قرارداد و پيمان آتي Forward & Future Contracts

1. قرارداد و پيمان آتيForward& Future Contracts ارائه دهنده: علي سعيـــدي

2. 1- معرفي قرارداد آتي (Forwards) قرارداد آتي عبارت است از توافق طرفين قرارداد براي انجام معامله در تاريخ مشخصي از آينده كه مقدار كالا و قيمت آن نيز در قرارداد مشخص مي‌گردد. در اين قرارداد طرفين براساس ميزان شناخت شخصي و براساس نيازها و خواسته‌هاي خود, قرارداد را تنظيم مي‌كنند و از آنجا كه قرارداد آتي استاندارد نيست, در مورد كلية دارايي‌ها براساس نظرات طرفين قرارداد منعقد مي‌گردد.

3. ادامه: معرفي قرارداد آتي

4. ادامه: معرفي قرارداد آتي • انواع قرارداد آتي: • قرارداد آتي نرخ ارز Forward Rate on Exchange Rate • قرارداد آتي نرخ سود Forward Rate Agreements (FRAs) • قرارداد آتي روي اوراق بهادارForward Contracts on Securities • قرارداد آتي روي كالاها Forward Contracts on Commodities

5. ادامه: معرفي قرارداد آتي • قرارداد آتي نرخ ارز 15دي نياز به 000,560,1 يورو براي خريد ماشين آلات با نرخ برابري 15/1/1385 1.638 م.ت. 1150تومان = € 1 بانرخ جديد 1.794 م.ر. 156 م.ت. زيان هم اکنون 15 فروردين 1385 1050تومان = € 1 1- خريد 1.560.000 يورو هم اکنون و نگهداري آن تا 15 دي 2- قرارداد آتي خريد 1.560.000 يورو براي تاريخ 15 دي (در اين قرارداد نرخ برابري يورو به ريال تثبيت ميشود). نرخ توافقي 1060تومان = € 1

6. ادامه: معرفي قرارداد آتي • قرارداد آتي نرخ سود فرض كنيد بانك الف سه ماه آينده از بانك ب يك ميليارد ريال وام دريافت خواهد كرد و قرارداد را تحت عنوان قرارداد آتي نرخ سود تعريف مي‌كند. قرارداد مزبور نرخ سود 6 درصد را براي وام سه‌ماهه كه سه ماه بعد از تاريخ امروز خواهد بود مشخص كرده است. همان‌طور كه پيش از اين اشاره گرديد, اكثر معاملات قرارداد آتي نرخ سود در انگليس انجام مي‌شود و به همين علت نيز براساس نرخ لايبور(LIBOR) تعيين مي‌گردد. London Interbank Offer Rate (LIBOR) نرخ وام بين بانکي London Interbank Bid Rate (LIBIR) نرخ سپرده گذاري بين بانکي

7. ادامه: معرفي قرارداد آتي 3ماه 3ماه حال 31/3/1385 نرخ وام = 6% زمان دريافت وام 1385/6/31 1 ميليارد تومان زمان بازپرداخت وام 1385/9/30 • اگر نرخ وام در 31/6/1385 به 8% برسد: افزايش نرخ 3 ماهه تغيير مبلغ 3 ماهه به علت افزايش نرخ قابل پرداخت در 30/9 مبلغ قابل دريافت در تاريخ 31/6

8. ادامه: معرفي قرارداد آتي نرخهاي برابراي پوند انگليس و دلار امريکا در يکي از بانکهاي بين المللي (نرخ آتي ارز)

9. ادامه: معرفي قرارداد آتي • اتخاذ موضع (Position Taking) • موضعمعاملاتي خريد Long Position • طرف معاملاتي که توافق کرده است دارايي پايه را بخرد. • انتظار بازار: افزايش قيمت ها • موضع معاملاتي فروش Short Position • طرف معاملاتي که توافق کرده است دارايي پايه را بفروشد. • انتظار بازار: کاهش قيمت ها

10. ادامه: نکته قابل توجه قرارداد آتي • براي استفاده از قرارداد آتي كالا بايد به اين مسأله توجه داشت كه هزينة استفاده از اين قرارداد نسبت به خريد نقدي بايد كمتر باشد. براي توضيح اين مطلب فرض كنيد كه هزينه‌هاي معاملات وجود نداشته باشد و همچنين هزينة وام گرفتن و وام دادن، هر دو يكسان باشد. در اين شرايط اگر شما كالايي را در زماني معيني از آينده نياز داشته باشيد، سه راه‌حل پيش روي داريد: • كالا را در بازار نقد خريداري و تا زمان نياز آن را نگهداري كنيد. • با استفاده از قرارداد آتي، كالاي مورد نياز خود را خريداري نماييد. • كالا را به قيمت روز در زمان نياز بخريد.

