TBMM Bilişim ve İnternet Komisyonu Bilişim Terimleri

1. TBMM Bilişim ve İnternet KomisyonuBilişim Terimleri 27 Mart 2012 Müberra SUNGUR , Y.Müh., PMP Ahmet DİKİCİ, Y.Müh., PMP

2. Organizasyonel Yapı TÜBİTAK – BİLGEM – UEKAE / Yazılım ve Veri Mühendisliği Bölümü (G222) 4178 m² Çalışma Alanı 110+ Personel 70+ Mühendis 16 Sosyal Bilimler Uzmanı 11 Akademisyen PROGRAM & PROJELER KURUMSAL KAYNAKLAR Kamu Ar-Ge Projeleri Sosyal ve İstatistiki Ar-Ge Projeleri KALİTE, TEST ve SÜREÇ YÖNETİMİ CBS ve Uzaktan Algılama Birimi TÜBİTAK – BİLGEM - UEKAE / G222 Bölümü

3. Paydaşlarımız TÜBİTAK – BİLGEM - UEKAE / G222 Bölümü

4. Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Projesi Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Projesi – BÜTÜNLEŞİK Projenin Amacı • Devlet tarafından verilen tüm sosyal yardımların bilgilerinin tek merkezde toplanması, • Sosyal yardımlarla ilgili veritabanlarının entegre edilerek hane halkı yaklaşımının geliştirilmesi, • Sosyal yardım bilgilerinin bütüncül bir şekilde yönetilebilmesiyle birlikte sosyal yardım kararlarının etkinleştirilmesi ve daha adil kaynak dağıtımının sağlanması imkanını verecek bir bilgi sisteminin geliştirilmesidir. Proje kapsamında, • SYDV ve SYGM’de otomasyona geçilecek, • Kamu Kurumları ile veri paylaşımı sağlanacak, • Belediyeler ve STK’lar için ortak veri standartları belirlenecektir. MERNİS • Proje Paydaşları • SYGM • TÜBİTAK • Kalkınma Bakanlığı (DPT) • TÜİK TÜBİTAK – BİLGEM - UEKAE / G222 Bölümü

5. PUAN Projesi Sosyal Yardım Yararlanıcılarının Belirlenmesine Yönelik Puanlama Formülü Geliştirilmesi Projesi - PUAN Projenin Amacı Sosyal yardımlardan yararlanacak yoksul kesimin belirlenmesine yönelik, • Tüm Yardım Kategorilerini Göz Önünde Bulunduran, • Bölgelerarası Farklılığı Gözeten, • Kır-Kent Ayrımını İçeren, • Uygulaması Kolay, • Somut Olarak Ölçülebilir Göstergelere Dayalı, • Hane Ziyaretleri Sırasında Doğrulanabilen bir puanlama formülügeliştirilmesidir. Proje Paydaşları • SYGM • TÜBİTAK • Kalkınma Bakanlığı (DPT) • TÜİK TÜBİTAK – BİLGEM - UEKAE / G222 Bölümü

6. Sunum Planı TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

7. Bilgi Çağı • Data / Veri • Information / Malumat • Knowledge / Bilgi • Wisdom / İrfan, Bilgelik TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

8. Genel (1) • Yazılım • Donanım TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

9. Genel (2) • Bilişim Teknolojileri / Bilgi Sistemleri Belli bir hizmetin sağlanabilmesi ve kullanılabilmesi için ihtiyaç duyulan tüm donanım, yazılım ve iletişim altyapısıdır. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

10. Genel (3) • Yazılım Hayatımızın İçinde…. • Otomotiv • Buzdolabı, Çamaşır Makinesi • Asansör • Uzay mekiği • Finans, Bankacılık • Cep telefonları TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

11. Genel (4) • İşletim Sistemi • DOS • Microsoft Windows • UNIX • Linux • iOS • Android • vb. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

12. Genel (5) • Kayıt (Registration): Bir hesap oluşturulması için tamamlanması gereken süreç. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

13. Genel (6) • Hesap: Bir bilgisayara veya bilgisayar ağına bağlanabilmek için gerekli olan kullanıcı adı ve parola ikilisidir. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

14. Genel (6) • Login: Kaynaklara ulaşmak için oturum açmak TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

15. Genel (5) • İçerik: Bir web sitesinde bulunan yazılı ve görsel tüm materyaller • İçerik Yönetim Sistemleri: Bir web sitesinde bulunan içeriğin yönetildiği sistem. • Download: Internet'ten ya da başka bir sistemden ihtiyaç duyulan bir dosyanın (doküman, rapor, program vs.) bilgisayara kopyalanarak indirilmesidir. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

16. Genel (6) • Log: Sunucu üstünde bulunan bir dosyadır. Bu dosyaya; sunucunun çalışma kayıtları, hata kayıtları yanında dışarıdan gelen bağlantı isteklerinin nereden geldiği ve sunucu üstünde nerelere ulaştığının kayıtlarını tutar. Bir nevi o kaynağa erişim sağlayanın ayak izlerinin tutulduğu dosyadır. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

