Reykjavíkur frá alþjóðlegum sjónarhóli Stefán Ólafsson 1. Apríl 2003

1. Reykjavíkur frá alþjóðlegum sjónarhóliStefán Ólafsson1. Apríl 2003

2. Viðfangsefni erindis: • Þjóðfélagsbreytingar nútímans – breytt staða borga • Hnattvæðing og þróun þekkingarhagkerfis • Einkenni og staða Reykjavíkur • Þjóðfélagseinkenni • Skipulagseinkenni • Nokkrar þróunarleiðir

3. Byltingupplýsingatækninnar • Getur af sér hnattvæðingu og þekkingarhagkerfi • Megin orsakir hnattvæðingar eru upplýsingatækni og breytt pólitík • Upplýsingatækni (tölvutækni+boðskiptatækni+nettengsla-tækni) eykur tengsl og samskipti um alla jörð - er ódýr í notkun>>> Þekkingarhagkerfið (breytir gömlum atvinnugreinum og getur af sér nýjar) • Breytta pólitíkin felur í sér afnám hindrana á flæði/tengslum milli landa = aukið frelsi og aukin markaðshyggja. • Afleiðingarnar eru verulega aukið flæði fjármagns, vöru, þjónustu, fyrirtækja, fólks, upplýsinga og menningar milli landa/svæða/borga/fyrirtækja/stofnana/einstaklinga • Breytir þjóðfélagi og lífsháttum – breytir borgum Stefán Ólafsson 2003

4. Einkenni hnattvæðingar • Heimurinn verður í meiri mæli einn markaður, einn vettvangur, eitt vistsvæði, einn skynheimur • Nýir heimar verða til – netheimar (internetið, rafrænn alþjóðlegur fjármálamarkaður, tengslanet o.fl.) • Landamæri rofna sem mörk mannlífs>>>Þjóðríkið verður ekki lengur rammi þess sem þjóðir gera – eins og áður var • Svæðisbandalög fá aukið vægi (ES, NAFTA, ASEAN...) • Ný landafræði – Alþjóðavettvangur fær aukið vægi • Frá þjóðarhagkerfi til borgarhagkerfis, svæðishagkerfis Stefán Ólafsson 2003

5. Tilfærsla valds og verkefna í hnattvæðingu • Alþjóðastofnanir/markaður • Þjóðríki-ríkisstjórnir • Borgir • Svæði • Hverfi

6. Afleiðingar hnattvæðingar • Undanhald borga vegna upplýsingatækni?>>>Rafeindabýli...? • Borgarvæðing heimsins heldur áfram óhindruð • Breytt staða borga og svæða – nýjar leikreglur • Borgarhagkerfi/svæðishagkerfi sjálfstæðari vettvangur • Borgir og svæði þurfa að keppa á markaði um fjármagn, fyrirtæki og um fólk, til að geta verið vettvangur framþróunar, hagvaxtar og farsældar • Þekkingarhagkerfi = skapa umhverfi fyrir þekkingarfyrirtæki • Samkeppnishæfni ræður farsæld • Borgir/svæði þurfa að bjóða sig fjárfestum og fólki • Hvernig er Reykjavík og hvernig stendur hún að vígi? Stefán Ólafsson 2003

7. Atvinnuþróunin á Íslandi 1890-2000Hlutfall mannafla í hverjum megingeira atvinnulífsins

8. Þróun borgarinnar: atvinnulíf Frá þjónustuborg til þekkingar- og menningarborgar? Frá verslunarborg til þjónustuborgar Frá iðnaðarborg til verslunarborgar Frá útgerðarborg til iðnaðarborgar

9. Reykjavík og norrænu höfuðborgirnar1996-7 Reykjavík er á eftir í þróun þekkingarhagkerfis Stefán Ólafsson 2002

10. Reykjavík er fámenn borgSamanburður 16 norrænna borga

11. Reykjavík er ungdómsborgí mjög örum vexti Íbúar 0-15 ára sem % af heild

12. Vöxtur borgríkisins á Íslandi 1860-2000

13. Innreið fjölmenningarsamfélags á Íslandi Mikil fjölgun innflytjenda 1990-2000

14. Fjölmenningarsamfélagið er enn hóflegt

15. Reykjavík er blaut borg

16. Reykjavík er menningarborgSamanburður evrópskra borga

17. Reykjavík er ekki mikil háskólaborgSamanburður evrópskra borga

18. Reykvíkingar hafa rúmt um sigStærð húsnæðis í norrænum höfuðborgum 1996-7

19. Einstaklingsheimili enn lágt hlutfall

20. Reykjavík er dreifbýl bílaborg

21. Þéttbýlisstig á Reykjavíkursvæðinu Íbúar á hvern ferkílómetra 1998 Borgarsvæðin í heild

22. Þéttbýlisstig á Reykjavíkursvæðinu Íbúar á hvern ferkílómetra 1998 Borgirnar sjálfar Miðborgin í Reykjavík er ekki sérlega þéttbyggð

