Hasta Haklari Hukuki Boyut

1. Hasta Haklari Hukuki Boyut Do�.Dr.Ismail D�len T.C.S.B Ankara Etlik Dogumevi Kadin Hastaliklari Egitim ve Arastirma Hastanesi 19-23 Subat 2007 www.ismaildolen.com

2. Yasamin baslangici, devami ve sonu hukuk, etik ve inan� sistemlerinin konusudur.

3. Anayasa 17 ve 56. madde; Medeni Kanun 23 - 24 Bor�lar Kanunu 41 - 45 - 47 Vekalet s�zlesmesi

4. Saglik hizmeti hukuki bir s�re�tir� Hasta hekim iliskisi �vekalet s�zlesmesi�ne g�re y�r�r. V�cut b�t�nl�g� ve saglik anayasa ve yasalarla g�vence altina alinmistir. Tip fak�ltesi mezunu saglik bakanligindan ruhsat aldiktan sonra hekimlik yapabilir. Hasta rizasi alinmadan doktor kendi insiyatifi ile islem yapamaz. Hekimin hastasina karsi hukuki sorumluluklari vardir. Sorumlulugun oldugu yerde ceza vardir.

5. Hekimin sorumlulugu Hukuki anlamda sorumluluk, kisilerin yaptiklari davranislarin sonu�larina katlanmalaridir.

6. Hekimin yasalar karsisindaki sorumluluklari 4 grupta toplanir:  Cezai sorumluluk (adli yargi-ceza davasi) Hukuki sorumluluk (adli yargi-hukuk davasi) Idari sorumluluk (kurum i�i sorusturma) Mesleki sorumluluk (Tabip odasi onur kurulu).

7. Hekimleri ilgilendiren yasalar Hekimlerin mesleki uygulamalarindaki yasal sorumluluklari �esitli yasa, t�z�k ve y�netmeliklerle ortaya konmustur. Hekimlere ait �zel bir yasa yoktur.

8. Hekimin hukuki sorumlulugunda kavramlar Kusur Zarar Illiyet bagi

9. Kusur Olmasi gereken davranista g�sterilen irade eksikligidir. Hekimin s�zlesmeye dayali sorumlulugunun ortaya �ikabilmesi i�in s�zlesmenin ihlalinde kusurlu olmasi gerekir. Hekim tarafindan yapilan tedavi veya ameliyat gibi tibbi girisimler beklenen sonucu vermemis olsa bile, tip bilimi kurallarina uygun olarak yapilmissa hekime kusur y�klenemez. Kusur kast ve taksir olarak ikiye ayrilir.

10. Kusur Hekimin tibbi m�dahalelerden dogan hukuki sorumlulugu hukukumuzda genel nitelikteki kanunlar i�erisinde degerlendirilmektedir. Genellikle Bor�lar Kanunumuzun haksiz fiil sorumlulugu, akde muhalefet ve vekalet ile ilgili maddeleri uyarinca olmaktadir. Hekim ile hasta arasindaki iliski bir vekalet akdidir. Taraflardan hekim �vekil� ve hasta ise �m�vekkil� konumundadir. (Riskleri m�vekkile ait olmak �zeredir.)

11. Zarar Tibbi m�dahalenin haksiz fiil teskil edebilmesi i�in gerekli olan bir sart maddi veya manevi bir zararin varligidir.

12. Illiyet bagi Hekim ancak kusurlu tibbi faaliyetinin uygun sonucu olan zararlardan sorumludur. Eger hekimin kusurlu davranisi zararin uygun sebebi olarak nitelendirilemiyorsa, yani hekimin kusurlu davranisi ile hastaya verilen zarar arasinda uygun illiyet bagi yoksa hekim a�isindan bir tazmin y�k�ml�l�g� dogmaz.