17. Genel (7) • Animasyon: Grafiklerin belli bir senaryo doğrultusunda canlandırılması işlemi. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

18. Donanım (1) • Dijital Aygıt: Sayısal veriyi işleyebilen tüm elektronik cihazlara verilen gelen addır. Bilgisayarlar, cep telefonları birer dijital aygıttır. • DSL (Sayısal Abone Hattı): Bakır kablolar üzerinden evlere ve ofislere yüksek hızda Internet erişimi sağlayan bir teknolojidir. Dial-up bağlantıya göre daha hızlı altyapı sunar. • Cache Bellek: Bir veriye daha hızlı erişebilmek için kullanılır. Bilgisayarda ya da Internet sayfasında eğer bir veriye daha önce erişilmişse, bu veri belleğe kaydedilir ve ihtiyaç duyulduğunda hafızadaki bu veri iletilerek hızlı erişim sağlanmış olur. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

19. Donanım (2) • Gateway (Ağ geçidi): Farklı ağ iletişim kuralları kullanan sistemlerin birbirleriyle iletişim kurmasını sağlar. Bir başka deyişle aynı dili konuşamayan iki ağ arasında tercüman vazifesi görür. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

20. Donanım (3) • Port: Fiziksel olmakla beraber aynı zamanda mantıksal bir arabirimdir. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

21. Donanım (4) • Encoder: Bir verinin gizlilik, güvenlik, yer kazanma, standartlaştırma gibi amaçlarla başka bir veriye çevrilmesini sağlayan sistemdir (uygulama ya da bir cihaz tarafından gerçekleştirilebilir) • Ethernet: Yerel ağda kullanılan bir bilgisayar ağı teknoloji ailesidir. Yaygın olarak kullanılmaktadır. Bilgisayarlar ve diğer sistemler (yazıcı vs.) bu sayede ağ üzerinden iletişim kurabilirler. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

22. Yazılım (1) • Uygulama (Application) Belli bir amacı gerçekleştirmek için (hesap, yazı vs.) kullanılan yazılımdır. • Arabirim / Arayüz Bir Internet sayfası, uygulama ya da programın kullanılabilmesi için sunulur. • İstemci (Client) Internet hizmeti, masaüstü uygulaması (bankacılık uygulaması, hastane yönetim sistemi vs.) gibi sistemlere bağlanan uç birim/uygulama ya da kişidir. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

23. Yazılım (2) • Veri tabanı: Bilgisayar terminolojisinde, sistematik erişim imkânı olan, yönetilebilir, güncellenebilir, taşınabilir, birbirleri arasında tanımlı ilişkiler bulunabilen bilgiler kümesidir. • Veri yönetimi: Olgu, kavram veya komutların, iletişim, yorum ve işlem için elverişli biçimli gösterimi. • Yazılım tasarımı: Yazılım gereksinimlerini karşılamak üzere geliştirilen çözüm. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

24. Yazılım (3) • E-ticaret : Mal ve hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının Internet ağları üzerinden yapılmasıdır. Internet yardımıyla bu hizmeti sağlayan kurumlardan ürün ya da hizmet alımı yapılabilir. Bu ürün ya da hizmet için güvenli bir şekilde ücret ödenebilir. • Freeware: Kamuya açık ve ücretsiz yazılım. Yazılımı herhangi bir ücret ödemeden bilgisayar indirip, kullanabilmek mümkündür. Yazılımın ücretsiz olması açık kaynak kodlu olduğu anlamına gelmez. • Subscriber: Abone TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

25. Yazılım (4) • Cloud: Belirli bir hizmetin farklı teknolojiye sahip farklı alanlardan kullanılabilmesi için geliştirilen altyapıdır. Bu hizmet Internet altyapısı kullanılarak sağlanır ve Internet'e erişebilen istemciler güvenli olarak hizmet alabilir. • Add-in / plugin: Bir uygulamanın özelliklerini zenginleştirmek amacıyla, o uygulama üzerine entegre edilmiş programdır. • Betik (Script): Tek seferde tanımlı bir işi gerçekleştirmek için hazırlanan küçük komutlar dizisidir. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

26. İletişim (1) • Access: Belirli bir hizmet almak amacıyla sunulan Internet sayfası ya da uygulamaya erişmek olarak nitelendirilebilir. Bazı hizmetler güvenli olduğu için erişebilmek için şifre girmek gerekebilir. • Erişilebilirlik: Bir Internet sayfası ya da uygulamaya teknolojik altyapı ya da fiziksel çevreden bağımsız olarak mümkün olan en geniş kullanıcı kitlesi tarafından erişimin sağlanması anlamına gelmektedir. • Ağ bağlantıları: Bilgisayarların Internete ve diğer bilgisayarlara bağlanabilmesi için ihtiyaç duyulan bağlantılardır. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

