Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti

1. EnerjiİdarəetməsiBinalarınEnerjiİdarəetməsinə (Audit) dairpilot universitetmühazirəsiMagistrproqramıAlbinZsebik, PhD, CEM, (AHEF AZ-66) AzərbaycanMemarlıqvəİnşaatUniversiteti BUILDING PARTNERSHIPS FOR ENERGY SECURITY www.inogate.org

2. Enerji idarəetməsi Təqdimatın mündəricatı: • Enerjinin İdarə edilməsinin tərifi və məqsədləri • ISO - Standartaşdırma üzrə Beynəlxalq Təşkilat • ISO 50001 - Enerji İdarəetməsi Sistemi • Enerjinin İdarə edilməsi üzrə rəhbər göstəriş

3. Enerjiİdarəetməsi Tərifi: • Enerjininidarəedilməsininəsasməqsədiməhsullarınistehsaledilməsivəazxərctələbedənvəətrafmühitəaztəsiriolanxidmətləringöstərilməsindənibarətdir. • Mənfəəti artırmaq (xərcləri azaltmaq) və rəqabətədavamlılıq qabiliyyətini artırmaq üçün enerjidən məntiqli və səmərəli şəkildə istifadə etmək.

4. Enerji İdarəetməsi - İxtisasların yaxınlaşması

5. Enerjiİdarəetməsi Enerjininidarəedilməsinin məqsədi: • Təşkilat boyu optimal şəkildə enerjinin satın alınması və istifadəsinə nail olmaq və təmin etmək və: • İstehsalata və keyfiyyətə təsir olmadan enerji xərclərini / tullantıları azaltmaq • Ətraf mühitə təsiri azaltmaq

6. ISO - Beynəlxalq Standartlaşdırma Təşkilatı • ISO müstəqil, qeyri-hökumət təşkilatıdır • 162 ölkənin milli standartlar orqanlarından olan üzvlər tərəfindən yaradılıb • 1947-ci ildə təsis edilib • Mərkəzi Katibliyi İsveçrənin Cenevrə şəhərində yerləşir. • ISO dünyanın ən iri standartlar yaradan təşkilatıdır. Mənbə: http://www.iso.org/iso/about/discover-iso_isos-name.htm

7. ISO - Beynəlxalq Standartlaşdırma Təşkilatı • “ISO” qısaltmasıYunansözüisos-dangötürülmüşvə “bərabər” deməkdir (Ölkədən, dildənasılıolmayaraqtəşkilatınqısaadı ISO-dur). • ISO texnologiyavəbiznesindeməkolarki, bütünsahələriniəhatəedən 19,500-dən artıqBeynəlxalqStandartdərcetmişdir. Mənbə: http://www.iso.org/iso/about/discover-iso_isos-name.htm

8. ISO Brendi

9. ISO - BeynəlxalqBaşqalarından fərqli nədir ISO standartlarının əksəriyyəti yüksək dərəcədə konkret məhsul, material və ya proseslərə aiddir. • ISO 9001 (keyfiyyət), • ISO 14001 (ətraf mühit) və • ISO 50001 (enerji) "ümumi idarəetmə sistemi standartlarıdır" Mənbə: http://www.iso.org/iso/about/discover-iso_isos-name.htm

10. "Ümumi" nə deməkdir? "Ümumi" eynistandartınirivəkiçikliyindənasılıolmayaraq, təqdimetdiyiməhsulvəyaxidmətdənasılıolmayaraq, fəaliyyətinistənilənsektoruna aid olub-olmamasındanasılıolmayaraqvəbiznesmüəssisəsi, dövlətadministrasiyasıvəyahökumətorqanıolub-olmamasındanasılıolmayaraqtəşkilatatətbiqediləbildiyinigöstərir. • ISO 9001 Keyfiyyətin İdarə edilməsi Sistemi • ISO 14001 Ətraf Mühitin İdarə edilməsi Sistemi • ISO 50001 Enerjininİdarəedilməsi Sistemi " Yerinə yetirilməli olan tələblərin ümumi dəstidir"

11. ISO 50001 Sizə nəyi göstərir? • Əsasdiqqətiniişinməhsuldarlığınayönəldən “MƏLUMAT” yönümlüidarəetmətəcrübələrinəaiddir • Enerjiyəqənaətiidarəetmətəcrübələrinətətbiqedənyaxşıtanınanhüquqibazayamaliktəşkilatvəşirkətlərimüəyyənedir. • Dayanaqlıbiznesinkişafınarəvacverənoperatividarəetməsisteminilazımiqaydadatətbiqedir. Enerjinin idarə edilməsi biznesin inkişafı deməkdir Az enerji sərfiyyatı sayəsində ən keyfiyyətli məhsulu təqdim edir