11. ادامه: نکته قابل توجه قرارداد آتي • با استفاده از قرارداد آتي، كالاي مورد نياز خود را خريداري نماييد. • كالا را در بازار نقد خريداري و تا زمان نياز آن را نگهداري كنيد. انتخاب عقلايي = عدم استفاده از قرارداد آتي

12. 2- مشکلات قراردادآتي • با توجه به اين که قرارداد آتي بين خريدار و فروشنده به صورت مستقيم اتفاق مي افتد، برخي مشکلات قراردادي امکان وقوع دارند که خود ريسک انجام اين قرارداد را افزايش داده و فراگير شدن آن را محدود مي کند. • به همين علت عموما قرارداد آتي بين مؤسسات مالي يا شرکت هاي صنعتي و بانک هاي معتبر اتفاق مي افتد. بازار فرابورس OTC مکاني است که قراردادهاي آتي در آن مبادله مي شوند. • حجم قرارداد تاريخ سررسيد • استاندارد نبودن تاريخ سررسيد • ريسك اعتباري • ريسک نقدي • نقدشوندگيقرارداد (تسويه نقدي)

13. 3- معرفي پيمان آتي (Futures) پيمان آتي: نوع استاندارد شده قرارداد آتي است. در اين قرارداد نيز تحويل كالا و پرداخت قيمت‌ آن در زمان آينده انجام مـي‌شود. در خصوص ماهيت و قيمت كالا، در زمان قرارداد همه چيز تعريف مـي‌شود. بازارهاي آتي بازارهاي متشکلي براي داد و ستد انواع پيمان هاي آتي هستند. پيمان آتي که در بازارهاي آتي مورد داد و ستد قرار مي گيرند، از طريق مؤسسات پاياپاي به عنوان واسطه بين خريدار و فروشنده انجام مي شوند. ضمنا به علت نهادينه شدن آن، قوانين بورس هاي آتي نيز حامي مشارکت کنندگان در اين بازار است. بيانيه ريسک: فرمي است که قبل از فعاليت در بازار معاملات آتي بايد به امضاء مشتري برسد که حاکي از اقرار شخص مذکور نسبت به آگاهي کامل وي از ريسک موجود در اين معاملات مي‌باشد.

14. 4- تاريخچه بازارهاي آتي 1848: CBOT(Chicago Board of Trade) بورس شيکاگو: جهت استاندارد کردن کيفي و کمي غلات 1874: CME(Chicago Mercantile Exchange) بورس تجاري شيکاگو کره/تخم مرغ/گوشت/ساير محصولات فاسدشدني 1898: CBEB(Chicago Board of Eggs & Butters) خارج شدن معامله گران کره/تخم مرغ از بورس تجاري شيکاگو 1972: CME(Chicago Mercantile Exchange) آغاز معاملات قرارداد آتي نرخ ارز

15. ادامه: تاريخچه بازارهاي آتي 1975: CME(Chicago Mercantile Exchange) آغاز معاملات قرارداد آتي نرخ بهره 1982: KCBT(Kansas City Board of Trade) آغاز معاملات قرارداد آتي شاخص سهام S&P500

16. Bid price Offer price ادامه: ابزارهاي معاملاتي LME Official Prices Curve

17. 5- انواعمعامله گران در بازارآتي پوششدهندگان ريسك:Hedgers كساني كه مي كوشند ريسك حاصل از نوسان قيمت را به حداقل برسانند. خطرپذيران:Speculate افرادي که با پذيرش ريسک بالا و انجام معاملات مکرر در پي کسب سوداند. آربيتراژگرانArbitrageurs عبارت است از فرصت دستيابي به سود بدون ريسك،از طريق ورود همزمان در دو يا چند بازار.

18. 6- مكانيزم عملياتي بازار هاي آتي مؤسسات پاياپاي تمامي معاملات در بازار آتي، از طريق مؤسسات پاياپاي (Clearing House) انجام مي‌پذيرد. اين مؤسسات كاركردهاي متعددي دارند.اولين نقش مؤسسات،ضمانت طرفين معامله براي انجام معامله است. مؤسسات پاياپاي نقش واسط بين خريدار و فروشنده پيمان آتي را بازي ميکند. پرداخت سپرده سرمايه‌گذاران در بازار پيمان آتي مبلغي را تحت عنوان سپرده يا وجه الضمان(Margin)يا سپردة اوليهوديعههنگام عقد قرارداد نزد مؤسسة پاياپاي قرار مي‌دهند. بدين ترتيب ريسک نکول (يا سرباز زدن يکي از طرفين) به حداقل ميرسد.