27. İletişim (2) • Dial-up (Çevirmeli ağ): Internet'e ya da başka bir ağa modem ile telefon hattı üzerinden numara çevrilerek bağlantı kurulmasıdır. • 3G Yeni nesil cep telefonu ve el bilgisayarlarında (tablet bilgisayar) bulunan kablosuz iletişim teknolojisidir. Yüksek hız sayesinde kaliteli Internet hizmeti alınabilir, görüntülü görüşme gerçekleştirilebilir. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

28. Web (1) • HTML: Web sayfalarının hazırlanmasında kullanılan kodlama dilidir. • Link: Kaynağa dış dünyadan erişim sağlanabilmesi için tanımlanan adres. • Browser (Tarayıcı) Tüm Internet sayfalarının (bankacılık, arama motoru vb.) içeriklerini görebilmek için kullanılan uygulamadır. Örnek: MS Internet Explorer, Mozilla Firefox, Google Chrome, vb. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

29. Web (2) • Cookie: Bazı Internet sayfalarının, bağlantı kuran kişiye ait temel bilgileri kullanıcının bilgisayarına kayıt etmesidir. Bu bilgiler sayesinde kullanıcı aynı sayfaya tekrar bağlantı yaptığında kullanılır. Browser (tarayıcı) üzerinde bulunan ayarlarla bu bilgilerin silinmesi sağlanabilir. • Status update: Durum güncelleme TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

30. Ağ (1) • Genişbant: Yüksek hızda ağ hizmeti (Internet bağlantısı vs.) anlamına gelmektedir. Örnek: ADSL, Kablo internet, uydu internet • Domain: Aynı organizasyonda çalışan tüm sistemlerin (kullanıcılar, bilgisayarlar, sunucular vs.) sanal olarak konumlandırılmasıdır. Fiziksel olarak farklı yerlerde olan sistemler de aynı domain'in bir parçası olabilmektedir. • Host: Web sitesinde yayınlanmak istenen sayfaların, resimlerin veya dokümanların internet kullanıcıları tarafından erişebileceği bir bilgisayarda tutulmasıdır. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

31. Ağ (2) • FTP: Dosya aktarım iletişim kuralı. Bir verinin bir sistemden (bilgisayar vs.) başka bir sisteme aktarılması için kullanılan protokoldür. Aktarma işlemi Internet gibi ağ üzerinden gerçekleştirilebilir. • ISDN: Ses, görüntü ve verilerin sayısal olarak birleştirilip aynı hat üzerinde taşınmasıdır. • Tunneling: Verinin bir tünelden güvenli bir şekilde iletilmesidir. • DNS (Alanı Adı Sistemi): Internet sayfası isimlerini bölümlemeye, bu bölümleri adlandırmaya ve bölümler arası iletişimi organize etmeye yarayan bir sistemdir. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

32. Açık Kaynak • Açık Web Standartları Internet sayfalarının kodlarının açık bir standarda bağlı olmasıdır. Kodlar ve bu kodların standartları kamuoyuna açıktır. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

33. Güvenlik (1) • Bilgi Güvenliği: Belli bir amaç için kullanılan verilerin sadece yetkililerin görebilmesi ve kullanabilmesi, yetkili olmayanların verilere erişememesidir. • Encryption (Şifreleme): Bir veri ya da bilginin belli bir algoritmaya göre şifrelenmesidir. Bu sayede yetkili olmayan kişiler verilere erişse bile açamazlar. Açabilmek için belli şifreye ihtiyaç duyulmaktadır. • BOT Yaygın olarak "robot" olarak adlandırılan ve Internet dünyasında sıkça duyulan pek çok bilgisayar işlemini otomatik yapabilen yazılımlardır. Özellikle arama motorlarında veri endekslenmesi amacıyla kullanılmaktadır. TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

34. Güvenlik (2) • Hacker, Cracker: Kişilerin sahip oldukları sistemlerdeki bilgileri izinsiz bir şekilde erişerek kendi çıkarı doğrultusunda kullanan kişilerdir. • Penetrasyon: Bilişim Sistemleri’ni oluşturan altyapı, donanım, yazılım ve uygulamalara bir saldırganın izlemesi öngörülen yöntemler kullanılarak yapılan saldırı ve müdahaleler sonucunda güvenlik açıklarının tespit edilip bu zafiyetlerin kullanılarak sistemlere sızılmaya çalışılmasıdır. • Siberuzay / Siber savaş: Bilgisayarların ve onu kullanan insanların internet ve benzeri ağlar içinde kurduğu iletişimden doğan sanal gerçeklik ortamını anlatan metaforik bir soyutlamadır. (sanal alem de denebilir) TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

35. Güvenlik (3) • Sistem Yönetimi: Bilgi işlem birimlerinde yazılımların ve bilgi servislerinin barındırıldığı donanımların (bilgisayar vb.) ve cihazların bakımının, güvenliğinin ve idamesinin sağlanması • Sosyal Medyada Güvenlik: Sosyal medyada gizlilik ayarları TÜBİTAK - UEKAE / G222 Birimi

36. TEŞEKKÜRLER…