değerlendirme • Mobilite değerlendirme, Kalk ve yürü testi (Up and go), POMA, AIMS

40. Mobilite Değerlendirme

42. BESLENMENİN DEGERLENDİRİLMESİ-1 • Malnütrisyon • immunitede zayıflama , infeksiyonlara yatkınlık, yara iyileşmesinde gecikme, osteoporoz • vitamin B12, folat ve D vitamini, kalsiyum • Obezite • Metabolik sendrom ve komponentleri

43. BESLENMENİN DEGERLENDİRİLMESİ-2 • Son altı ay içinde %10 veya daha fazla kilo kaybı veya artışı • Periyodik olarak vücut ağırlığı, vücut kitle indeksi, bel çevresi • Mini Nutrisyonel Değerlendirme Testi • Antropometrik değerlendirme (vücut kitle indeksi, orta kol çevresi, uyluk çevresi, son 3 aydaki kilo kaybı), genel değerlendirme, kişisel değerlendirme (son üç ay içinde geçirilen psikolojik veya medikal sorunlar), diyet ve iştah 30 puan • 17 puanın altı malnutrisyonu • Nutrisyonel değerlendirme için geçerliliği en yüksek olan test olarak gösterilmektedir. • Kısa formunda toplam skor 14 • Subjektif Global Değerlendirme (SGA) • son 6 ay içindeki kilo kaybı, diyet değişikliği, cilt altı yağ dokusu, kas kitlesi ve sıvı dengesinin kısa fizik incelemesini

44. İnkontinans değerlendirmesi-1 • Her yaşlı hastaya üriner ve fekal inkontinansı olup olmadığı mutlaka sorulmalı • Hasta ile yalnızken sorulmalı, hasta yakınından ayrıca bilgi • Evdeki yaşlıların %10-15’ini, akut bakım verilen merkezlerdeki yaşlıların 1/3’ünü, bakımevlerindeki yaşlıların 1/2 ‘sini • Sıklıkla geçici sebepler • Geçici değil ve fonksiyonel nedenler ortadan kaldırıldıktan sonra da devam ediyorsa alt üriner sistem gözden geçirilmeli

46. MİKSİYON GÜNLÜĞÜ

47. İnkontinans değerlendirmesi-2 • Üriner inkontinansın • tipi (urge, stres, taşma, miks), sıklığı, ciddiyeti, süresi • paterni (diurnal, nokturnal, ilaçları aldıktan sonra..) • eşlik eden semptomlar (ıkınarak idrar yapma, tam boşalamama, dizüri, hematüri, suprapubik, perineal rahatsızlık hissi), barsak alışkanlığında veya seksüel fonksiyonlarda bozulma • İdrar yolu enfeksiyonu taraması, işeme günlüğü, stres testi, post-voidal rezidü idrar tayini, prostat incelemesi • Eşlik eden hastalıklar • Reçeteli-reçetesiz kullandığı tüm ilaçlar

49. NÖROKOGNİTİF DEĞERLENDİRME • En önemli tanı yöntemi öyküve skalalar • Demans • Depresyon • Uyku bozuklukları • Deliryum • Anksiyete

50. Sık ağlama İsteksizlik Can sıkıntısı Somatik yakınmalarda artış Ölüm istği İntihar düşüncesi Uyku süresi Uykuya başlamada güçlük Uykuyu sürdürmede güçlük Uyanma sebebi Halüsinasyon Anksiyete Afazi Apraksi İsimleri unutma İnsanları arıştırma Torun adları Agnozi Gazete, kitap ya da televizyon takip etmekte sorun Eşya kaybetme Sanrı Hesap, alışveriş Ajitasyon Aynı konuları tekrar tekrar sorma Yeni olan olayları hatırlayamama Amaçsız gezinme Kişilik değişikliği Kognitif ve duygudurum değerlendirme soruları