19. 7- مؤسسه پاياپاي اتاق پاياپاي بورسيك بخش الحاقي به بورس است و نقش واسطه (ناظر) را درمعاملات آتي ايفا ميكند. اين بخش، حسن عملكرد هر يك از دو طرف معامله كننده را تضمين ميكند. اتاق پاياپاي از مجموعهاي عضو تشكيل شده است. كارگزاراني كه عضواين اتاق نيستند، بايد براي انجام سفارشات، از طريق يكي از اعضاي اتاق مزبور اقدامكنند. مهمترين وظيفه اتاق پاياپاي، كسب اطلاع از رويدادها و معاملات روزانه است، تا بتوان« خالص موضع معاملاتي » هر يك از اعضا را تعيين كند.

20. 8- مکانيزم حساب تضمين اگر دو سرمايهگذار مستقيما با همديگر توافق كنند، كه دارايي را در آينده با قيمتمشخصي معامله كنند، با ريسك هاي زيادي مواجه خواهند شد. براي مثال، يكي ازسرمايه گذاران ممكن است از معامله پشيمان شده، سعي كند از انجام آن خوددارينمايد، يا اينكه سرمايه گذار منابع مالي لازم براي ايفاي تعهد را در اختيار نداشته باشد. بههمين جهت، يكي از مهمترين نقشهاي بورس آتي، ساماندهي معاملات به گونهاي است، كهحساب تضمين ريسك تخلف از اجراي تعهدات حذف گردد. حساب تضمين معامله گران در کارگزاري و صندوق تضمين بازار Margin account Initial margin Maintenance margin Margin call Variation margin

21. Treasury Bond ………… Index ………….......…… Investment Fund ………. Currency ……………... 90% قيمت بازار 70% قيمت بازار 90% قيمت بازار • 70% Non cash • 30% Cash ادامه: مکانيزم حساب تضمين در بسياري از بازارهاي آتي حساب تضمين 5% تا 10% حجم قرارداد است. از اين مقدار اکثريت آن مي تواند غيرنقد باشد. حداقل مانده حساب سپرده75% تضمين اوليه به عنوان مثال در بازار آتي ترکيه: در بازار آتي ترکيه حساب تضمين 20% حجم قرارداد بود که يکي از علل شکست بازار آتي استانبول همين حاشيه بالا بوده است.

22. ادامه: مکانيزم حساب تضمين دوپيمان آتي خريد طلا هر يک به اندازه 100 انس جمعا 200 انس طلا در تاريخ 5 ژوئن منعقد شده است. سررسيد اين پيمان پايان سپتامبر است. در زمان انعقاد قرارداد قيمت آتي هر انس طلا 400 دلار است. بورس آتي تضمين اوليه را 5% حجم قرارداد اعلام کرده است. ضمنا حداقل مانده حساب تضمين75% سپردهاوليه در نظر گرفته شده است. 400× 200 = 80.000 $ کلحجمقرارداد 80.000 × 5% = 4.000 $ مبلغتضميناوليه 4.000 × 75%= 3.000 $ حداقلمانده حسابتضمين در پايان روز 5 ژوئن قيمت آتي طلا به 397 دلار در هر انس مي رسد. (3) × 200 = (600) $ (زيان کل (کسر از حساب تضمين 4.000 – 600 = 3.400 $ مانده حساب تضميندر پايان 6 ژوئن

23. ادامه: مکانيزم حساب تضمين گزارش حساب تضمين و ترميم تضميناوليه

24. ادامه: مکانيزم حساب تضمين براي فرايند به روز کردن حساب ها، قيمت پاياني بسيار حائز اهميت است. مثلا ممکن است به شکل زير عمل شود: Closing Period : 4:30 – 4:40 p.m. Settlement Price : 4:55 p.m. Clearing Time : 4:55 – Next day 2:30 p.m. Default Starting Time : T + 1 (2:30 p.m.) در صورت عدم واريز مبلغ ظرف مدت تعيين شده (عمدتا 24 ساعت) حساب بسته و نقد مي شود.

25. 10- پايه و همگرايي قيمت‌ها هرچه زمان سررسيد قرارداد آتي نزديکتر ميشود، قيمت آتي به سمت قيمت نقدي ميلمي كند و در سررسيد قرارداد آتي، قيمت آتي با قيمت نقدي برابر و يا خيلي نزديكميشود.