Pojęcie podatku Elementy konstrukcji podatku System podatkowy i klasyfikacja podatków

1. Pojęcie podatkuElementy konstrukcji podatkuSystem podatkowy i klasyfikacja podatków

2. Definicja podatku • Legalna: art. 6 o.p. Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej. • Doktrynalna: podatek to świadczenie pieniężne, na rzecz związku publicznoprawnego, któremu towarzyszy przewłaszczenie, jest ono generalne, obowiązkowe (przymusowe), ustalane jednostronnie, nieodpłatne i nieekwiwalentne, bezzwrotne.

3. Cechy podatku • Pieniężny charakter – jest nakładany i realizowany w jednostkach pieniężnych. • Beneficjentem jest związek publicznoprawny. • Przewłaszczenie - zapłata powoduje zmianę właściciela środ­ków pieniężnych. • Generalny charakter – jest ustanawiany za pomocą norm prawnych o charakterze ogólnym i abstrakcyjnym. • Jest świadczeniem obowiązkowym (przymusowym) - obowiązek jego zapłacenia wynika z normy prawnej zawartej w ustawie podatkowej.

4. Cechy podatku • Jednostronność nakładania i ustalania świadczenia podatkowego - jest nakładany i ustalany jednostronnie przez państwo lub inny związek publicznoprawny w zakresie przyznanych mu ustawowo kompetencji. • Nieodpłatność podatku - oznacza, że świadczeniu podatkowemu nie towarzyszy prawny obowiązek świadczenia wzajemnego wierzyciela podatkowego (podmiotu publicznoprawnego) na rzecz dłużnika (podatnika). • Bezzwrotny charakter – uiszczony nie podlega zwrotowi, co oznacza, iż z chwilą jego zapłaty następuje definitywne przekazanie środków pieniężnych na rzecz budżetu pań­stwa lub JST.

5. Definicja zakresowa podatku • Art. 3 pkt 5 o.p. Ilekroć w ustawie jest mowa o podatkach - rozumie się przez to również: • zaliczki na podatki, b) raty podatków, jeżeli przepisy prawa podatkowego przewidują płatność podatku w ratach, • opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe którymi są niebędące podatkami i opłatami należności stanowiące dochód budżetu państwa lub budżetu JST, wynikające ze stosunków publicznoprawnych (pkt 8).

6. Elementy konstrukcji podatku W prawie podatkowym do koniecznych(podstawowych) elementów konstrukcji podatku zalicza się: 1. podmiot, 2. przedmiot, 3. podstawę opodatkowania, 4. stawki. Dodatkowe elementy konstrukcyjne podatku: 1. ulgi 2. zwolnienia podatkowe.

7. Podmiot podatku (zakres podmiotowy podatku) • Jest nim ten, kto podatek ustanawia i pobiera na swoją rzecz, jak i ten, kto jest zobowiązany do zapłacenia podatku. • Podmiotem podatku jest związek publicznoprawny i podatnik. • Podmiotem podatku nie jest płatnik czy inkasent. • Podmiot czynny i bierny.

8. Przedmiot opodatkowania (przedmiot podatku) • Jest nim - określona w hipotezie normy prawnej - sytuacja faktyczna lub prawna, której zaistnie­nie u podmiotu podatku skutkuje powstaniem obo­wiązku świadczenia podatkowego. • Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 1992 r.: Fundamentalną zasadą prawa podatkowego w demokratycznym państwie prawnym jest to, że zakres przedmiotu opodatkowania musi być precyzyjnie określony w ustawie podatkowej, a interpretacja jej przepisów nie może być rozszerzająca.

9. Podstawa opodatkowania (podstawa wymiaru podatku) • To wartościowo (w jednostkach pieniężnych) lub ilościowo (w innych jednostkach miary) ujęty przedmiot opodatkowania. • Podstawą obliczenia podatku jest zmodyfikowana podstawa opodatkowania o zwyżki lub zniżki podatkowe. • Minimum podatkowe może przybierać dwojaką postać: 1. może polegać na określeniu stałej wielkości (tzw. kwota wolna od opodatkowania), o którą pomniejsza się podstawę opodatkowania bądź 2. na określeniu stałej wielkości, o którą obniża się kwotę podatku (od całej podstawy opodatkowania).