23. Um skipulag og miðborg Nokkur dæmi frá Reykjavík

24. Höfuðborgarsvæðið: fjölkjarna borg Mynd frá BR, 2001

25. Miðja höfuðborgarsvæðisins? Mynd frá BR, 2001

26. Borgin vex á jöðrunum Tillaga að svæðisskipulagi 2002: Landnotkun Mynd frá BR, 2001

27. Færsla Hringbrautarog framtíðarskipan svæðis

29. Þekkingarhagkerfi og þróun borga Nokkur dæmi

30. I Landbún.þjóðfélag II Iðnríki III Þekkingarhagkerfi ? Miðborgir: Þróunareinkenni % starfa n. 10 000 eKr 1986 2016 1700 Verslun, Stjórnsýsla, Háskólar, Þjónusta + Verksmiðjur, vöruhús, samgöngur + Þekkingarþyrpingar Nálægt háskólum-best í miðborg + Endurnýjun hnignandi hverfa, með nýju atvinnulífi og þjónustu

31. Landslag iðnaðarborgar

32. Landslag þekkingarborgar: Glass Palaces in City CentresCase: HTC Helsinki Ruoholahti

33. New outlook HTC Helsinki HTC Lahti

34. New internalenvironment

35. Tampere (um 200 þús. íbúar):4 háskólar4 þekkingarþyrpingar Finn-Medi 1995 Finn-Medi Research Ltd Finlayson 1837 Media Tampere Ltd 1998 Professia Ltd. 2000 Hermia 1986 Tampere Tecnhology Centre Ltd Tau/Medical School Tampere University Hospital PirPu TPu Media and Arts TaU 1960 TUT 1965 VTT 1975

36. Staða Reykjavíkur Nokkur atriði • Reykjavík er miðstöð stjórnsýslu, mennta, verslunar, þjónustu, menningar og afþreyingar • Reykjavík er í mun minni mæli sjávarútvegsborg en var • Verslun og þjónusta dreifist sífellt meira um höfuðborgarsvæðið, enda það orðið að fjölkjarnaborg • Í fjölkjarnaborgum vaxa kjarnarnir áfram (sbr. Úthverfaborgir í USA), draga til sín fleiri hlutverk, atvinnulíf og íbúa • Ætla verður og svipuð þróun verði hér-sbr. svæðisskipulag HB • Ekki er sjálfgefið að núverandi miðborg haldi stöðu sinni – henni þarf að takast að halda atvinnulífi (verslun og þjónustu), menntunar- og menningarhlutverki, stjórnsýsluhlutverki, og að geta boðið íbúum upp á hágæðaumhverfi fyrir lífskjör, o.fl... • Þekkingarþyrping á miðborgarsvæði vænlegur kostur • Ef þekkingarþyrping kæmist á legg utan miðborgar myndi það veikja stöðu hennar verulega

37. Þekkingarþyrping í Vatnsmýri: • Eflir miðborgina • Örvar þróun þekkingarhagkerfis • á Íslandi

38. Núverandi staða verkefnisins: • Viðskiptaáætlun frá IBM Business Services liggur nú fyrir • Næsta skref er að stofna Þekkingarþorp HÍ ehf. • ...og hefja síðan markaðsetningu

39. Það sem ræður staðsetningu þekkingarfyrirtækja • Álitleg lífsgæði á svæðinu • Aðgengi að vel menntuðu vinnuafli • Nálægð við markaði • Hagstæður viðskiptakostnaður á svæðinu • Nálægð við háskóla + miðborg • Hagstætt viðskiptaumhverfi (hagstætt reglugerðarumhverfi, framtaksmenning o.fl.) VII. Lágir skattar • Höfða þarf til fólks og fyrirtækja jöfnum höndum. • Heimild: Pennsylvania Economy League, 1997

40. Hvernig stendur Reykjavík að vígi? • Reykjavík hefur náð góðum árangri-á alþjóðamælikvarða • Hagsæld mikil • Menntastig þokkalegt-menning lífleg • Grunngerð upplýsingatækni góð • Nýsköpunarþróttur og framtakssemi er góð • Húsnæðisaðstæður góðar • Heilbrigðiskerfi gott-umhverfi ágætt • Félagsþjónusta þokkaleg • Lífskjör ágæt – fleira mætti nefna.... Stefán Ólafsson 2003

41. Reykjavík á alla möguleika:Ánægja með lífið í evrópskum borgum Borgarfræðasetur, 2000 Stefán Ólafsson 2002

42. Reykjavík á alla möguleika:Ánægja með starfið í evrópskum borgum Borgarfræðasetur, 2000 Stefán Ólafsson 2002

43. Reykjavík á alla möguleika...en glímir þó við erfiðleika og ókosti • Reykjavík er úr alfaraleið -Vel heppnuð jaðarborg • Einsleitt efnahagslíf (sjávarútvegur ráðandi útflutningsgrein), með veikan gjaldmiðil • Heimamarkaður er lítill og ber illa iðnað • Erlendir fjárfestar hafa einkum áhuga á raforku hér • Reykjavík er á eftir í þróun þekkingariðnaðar • Reykjavík verður varla miðstöð fyrir fjölþjóðafyrirtæki • Miðborgin veik sem stendur-dregur þó að ferðafólk • Fámennið hamlar Stefán Ólafsson 2003

44. Takk fyrir! Borgarfræðasetur www.borg.hi.is

45. Reykjavíkursvæðið er lítiðSamanburður 16 norrænna borga Borgarsvæðin í heild

46. Hermia in July 2001

47. Atvinnulíf borgar og landsbyggðar Hagstofan 2001 Árið 2001

48. Borgríkið Ísland? Hlutfallsleg skipting íbúa eftir kjördæmum árið 2000

49. Meira um einbýli í Reykjavík Borgirnar sjálfar