12. ISO 50001 Sizə nəyi göstərir? • Enerjininidarəedilməsiəməliyyatınacəlbedilənvəonlararəhbərlikedəngüclüyüksəkrəhbərliyəmalikdir • Dahayüksəkrəhbərliksəviyyəsindəntutmuşçarpaztəşkilataqədərrəhbərliknümayəndəsinintəyinedilməsiüçünyüksəkrəhbərliyəmalikdir. • Təşkilatlarıenerjiqurğularındandahayaxşıistifadəetməyə, beləliklədəəməliyyatxərcləriniazaltmağavə / vəyabiznesimkanlarınıartırmağasövqedir. • Təchizatçılarınvəmüştərininözenerjilərinidahayaxşıidarəetməyəsövqetməküçünhüquqibazayamalikdir, beləliklədətəchizatzənciriboyuenerjiyəqənaətetməyəsövqedir.

13. ISO 50001 Enerji İdarəetməsinə üçün bu qədər cəlbedicidir? (1) “MƏLUMAT” yönümlüİdarəetməSistemi!! Enerjini1(İCRASININ” qiymətləndirilməsi “MƏLUMATLARLA” ölçüləvəmiqdarı müəyyənediləbilər. Enerjininİdarəedilməsinintəminedilməsi Enerjininİdarəedilməsiicrasıaşağıdakı A+B- bəndlərdənibarətdir: A.Enerjininİdarəedilməsininicrası: standartidarəetməicrası B.Energetika: Energetikakimiməlumatlarlaidarəedilənicra Praktiklik Təşkilatınölçüvənövündənasılıolmayaraq, sizinmillivəyerlitələblərdənxəbərdar olub-olmamanızdanasılıolmayaraq, “məlumatlara” və “icraya” əsaslanan idarəetməmetodusizinəməliyyatalazımiqaydadatətbiqedilməlidir. Davamlı Təkmilləşdirmə Prosesi (PDCA)

14. Davamlı Təkmilləşdirmə Enerjininİdarəedilməsi Sistemi - EnMS • Planlaşdırmaq • Etmək • Yoxlamaq • Hərəkət etmək ISO 50001 Mənbə: http://www.mindtools.com/pages/article/newPPM_89.htm

15. ISO 50001 MündəricatQeydlər Ön söz. . . . . . . . . . .. . . ISO və sənədlərin yerləşdirilməsi haqda Giriş. . . . . . . . . . . ..........Hazırkı sənəddə standartların xülasəsi 1. Əhatə dairəsi . . . . . . . . . . . . . . . Enerjinin İdarə edilməsi üzrə tələblərin müəyyən edilməsi 2. Normativ istinadlar . . Hər hansı istinad hazırkı sənədə hüquqi qüvvə verir 3. Termin və təriflər . . Hazırkı sənəddə verilən termin və təriflər 4. Enerjinin İdarə edilməsi tələbləri . . . ISO 50001 tələblərinin müəyyən edilməsi Əlavə A 4-cü maddənin istifadəsi ilə bağlı göstəriş Əlavə B ISO 50001, ISO 9001, ISO 14001və ISO 22000 Müqayisə Cədvəli ISO 50001-in "Enerji Təhlili" Meyarları üzrə Enerjinin İdarə edilməsinin Əsas Standartlarına dair Müqayisə Cədvəli

16. ISO 50001 Yaratmaq MüəyyənetməkEnerjininİdarəedilməsi ƏhatədairəsivəSərhədlər MüəyyənetməkSənəd Bu tələblərənecəcavabverəcək energetikanındavamlıtəkmilləşdirilməsinə nail olmaq Yerinəyetirmək Təminetmək

17. Enerjinin idarə edilməsi tələbləri

18. Enerjinin İdarəetmə Sisteminin Konseptual Sxemi Davamlı təkmilləşmə Enerji siyasəti Planlaşdırma Rəhbərliyin təhlili Həyatakeçirmə və İstismar Monitorinq, ölçülmə və təhlil Yoxlama Eİ-nin daxili auditi Qeyri-uyğunluq, düzəltmə, düzəldici və qabaqlayıcı tədbirlər Mənbə: ISO 50001

19. Eİ-nin Praktik Sxemi

20. “ISO 50001Uyğunluğu” nə deməkdir Eİ-nintətbiqiüçünrəhbərgöstərişinvəmüddəalarınyaradılması Maddə 4, Bənd 4.1 - 4.3 ISO 50001 tələblərinəəməletməkləyaradılmış Eİ üzrəbiznesinidarəedilməsi Maddə 4, Bənd 4.4 & 4.5 ƏgərSiz ISO 50001 tələblərinəəməletməkləyaradılmış Eİ üzrəbiznesiniidarəedirsinizsə, təsdiqedin Maddə 4, Bənd 4.6 TəsdiqinnəticəsininəzərdənkeçirməsiüçünRəhbərliyətəqdimedin Maddə 4, Bənd 4.7 Təsdiqyazılırəhbərgöstərişlərvəmüddəalar, prosedurvəplanlarmüqabilindəhesabatvəsənədlərdəyazılıfaktikinəticəiləaparılır. Buna görədə, sənədləşdirmə ISO 50001 tələblərinəuyğungələn Eİ-ninsəmərəlişəkildətətbiqiyollarıarayan zaman nəzərəalınmalıolanənəhəmiyyətliməsələdir.

21. Tələblər və şərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.1 Ümumi tələblər Yaratmaq MüəyyənetməkEnerjininİdarəedilməsi ƏhatədairəsivəSərhədlər MüəyyənetməkSənəd Bu tələblərənecəcavabverəcək energetikanındavamlıtəkmilləşdirilməsinə nail olmaq Yerinəyetirmək Təminetmək

22. Tələblər və şərh 4.2 Rəhbərliyin Rolu 4.2.1 Yüksək rəhbərliyin rolu

23. Tələblər və şərh 4.2 Rəhbərliyin Rolu 4.2.1 Yüksək rəhbərliyin rolu

24. Tələblər və şərh 4.2 Rəhbərliyin Rolu 4.2.2 Rəhbərliyin nümayəndəsi

25. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.3. Enerji Siyasəti

26. Tələblərvəşərh

27. Tələblərvəşərh 4.4Enerjinin Planlaşdırılması Enerji təhlilinin əhatə dairəsi

28. Tələblərvəşərh

29. Tələblərvəşərh

30. Tələblərvəşərh

31. Tələblərvəşərh Fəaliyyətinadı Məqsədlər Kim tərəfindən Nə vaxt Məramlar İstehsal #1 Menecer Mart 2012 ldəbaşaçatır Enerjini 720,000kV-dək azaltmaq Xərc 3.3% azalır CO2 emissiyasıazalır 400t – CO2 Məhsulxətti Dəyişməsi Artırılması •Kompressorhavaklapanınınbağlanması •Yuyulmadövrününtəhlili •Yaxalamavaxtınıqısaltmaqüçün yuyucumaddələriazaltmaq

32. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.5. Həyatakeçirməvəistismar 4.5.1 Ümumi 1) Planın hazırlanmasında 6 əlavə elementin tətbiqi 2) Hazırlanmış plana uyğun olaraq həyatakeçirmə və istismar

33. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.5. Həyatakeçirməvəistismar 4.5.2 Təcrübə, təlim və məlumatlılıq Təcrübə EİS enerji istifadəsi ilə bağlı onun üçün və ya onun adından çalışan istənilən şəxsin və ya şəxslərin müvafiq təhsil, təlim, bacarıq və ya təcrübə əsasında təcrübəli olmalarını təmin edir.

34. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.5. Həyatakeçirməvəistismar 4.5.2 Təcrübə, təlim və məlumatlılıq Məlumatlılıq EİS onun üçün və ya onun adından şalışan şəxslərin aşağıdakılarla bağlı məlumatlı olmalarını təmin edir: 1) Enerji siyasətinə, prosedurlara və EİS tələblərinə uyğungəlmənin əhəmiyyəti 2) EİS tələblərinə nail olmaq üçün onların rolu, məsuliyyəti və səlahiyyəti 3) Təkmilləşdirilmiş enerji məhsuldarlığının faydası 4) Enerji məqsədləri və məramlarına nail olmağın əhəmiyyəti və müəyyən edilən prosedurlardan kənarlaşmağın nəticələri

35. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.5. Həyatakeçirməvəistismar 4.5.3 Kommunikasiya a) Enerji məhsuldarlığı və EİS İstismarı Kommunikasiyası b) Məlumatlılıq və Həvəsləndirmə Kommunikasiyası • EİS sahəsi və şirkətin portal sahəsindən monitorinq sistemləri bağlantıları • EİS-nin elan lövhələri • Səhər toplantıları • Təlim kursları • Həvəsləndirmə və mükafatlandırma proqramı • Təkliflər qutusu • və s.

36. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.5. Həyatakeçirməvəistismar 4.5.2 Təcrübə, təlim və məlumatlılıq Təlim - EİS özünün enerji istifadələri və istismarına nəzarətlə bağlı təlim ehtiyaclarını müəyyən edir: • Seminar • Kənar təlim • Daxili təlim • Məşğələ • və s.

37. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.5. Həyatakeçirməvəistismar 4.5.3 Kommunikasiya c) EİS üzrə xarici kommunikasiya • Mətbuat açıqlaması • Şirkətin xəbərlər bülleteni • Zavoda səfər • MXN-nin hesabatı • Veb sayt: bizimlə əlaqə saxlayın • İcma fəaliyyətləri

38. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.5. Həyatakeçirməvəistismar 4.5.4 Sənədləşdirmə 4.5.4.1 Sənədləşdlirmə Tələbləri 4.5.4.2 Sənədlərə Nəzarət

39. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.5. Həyatakeçirmə və istismar 4.5.5 Operativnəzarət EİS Nizamnaməsi Ümumi EİS əməliyyatı üzrə ümumi göstəriş və müddəaları müəyyən edir Göstərişlər, Planlar, Hesabatlar və s. Prosedurlar

40. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.5. Həyatakeçirməvəistismar 4.5.6 Dizayn Enerjiyə qənaət üzrə dizayn cəhdinin iki növü : 1. Obyektin dizaynı 2. İstehsal prosesinin dizaynı

41. Tələblərvəşərh • Təchizatçılarla əlaqə vacibdir Maddə 4. EİS tələbləri 4.5. Həyatakeçirməvəistismar 4.5.7 Enerji xidmətlərinin, məhsul, avadanlıq, məhsulların, avadanlıq və enerjinin satın alınması • Təchizatçının qiymət təklifi • - Enerjinin növü və qiyməti üzrə spesifikasiyalar • - İstismar müddəti ərzində sərfiyyatın qiymətləndirilməsi • - İstismar müddəti ərzində texniki xidmət xərcləri • - Qəza hallarında göstərilən xidmət • Enerjiyə qənaətin qiymətləndirilməsi • Texniki xidmət xərcinin qiymətləndirilməsi müqabilində istismar müddəti ərzində enerji xərcləri • Xüsusilə də qəza hallarında xidmətin çevikliyinin qiymətləndirilməsi • Təchizatçının qiymət təklif • - Yanacaq enerjisi tərkibinin spesifikasiyası • - Suyun tərkibinin spesifikasiyası • - Enerji qurğusu üzrə istiliyə çevrilmə faktoru • - Enerji qurğusu üzrə CO2 emissiyasının çevrilmə faktoru • Hər altı aydan bir tərkib sınağının aparılması • Alış qiymətləri ilə müqayisə etmək üçün müntəzəm şəkildə enerji bazarı qiymətlərinin yoxlanması

42. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.6. Yoxlama (Məhsuldarlıq) 4.6.1 Monitorinq, ölçülmə və təhlil • Enerji məhsuldarlığının planlaşdırılmış intervallarda monitorinqi, ölçülməsi və təhlil edilməsini həyata keçirən əməliyyatların əsas xüsusiyyətləri aşağıda verilir. • enerjidən çox miqdarda istifadə edilməsi və enerji təhlilinin digər nəticələri ; • enerjidən çox miqdarda istifadə edilməsi ilə bağlı müvafiq göstəricilər; • EMG-lər • Məqsəd və məramlara nail olunmasında tədbir planlarının səmərəliliyi • nəzərdə tutulan enerji sərfiyyatı müqabilində faktiki göstəricilərin qiymətləndirilməsi.

43. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.6. Yoxlama (Məhsuldarlıq) 4.6.1 Monitorinq, ölçülmə və təhlil • Göstəriş / prosedur aşağıdalarla bağlı faydalıdır: • İslənən sənədlər metodunun müəyyən edilməsi • Ölçülmə ehtiyaclarının necə təhlil edilməsinin müəyyən edilməsi • Monitorinq avadanlıqlarının və sənədlərinin keyfiyyətinin təmin edilməsi metodunun müəyyən edilməsi • Enerji məhsuldarlığında kənarlaşmalara qarşı fəaliyyət prosedurunun müəyyən edilməsi • davamlı monitorinq və fəaliyyət əməliyyatı üzrə prosedurun müəyyən edilməsi

44. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.6. Yoxlama (Məhsuldarlıq) 4.6.2 Hüququ və digər tələblərə uyğungəlmənin qiymətləndirilməsi • EİS enerji sərfiyyatı ilə bağlı hüquqi və digər tələblərə uyğungəlməni planlaşdırılmış intervalda qiymətləndirməyə hazır olmalıdır.

45. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.6. Yoxlama (Məhsuldarlıq) 4.6.2 Hüququ və digər tələblərə uyğungəlmənin qiymətləndirilməsi • Qiymətləndirmənin yeniləmə və nəticələri aşağıdakı məlumatlardan ibarət sənəddə bir yerə toplana bilərlər: • Onun enerjidən istifadə tələblərinə uyğun gələn hüquqi və digər tələblər siyahısı • Uyğungəlmə üzrə qiymətləndirmə məsələlərinin xülasəsi və ya geniş şəkildə işıqlandırılması • Uyğungəlmənin statusu • Tövsiyə olunan tədbir • Lazım gəldikdə, əlavə qeydlər • Sənədləşdirilən məlumatlar EİS-in məqsədinə xidmət etmək üçün rəhbərliyin təhlili zamanı təqdim edilə bilər.

46. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.6. Yoxlama (Məhsuldarlıq) 4.6.2 Hüququ və digər tələblərə uyğungəlmənin qiymətləndirilməsi • Qiymətləndirmənin yeniləmə və nəticələri aşağıdakı məlumatlardan ibarət sənəddə bir yerə toplana bilərlər: • Onun enerjidən istifadə tələblərinə uyğun gələn hüquqi və digər tələblər siyahısı • Uyğungəlmə üzrə qiymətləndirmə məsələlərinin xülasəsi və ya geniş şəkildə işıqlandırılması • Uyğungəlmənin statusu • Tövsiyə olunan tədbir • Lazım gəldikdə, əlavə qeydlər • Sənədləşdirilən məlumatlar EİS-in məqsədinə xidmət etmək üçün rəhbərliyin təhlili zamanı təqdim edilə bilər.

47. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.6. Yoxlama (Məhsuldarlıq) 4.6.3 EİS-in daxili auditi • EİS auditi könüllü şəkildə sənədləşdirilmiş EİS audit planına uyğun olaraq aparılır*. • Audit aşağıdakıları yoxlayır : • EİS-nin enerji məqsədlərinə və müəyyən edilmiş məqsədlərə uyğun gəlib-gəlmədiyinin yoxlanması • EİS-nin lazımi şəkildə həyata keçirilməsi və təkmilləşdirilmiş enerji məhsuldarlığı • Yüksək rəhbərliyə məlumat verilməli olan audit nəticələrinin sənədləşdirilməsi. *ISO 50001 audit planı və bununla bağlı hesabat tələb etmir, lakin səmərəli və effektiv audit fəaliyyəti tələb olunur.

48. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.6. Yoxlama (Məhsuldarlıq) 4.6.4 Qeyri-uyğunluq, düzəltmə, düzəldici və qabaqlayıcı tədbirlər • Təkmilləşdirmə fəaliyyətləri : • Düzəltmə, düzəldici və qabaqlayıcı tədbirlər, eləcə də uyğunsuzluğa qarşı mübarizə tədbirləri. • EİS-nin Davamlı Təkmilləşdirmə Göstərişi (Problemin Həll edilməsinin idarə edilməsi üzrə Göstəriş) • Göstəriş təkmilləşdirmə tələb edən elementlərin müəyyən edilməsi və qabaqlayıcı və düzəldici tədbirlər üzrə vəziyyətlərin müəyyən edilməsi üçün faydalıdır.

49. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.6. Yoxlama (Məhsuldarlıq) 4.6.4 Qeyri-uyğunluq, düzəltmə, düzəldici və qabaqlayıcı tədbirlər • EİS-ninDavamlıTəkmilləşməProseduru: Prosedurumüəyyən edənsənəddavamlıtəkmilləşdirməprosedurlarındanimkanlarımüəyyənetməküçündüzəldicivəqabaqlayıcıfəaliyyətlərvasitəsiləfaktikivəpotensialqeyri-uyğunluqməsələləriiləməşğulolan tam işçiqüvvəsiüçünfaydalıdır.

50. Tələblərvəşərh Maddə 4. EİS tələbləri 4.7. Rəhbərliyin Təhlili • Rəhbərliyin təhlili ən mühüm EİS proseslərindən biridir • Yüksək rəhbərliyin vəzifə və öhdəliklərini yenidən təsdiqləyir • Davamlı təkmilləşmə üzrə EİS gedişatını sürətləndirir • Üzvlərin tərəddüdlərini aradan qaldırır • İnsanların cəhd və bacarıqlarını qiymətləndirir • Edilən dəyişiklikləri başa düşür • Logistikaların müəyyən edilməsi • • Məqsəd • İştirakçılar • • Tezlik • Prosedur