10. Stawki podatkowe • to współczynnik określający wysokość podatku. • Stawki podatkowe - biorąc pod uwagę sposób ich wyrażenia - mogą być stawkami: • kwotowymi • stosunkowymi (procentowe, ułamkowe lub wielokrotnościowe). • Stawki można również klasyfikować ze względu na zależność ich wysokości od zmiany podstawy opodatkowania; wyróżnia się wówczas stawki : • stałe (proporcjonalne) • zmienne (ruchome).

11. Skale podatkowe • Wyróżnia się 3 typy skalpodatkowych. Istotą skali progresywnejjest to, że wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania rośnie wysokość stawek podatkowych, słu­żących do obliczania wysokości podatku. Skala regresywna polega na tym, że wraz ze wzrostem podstawy podat­kowej maleje stawka. Skala degresywna polega na tym, iż w miarę zmniejszania się podsta­wy opodatkowania maleje stawka podatkowa. Gdy podstawa opodatkowania zmniejszy się do pewnej ustalonej kwoty, wówczas stawka jest już stała.

12. Rodzaje progresji podatkowej • Progresja podatkowa może jednak występować w dwóch postaciach: 1)globalnej, zwanej także skokową, 2) szczeblowanej, zwanej także ciągłą. • Progresja globalnapolega na stosowaniu jednej stawki, wynikającej ze skali do całej podstawy opodatkowania. • Skala progresywna szczeblowanapolega na tym, że podstawę opodat­kowania dzieli się na poszczególne odcinki (szczeble) i do każdego z nich sto­suje się inną, wynikającą ze skali stawkę.

13. Progresja globalna

14. Progresja szczeblowa­na

15. Ulgi i zwolnienia • Zwolnienia podatkowe są formą ograniczenia zakresu podmiotowego lub przedmiotowego stosowania danego podatku. Zwolnienia: podmiotowe, przedmiotowe i podmiotowo-przedmiotowe. • Ulgi podatkowe mogą polegać na zmniejszeniu: podstawy opodatkowania, stawki podatkowej lub kwoty podatku. • Ulga podatkowa służy redukcji obciążenia podatkowego. • Zwolnienie podatkowe skutkuje wyłączeniemokreślonej kategorii podmiotów lub przedmiotów (objętych zakresem podmiotowym i przedmiotowym danego podatku) spod opodatkowania.

16. Ulgi i zwolnienia • Zwolnienie podatkowe to nie wyłączenie z opodatkowania. • Funkcje ulg i zwolnień podatkowych: • gospodarcze - wywołanie lub wyeliminowanie określonych zjawisk o charakterze gospodarczym • społeczne - realizacja celów społecznych • społeczno-gospodarcze

17. Pojęcie systemu podatkowego i kryteria klasyfikacji podatku • System podatkowy jest to ogół podatków pobieranych w danym państwie. 1. kryterium: rodzaj podmiotu publicznego, na rzecz którego wpływy z podatków są odprowadzane: - podatki państwowe - podatki samorządowe 2. kryterium: osoba podatnika: - podatki pobierane od osób fizycznych - podatki pobierane od osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości praw­nej

18. Klasyfikacja podatków 3. kryterium: tożsamości osoby podatnika formalnego i rzeczywistego: - podatki pośrednie - podatki bezpośrednie Podatnik formalny to ten, kto na podstawie konkretnej ustawy podatkowej jest zobowiązany do zapłacenia podatku i rozliczenia się z tego tytułu z właściwym organem podatkowym. Jeżeli podatnik formalnie zobowiązany do uiszczenia podatku ponosi jed­nocześnie ekonomiczny ciężar podatku, to jest on równocześnie podatnikiem rzeczywistym.

19. Klasyfikacja podatków 4. kryterium: okoliczności towarzyszących wprowadzeniu podatków: - podatki zwyczajne - podatki nadzwyczajne 5. kryterium: sposób wprowadzania podatków: - podatki obligatoryjne - podatki fakultatywne 6. kryterium: charakter pobieranych podatków: - podatki rzeczowe - podatki osobiste 7. kryterium: źródło poboru podatków: