P ROJEKT S TRATEGII R OZWOJU W OJEWÓDZTWA L UBELSKIEGO NA LATA 2014 – 2020

1. PROJEKT STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO NA LATA 2014 – 2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2030 R. Krzysztof Hetman Marszałek Województwa Lubelskiego LUBLIN, 29 maja 2013 r.

2. Wprowadzenie • Wiemy, że województwo lubelskie zaliczane jest do biedniejszych regionów europejskich. • Wyzwaniem samorządu województwa jest zdecydowana zmiana tej sytuacji • zmiana niekorzystnego wizerunku • wyprowadzenie regionu ze strefy spadkowej w kierunku stabilnego środka regionówPolski i Unii Europejskiej. • Mamy szansę na osiągnięcie takiego celu pod warunkiem: • prowadzenia mądrej i długofalowej polityki rozwoju, • wykorzystania posiadanych atutów regionu, • efektywnego wykorzystania unijnych funduszy.

3. Wprowadzenie • Najbliższa perspektywa programowa stwarza regionowi nowe szanse rozwojowe, wynika to z przyjętego pakietu dokumentów strategicznych na poziomie: • europejskim • krajowym

4. Otoczenie Strategii - zapisy dokumentów strategicznych • Pakiet rozporządzeń dla Polityki Spójności • Strategia UE: Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Dokument przyjęty • Wspólna Polityka Rolna oraz Polityka Rybacka Dok. w trakcie oprac./aktualizacji

5. Projekt SRWL na lata 2014 – 2020 (z perspektywą do 2030 r.) • Strategia: • nie jest programem wydawania pieniędzy, • jest natomiast podstawądo: • projektowania i realizacji polityki rozwoju, • budowania programów, • proponuje: • cele działania, • wskazuje zasoby niezbędne do ich osiągania, • określa warunki i możliwości ich realizacji, • jest narzędziem zarządzania regionem.

6. Strategia w nowej perspektywy • Przyjmujenowy horyzont czasowy do roku 2020 z silnym akcentem na perspektywę do 2030. • Jest zorientowana na konkretne rezultaty i efekty. • Przyjmuje podejście z wyrównawczego na politykę zorientowaną prorozwojowo. • Opiera się na terytorializacji polityki rozwojowej (OSI, OF). • Wieloszczeblowe zarządzanie - mobilizowanie regionalnych i lokalnych inicjatyw. • Podejście zintegrowanie. 6

7. Założenia Strategii - podejście zintegrowane • Inne programy i strategie • PZPW • RPO • Strategia Rozwoju Województwa • jest kluczowym dokumentem programowym regionu, • jest dokumentem wiodącymdla innych dokumentów jak np.: • RSI, • PZPWL, • RPO, • inne programy. • RSI • SRWL 7

8. Założenia Strategii - podejście zintegrowane • SRWL • - dokument kierunkowy Inteligentne specjalizacje Obszary Strategicznej Interwencji • Obszary funkcjonalne Cele i kierunki działań • PZPWL • RSI • RPO i inne programy 8

9. Diagnoza - główne wnioski • Strategia zakłada przezwyciężanie najważniejszych ograniczeń rozwojowych, którymi są: • Niekorzystna struktura społeczno-zawodowa • wysoki udział mało wydajnego rolnictwa, • najniższe w Polsce PKB na mieszkańca, • niedobór wysokiej jakości miejsc pracy, • nasilona emigracja młodych, wykształconych osób. • Położenie w obszarze niskiego rozwoju • słabe skomunikowanie z lepiej rozwiniętym otoczeniem krajowym i z zagranicą, • niewystarczająca infrastruktura integrująca przestrzeń regionu.

10. Diagnoza - główne wnioski • Przezwyciężanie ograniczeń będzie wspomagane najważniejszymi potencjałami: • relatywnie dużymznaczeniem Lublina jako: • ośrodka akademickiego, naukowego i kulturalnego, • głównego polskiego ośrodka w kontaktach ze wschodem, • potencjałem naukowym i akademickim, a także gospodarczym kilku innych ośrodków subregionalnych, • względnie bogatym wyposażeniem w czynniki naturalne • zasoby energetyczne, • przyrodnicze warunki dla rozwoju rolnictwa, • walory krajobrazu, które – wraz z dziedzictwem kulturowym – mogą służyć do rozwijania turystyki.

11. Podstawowe wyzwanie - przełamywanie niedorozwoju ! • Przeciwdziałanienegatywnym tendencjom demograficznym. • Mądre, efektywne wykorzystanie zasobów ludzkich, m.in. przeciwdziałanie „drenażowi mózgów”. • Przyspieszenie zmian strukturalnych, m.in.: • wsparcie rozwoju sektorów o wysokiej produktywności (zaawansowanych technologicznie i usług wiedzy), • wsparcie rozwoju firm i przedsiębiorczości, • podnoszenie poziomu kwalifikacji dla potrzeb regionu, • zwiększanie dostępności komunikacyjnej ośrodków wzrostu – dla uzyskania spójności funkcjonalnej (zewnętrznej i wewnętrznej).

12. 1 CEL STRATEGICZNY • Wzmacnianie urbanizacji regionu Cele na najbliższą perspektywę • 2 CEL STRATEGICZNY • Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich • 3 CEL STRATEGICZNY • Selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu • 4 CEL STRATEGICZNY • Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu

13. Cele na najbliższą perspektywę CELE STRATEGICZNE 1. Wzmacnianie urbanizacji regionu 2. Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich 3. Selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowanie technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu 4. Funkcjonalna, przestrzenna społeczna i kulturowa integracja regionu CELE OPERACYJNE 1.1. Rozwijanie funkcji metropolitalnych Lublina 2.1. Poprawa warunków dla wzrostu konkurencyjności i towarowości gospodarstw 3.1. Wspieranie najbardziej perspektywicznych kierunków badań i ich komercjalizacji 4.1. Poprawa wewnętrznego skomunikowania regionu 1.2. Wspieranie ponadlokalnych funkcji miast 2.2. Rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego 3.2. Wspieranie kierunków kształcenia na poziomie wyższym szczególnie istotnych dla przyszłego rynku pracy regionu oraz mających unikatowe znaczenie w skali ponadregionalnej 4.2. Wspieranie włączenia społecznego 1.3. Poprawa skomunikowania Lublina z obszarami metropolitalnymi Polski i zagranicy 2.3. Wzmocnienie doradztwa rolniczego oraz promowanie i wspieranie inicjatyw współpracy rolników i mieszkańców wsi 4.3. Wzmacnianie społecznej tożsamości regionalnej i rozwijanie więzi i współpracy wewnątrzregionalnej 3.3 Stworzenie systemu wsparcia, naukowego, eksperckiego i wdrożeniowego na rzecz rozwoju wybranych sektorów gospodarki 2.4. Wspieranie przedsiębiorczości na wsi i tworzenia pozarolniczych miejsc pracy na obszarach wiejskich 4.4. Przełamywanie niekorzystnych efektów przygranicznego położenia regionu 3.4. Rozwijanie systemu kształcenia dostosowanego do specyfiki regionu 2.5. Wyposażanie obszarów wiejskich w infrastrukturę transportową, komunalną, energetyczną 4.5. Racjonalne i efektywne wykorzystywanie zasobów przyrody dla potrzeb gospodarczych i rekreacyjnych, przy zachowaniu i ochronie walorów środowiska przyrodniczego 3.5. Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw 3.6. Rozwój społeczeństwa informacyjnego

14. Obszary Strategicznej Interwencji • Stanowią wyznacznik obszarów: • o szczególnych potencjałach rozwojowych, • problemowych o znaczeniu priorytetowym. • Zaklasyfikowanie określonych jednostek do OSIpreferuje je w zakresie realizacji określonych typów działań, • - nie wyklucza to w żaden sposób możliwości wsparcia sąsiednich obszarów. • Udział taki będzie możliwy w przypadku uzasadnionej współpracydla rozwiązywania wspólnych problemów, występujących na obszarach włączonych do OSI.

15. Obszary Strategicznej Interwencji • Wyróżnionych zostało 7 propozycji OSI: • Lublin wraz z obszarem funkcjonalnym • Obszary funkcjonalne miast subregionalnych • Obszary przygraniczne • Obszary gospodarczego wykorzystania walorów przyrodniczych i kulturowych • Obszary potencjalnej eksploatacji złóż kopalin • Obszary ochrony i kształtowania zasobów wodnych • Nowoczesnawieś

16. Obszary Strategicznej Interwencji • 1. Lublin wraz z obszarem funkcjonalnym • Kryteria delimitacji: delimitacja granic w PZP WL • Interwencjapowinna obejmować działania mające na celu zwiększenie: zewnętrznej kolejowej i drogowej dostępności komunikacyjnej na kierunkach powiązań z Warszawą, Łodzią (Radomiem), Krakowem (Kielcami), Białymstokiem, wewnątrzregionalnej dostępności komunikacyjnej stolicy regionu z innymi miastami województwa oraz w obrębie kształtującego się LOM. Ponadto, interwencja powinna mieć na celu wspieranie działań na rzecz podnoszenia konkurencyjności, usprawnienie i integrację systemów gospodarki komunalnej, rozwój instytucji nauki i kultury, rozwój i promocję turystyki, kompleksową rewitalizację oraz wspieranie rozwiązań integrujących przestrzeń w zakresie zagospodarowania przestrzennego

17. Obszary Strategicznej Interwencji 2. Obszary funkcjonalne miast subregionalnych • Kryteria delimitacji: delimitacja granic w PZP WL. Obszary funkcjonalne obejmują miasta i gminy wiejskie położone w bezpośrednim sąsiedztwie tych ośrodków. • Interwencja powinna służyć wzmocnieniu zróżnicowanych funkcji ponadlokalnych i wykorzystaniu wewnętrznego potencjału, rozbudowie wewnętrznych i zewnętrznych powiązań funkcjonalnych, w tym powiązań komunikacyjnych (np. poprzez rozwój systemu niskoemisyjnego transportu miejskiego), kompleksowej rewitalizacji oraz zwiększeniu i poprawie dostępności do podstawowych usług publicznych.

18. Obszary Strategicznej Interwencji • 3. Obszary przygraniczne Kryteria delimitacji: delimitacja granic OF w PZP WL oraz granice administracyjne powiatów bezpośrednio sąsiadujących z granicą. Interwencja powinna obejmować działania zmierzające do wykorzystania potencjału obszaru przygranicznego dla tworzenia warunków wzrostu społeczno-gospodarczego, przywrócenia miastom funkcji społecznych i gospodarczych z jednoczesnym wsparciem zasobów ludzkich i przedsiębiorczości, uruchomienia nowych i rozbudowy istniejących przejść granicznych (w tym lokalnych), w szczególności tam, gdzie nastąpiłoby odtworzenie istniejących niegdyś powiązań komunikacyjnych oraz utworzenia przejść sezonowych (turystycznych) położonych po obu stronach granicy z dopuszczeniem ruchu pieszego.

19. Obszary Strategicznej Interwencji 4. Obszary gospodarczego wykorzystania walorów przyrodniczych i kulturowych • Kryteria delimitacji: delimitacja granic w PZP WL • Obszary o bardzo wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowo-kulturowych, • Interwencja powinna obejmować działania zmierzające do wykorzystania potencjału obszarów cennych przyrodniczo i kulturowo dla tworzenia warunków wzrostu społeczno-gospodarczego tych obszarów oraz określenia charakteru i natężenia funkcji turystycznej, aby nie powodowała ona dewaloryzacji lub zniszczenia walorów i zasobów przyrodniczych. Ponadto, interwencja powinna obejmować takie działania jak: rozwój infrastruktury transportowej, poprawa dostępu do usług społecznych, poprawa warunków fitosanitarnych, wsparcie zasobów ludzkich i przedsiębiorczości.

20. Obszary Strategicznej Interwencji 5. Obszary potencjalnej eksploatacji złóż kopalin • Kryteria delimitacji: delimitacja granic w PZP WL. • Obszary rozpoznanych złóż węgla kamiennego wyznaczone według granic administracyjnych gmin. • Obejmuje istniejący zespół kopalni Bogdanka, Stefanów wraz zapleczem badawczo-rozwojowym, udokumentowane złoża węgla kamiennego oraz rezerwę terenów pod budowę elektrowni • Interwencja powinna obejmować: budowę niezbędnej infrastruktury technicznej, a także budowy obiektów i urządzeń służących do przesyłu energii do krajowego systemu energetycznego z projektowanej elektrowni konwencjonalnej oraz ze źródeł rozproszonych (OZE), działania na rzecz rekultywacji terenów poeksploatacyjnych na funkcje o znaczeniu regionalnym (gospodarka wodna, turystyka, sport i rekreacja)

21. Obszary Strategicznej Interwencji • 6. Obszary ochrony i kształtowania zasobów wodnych • Kryteria delimitacji: delimitacja granic w PZP WL. • Obszar oddziaływania KWK wraz ze zbiornikiem Oleśniki • Doliny rzek: Wisły, Bugu, Wieprza • Interwencja powinna obejmować działania mające na celu poprawę bezpieczeństwa poprzez eliminowanie zagrożeń powodziowych oraz będzie służyć zrównoważonemu rozwojowi funkcji ochronnych i gospodarczych na obszarach o różnym stanie zainwestowania i statusie ochrony przyrody i krajobrazu (korytarze ekologiczne o randze europejskiej i krajowej); rozwiązanie problemów konfliktowych narosłych w wyniku degradacji technicznej urządzeń przeciwpowodziowych i melioracyjnych, niedoboru zbiorników, jak też niedoinwestowania gospodarki komunalnej

22. Obszary Strategicznej Interwencji • 7. Nowoczesna wieś • Kryteria delimitacji: delimitacja granic w PZP WL. • Obszary o najwyższej jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej; • obszary dużej koncentracji gospodarstw hodowlanych i wysokim udziale trwałych użytków zielonych w strukturze użytków rolnych; • obszary dużej koncentracji gospodarstw rybackich. • Interwencja powinna obejmować działania mające na celu wsparcie inicjatyw na rzecz edukacji i podnoszenia kompetencji rolników, wsparcie tworzenia i rozwoju rynków hurtowych produktów rolnych, wsparcie rozwoju grup producenckich, wsparcie rozwoju zakładów przetwórstwa, zakładów branży mięsnej i mleczarskiej, wsparcie rozwoju infrastruktury gospodarki rybackiej, uzupełnienie sieci dróg i wyposażenia w infrastrukturę komunalną, rozbudowę i modernizację infrastruktury energetycznej

23. Spojrzenie w przyszłość • Pozycja rozwojowa, zdiagnozowane w Strategii problemy i prognozy zakładają radykalną zmianę w podejściu do polityki rozwoju polegającą m.in. na: • selektywnej koncentracji działań, tak aby uzyskać „efekt przełomowy”, • stworzeniu dużej elastyczności w wyborze projektów umożliwiającej pozyskanie jak największej wielkości środków zewnętrznych, • dążeniu do uzyskania „efektów mnożnikowych”.

24. Podsumowanie • Z zarysowanej obecnej i przyszłej sytuacji regionu wynika, że przed województwem lubelskim stoją konkretne wyzwania rozwojowe. • Ich realizacja powinna zmierzać do poprawy miejsca, jakie region zajmuje na mapie polskich województw pod względem poziomu rozwoju gospodarczego oraz jakości życia ludności. • Poprawa wskaźników w tym zakresie będzie miernikiem skuteczności realizacji Strategii. • Osiągniecie stanu pożądanego, zarysowanego w wizji, będzie wymagało znacznego wysiłku zarównosamorządu województwa oraz jak największej liczby podmiotów zainteresowanych realizacją Strategii

25. Dziękuję za uwagę LUBLIN, 29 maja 2013 r.