13. Hekimin bor�lari Aydinlatma borcu �zen g�sterme borcu Sir saklama borcu Kayit tutma borcu Sadakat borcu

14. Birinci b�l�m Hasta haklari y�netmeligi 01.08.1998 1.Ama� 2.Kapsam 3.Hukuki dayanak 4.Tanimlar 5.Ilkeler

15. Ilkeler Madde 5 - Saglik hizmetlerinin sunulmasinda asagidaki ilkelere uyulmasi sarttir: a) Bedeni, ruhi ve sosyal y�nden tam bir iyilik hali i�inde yasama hakkinin, en temel insan hakki oldugu, hizmetin her safhasinda daima g�z�n�nde bulundurulur. b) Herkesin yasama, maddi ve manevi varligini koruma ve gelistirme hakkini haiz oldugu ve hi�bir merci veya kimsenin bu hakki ortadan kaldirmak yetkisinin olmadigi bilinerek, hastaya insanca muamelede bulunulur. c) Saglik hizmetinin verilmesinde, hastalarin, irk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, siyasi d�s�nce, felsefi inan� ve ekonomik ve sosyal durumlari ile sair farkliliklari dikkate alinamaz. Saglik hizmetleri, herkesin kolayca ulasabilecegi sekilde planlanip d�zenlenir.

16. d) Tibbi zorunluluklar ve kanunlarda yazili haller disinda, rizasi olmaksizin kisinin v�cut b�t�nl�g�ne ve diger kisilik haklarina dokunulamaz. e) Kisi, rizasi ve Bakanligin izni olmaksizin tibbi arastirmalara tabi tutulamaz. f) Kanun ile m�saade edilen haller ile tibbi zorunluluklar disinda, hastanin �zel hayatinin ve aile hayatinin gizliligine dokunulamaz.�

17. Ikinci b�l�m Saglik hizmetlerinden faydalanma hakki 6.Adalet ve hakkaniyete uygun olarak faydalanma 7.Bilgi isteme 8.Saglik kurulusunu se�me ve degistirme 9.Personeli tanima, se�me ve degistirme 10.�ncelik sirasinin belirlenmesini isteme 11-12

18. 13. �tenazi yasagi �tenazi yasaktir. Tibbi gereklerden bahisle veya her ne surette olursa olsun, hayat hakkindan vazge�ilemez. Kendisinin veya bir baskasinin talebi olsa dahi, kimsenin hayatina son verilemez.

19. 14. Tibbi �zen g�sterilmesi Personel, hastanin durumunun gerektirdigi tibbi �zeni g�sterir. Hastanin hayatini kurtarmak veya sagligini korumak m�mk�n olmadigi takdirde dahi istirabini azaltmaya veya dindirmeye �alismak zorunludur.

20. ���nc� b�l�m Saglik durumu ile ilgili bilgi alma hakki 15.Genel olarak bilgi isteme 16.Kayitlari inceleme 17.Kayitlarin d�zeltilmesini isteme 18.Bilgi vermenin usul� 19.Bilgi verilmesi caiz olmayan ve tedbir alinmasi gereken haller 20.Bilgi verilmesini yasaklama

21. D�rd�nc� b�l�m Hasta haklarinin korunmasi 21.Mahremiyete saygi g�sterilmesi 22.Riza almaksizin tibbi ameliyeye tabi tutulmamak 23.Bilgilerin gizli tutulmasi

22. Besinci b�l�m Tibbi m�dahalede hastanin rizasi 24.Hastanin rizasi ve izin 25.Tedaviyi reddetme ve durdurma 26.K���g�n veya mahcurun tibbi m�dahaleye istiraki 27.Alisilmis olmayan tedavi usullerinin uygulanmasi 28.Rizanin sekli ve ge�erliligi 29.Organ ve doku alinmasinda riza 30. Aile planlamasi hizmetleri ve gebeligin sona erdirilmesi 31. Rizanin kapsami

23. Altinci B�l�m Tibbi arastirmalar 32. Tibbi arastirmalarda riza 33. G�n�ll�n�n korunmasi ve bilgilendirilmesi 34. Riza alinmasinin usul� ve sekli 35. K���klerin ve m�meyyiz olmayanlarin durumu 36. Ila� ve terkiplerin arastirma amaciyla kullanimi

24. Yedinci B�l�m Diger haklar 37. G�venligin saglanmasi 38. Dini vecibeleri yerine getirebilme ve dini hizmetlerden faydalanma 39. Insani degerlere saygi g�sterilmesi ve ziyaret 40. Refakat�i bulundurma 41. Hizmetin saglik kurum ve kurulusu disinda verilmesi

25. Sekizinci B�l�m Sorumluluk ve hukuki korunma yollari 42. M�racaat, sikayet ve dava hakki 43. Saglik kurum ve kuruluslarinin sorumlulugu 44. Devlet memuru veya diger kamu g�revlisi personelin sorumlulugu 45. Kamu personelinin sorumlulugunu tespit usul� 46. Kamu personeli hakkinda m�eyyideler 47. Kamu g�revlisi olmayan g�revlinin sorumlulugu

26. Dokuzuncu B�l�m Son h�k�mler 48.Kurum ve kurulus yetkililerinin g�revi 49.Sakli olan h�k�mler 50.Y�r�rl�k 51.Y�r�tme

27. Ikinci B�l�m Saglik hizmetlerinden faydalanma hakki 11. Tibbi gereklere uygun teshis, tedavi ve bakim: Hasta, modern tibbi bilgi ve teknolojinin gereklerine uygun olarak teshisinin konulmasini, tedavisinin yapilmasini ve bakimini isteme hakkina sahiptir.

28. Tababetin ilkelerine ve tababet ile ilgili mevzuat h�k�mlerine aykiri veya aldatici mahiyette teshis ve tedavi yapilamaz

29. Ikinci B�l�m Saglik hizmetlerinden faydalanma hakki 12. Tibbi gereklilikler disinda m�dahale yasagi. Teshis, tedavi veya korunma maksadi olmaksizin, �l�me veya hayati tehlikeye yol a�abilecek veya v�cut b�t�nl�g�n� ihlal edebilecek veya akli veya bedeni mukavemeti azaltabilecek hi�bir sey yapilamaz ve talep de edilemez.

30. Basvurunun konusu 1.Hizmetten genel olarak faydalanamama � 2.Bilgilendirilmeme � 3.Saglik kurulusunu ve personelini se�ememe ve degistirememe � 4.Mahremiyete uyulmamasi � 5.Bilgilendirilmis onayinin alinmamasi � 6.G�venligin saglanmamasi 7.Dini vecibelerini yerine getirememe � 8.Sayginlik ve rahatlik g�rmeme � 9.Ziyaret�i kabul edememe ve refakat�i bulunduramama � 10.Basvuru ve dava edememe � 11.Diger

31. Saglik hizmeti hukuki bir s�re�tir� Hasta hekim iliskisi �vekalet s�zlesmesi�ne g�re y�r�r. V�cut b�t�nl�g� ve saglik anayasa ve yasalarla g�vence altina alinmistir. Tip fak�ltesi mezunu saglik bakanligindan ruhsat aldiktan sonra hekimlik yapabilir. Hasta rizasi alinmadan doktor kendi insiyatifi ile islem yapamaz. Hekimin hastasina karsi hukuki sorumluluklari vardir. Sorumlulugun oldugu yerde ceza vardir.

32. Saglik hizmeti ticari bir s�re�tir� Saglik hizmetinde yer alan pek �ok sekt�r vardir. Dogal olarak ticari sekt�rlerin �nceligi kar etmektir. Ancak hekiminin etik ve yasal olarak birinci �nceligi �hasta yararidir�. Bu ticari s�re�te saglik ve etik degerleri koruyacak olan iyi yetismis ve meslegini dogru uygulayan hekimdir.

33. Saglik hizmeti etik bir s�re�tir� Hekim g�ncel bilgi ve beceri ile donatilmis olarak egitilmeli ve bu donanimini mesleki yasami boyunca devam ettirebilmelidir. Sadece bilgi ve beceri ile hekimin hastasina yasal sorumlulugunu yerine getirmesi beklenemez. Uygun tutunum ve davranisa da sahip olmasi gerekir. Uygun tutum ve davranis i�in hekimin iletisim, sosyoloji psikoloji ve etik konularinda egitim ve �grenimi gereklidir. Uygun tutum ve davranisi etkileyecek olan en �nemli fakt�r ise �yasal d�zenlemelerdir�.

34. Saglik hizmeti organize bir s�re�tir.. Hekimin tutum ve davranisi; �alisma ortami, �alisma sartlari, �alisma ekibi, ekipmani, �zl�k haklari ve gelirinden etkilenir. Bu fakt�rlerden herbirindeki olumsuzluk hekimin hasta yararina d�s�nme ve �alismasina k�t� y�nde etki eder.

35. Saglik hizmeti tibbi bir s�re�tir� Tibbi uygulamalar her zaman bilimsel degildir. Kanita dayali degildir. Tibbi dogrular yildan yila degismektedir.

36. Komplikasyon Malpraktis Taksirli su� ve kast?

37. Komplikasyon Bilimin kabul ettigi risk. �ng�r�lemeyen bir bilgi-beceri noksanligi sonucu olusan istenmeyen sonu� (D�nya Tabipler Birligine g�re hukuki sorumlulugu olmamali) Malpraktis Doktorun standart tedaviyi yapmamasi, bilgi-beceri eksikligi ile tedavi vermesi veya tedavi verilmemesiyle olusan zarar Taksirli su� Hukukta konuyu bildigi varsayilan kisinin gereken �zen ve dikkati g�stermemesinden kaynaklanan su� Kast Kusurun en agir derecesidir ve hukuka aykiri sonucun zarar veren tarafindan bilerek istenmesi

38. TAKSIR MADDE 22. (1) Taksirle islenen fiiller, kanunun a�ik�a belirttigi h�llerde cezalandirilir. (2) Taksir, dikkat ve �zen y�k�ml�l�g�ne aykirilik dolayisiyla, bir davranisin su�un kanun� taniminda belirtilen neticesi �ng�r�lmeyerek ger�eklestirilmesidir. (3) Kisinin �ng�rd�g� neticeyi istememesine karsin, neticenin meydana gelmesi h�linde bilin�li taksir vardir; bu h�lde taksirli su�a iliskin ceza ��te birden yarisina kadar artirilir.

39. �ng�r�lemeyen sonu�larin ve taksirli su�larin degerlendirilmesi Bilirkisi Y�ksek saglik surasi Adli Tip ? HAKIM KANAATI

40. Malpraktis yasasi Mesleki mali sorumluluk sigortasi Teshis ve tedavi standartlari Uygun ortam, ekip ve ekipmanla �alisma �zl�k haklari

41. Iyi Klinik Uygulamalar Tanim ??? G�ncellesmis bilgiler ve dogrulugu, basarisi kanitlanmis y�ntemler ile hastalarimiza en yararli olacagini kabul ettigimiz teshis ve tedavi uygulamalaridir.

42. Iyi Klinik Uygulamalar Kriterler Ilk asamada hastanin iyiligini d�s�nmek T�m hastalari nazik ve dikkatli tedavi etmek Hastalarin kisiligine saygi g�stermek Hastalara anlayabilecekleri sekilde bilgi sunmak Tedavi ile ilgili kararlara hasta haklarina bir saygi olarak onlari da dahil etmek Bilgi ve beceriyi g�ncel tutmak

43. Iyi Klinik Uygulamalar Kriterler Bilgi ve beceri d�zeyinin farkinda olmak Hastalari dinleyerek d�s�ncelerine saygi g�stermek D�r�st ve g�venilir olmak Gizli bilgilere saygi g�stermek ve saklamak Kisisel inan�larimizin hastanin tedavisini etkilemediginden emin olmak Doktor konumunu suistimal etmemek Hastaya fayda dogrultusunda meslektaslarla isbirligi i�inde olmak

44. Amerikan tecr�besi-1 Ama� doktorlarin hukuka uygun �alismasini saglamak. Hasta haklarina en �st d�zeyde saygi. Tibbi etik kurallarina uyma. G�vensiz uygulamalarin - unsafe practice - �n�ne ge�ilmesi. Doktor kusuru nedeniyle hasta zarari olusunca bunun tibbi, maddi ve manevi karsilanmasi. Tazminatlarin doktoru t�ketmesini engellemek Sonu�ta; �lke saglik g�stergelerinin daha iyilesmesi, doktorlarin uygun ortam ve kosullarda �alismalarinin saglanmasi, zarar olustugunda insanlarin ve toplumun adaleti elde etmeleri.

45. Amerika tecr�besi - 2 Kisi basina saglik harcamalari artmistir. *1965 yilinda $ 204 iken 2003 yilinda $ 5635 *GSMH�nin %17�si sagliga ayrilmakta bunun da 1/5�i � GSMH�nin %3.4�� - obstetrik bakim da kullanilmaktadir. *�te yandan GSMH�nin %2.4�� � yaklasik $ 40 milyar dolar - gereksiz saglik girisimleri i�in kullanilmaktadir. 2002 yilinda GSMH�nin %2.23�� �tort cost� ve bunun kisi basina maliyeti $809. US Tort System Cost $233 Milyar.