Informacje ogólne

1. Informacje ogólne

2. INFORMACJE OGÓLNE • definicje opcji: kupna (call)/sprzedaży (put) • terminologia • typy opcji • krzywe zysk/strata

3. Czym jest opcja KUPNA (CALL)? Opcja KUPNA (CALL) jest PRAWEM - nie zobowiązaniem - do NABYCIA określonej ilości instrumentu bazowego, po danej cenie w wyznaczonym momencie lub okresie czasu w przyszłości.

4. Zakup i wystawienie opcji KUPNA (CALL): krzywe zysk/strata

5. Czym jest opcja SPRZEDAŻY (PUT)? Opcja SPRZEDAŻY (PUT) jest PRAWEM - nie zobowiązaniem - do SPRZEDAŻY określonej ilości instrumentu bazowego, po danej cenie w wyznaczonym momencie lub okresie czasu w przyszłości.

6. Zakup i wystawienie opcji SPRZEDAŻY (PUT): krzywe zysk/strata

7. UWAGA!!! • Opcja daje nabywcy prawo - nie zobowiązanie. Oznacza to, że nabywca opcji ma możliwość rezygnacji z jej wykonania. • Sprzedawca lub wystawca opcji bierze na siebie zobowiązanie dostarczenia instrumentu bazowego (ew. rozliczenie pieniężne) - decyzja leży po stronie nabywcy. • Nabywca opcji ponosi ryzyko straty - maksymalnie zainwestowanego kapitału.

8. Prawa i obowiązki stron transakcji OPCJA KUPNA OPCJA SPRZEDAŻY NABYWCA Prawo do kupna Prawo do sprzedaży Zobowiązanie do sprzedaży Zobowiązanie do kupna WYSTAWCA

9. Sposób rozliczenia opcji Rozliczenie wykonania opcji może następować przez: • dostawę instrumentu bazowego lub • rozliczenie różnicy między ceną instrumentu bazowego (cena rozliczeniowa) a ceną wykonania, i wypłatę kwoty rozliczenia Sposób rozliczenia określa standard opcji Opcje na indeks rozliczane są pieniężnie

10. Terminologia Opcja KUPNA (CALL) - prawo zakupu po określonej cenie Opcja SPRZEDAŻY (PUT) - prawo sprzedaży po określonej cenie Cena wykonania - cena, po której opcja może być wykonana Premia - cena opcji na rynku Dzień wygaśnięcia - ostatni dzień „życia opcji” lub dzień, w którym opcja może być wykonana Wykonanie - wykorzystanie prawa z opcji, tzn. prawa kupna lub sprzedaży

11. Terminologia Opcja typu amerykańskiego - opcja może być wykonana w dowolnym momencie do czasu jej wygaśnięcia Opcja typu europejskiego - opcja może być wykonana tylko w dniu wygaśnięcia

12. Opcje - in, at, out - of the money • 1. in-the-money (opcja z wartością wewnętrzną)- opcja kupna - cena wykonania < cena instrumentu bazowego- opcja sprzedaży - cena wykonania > cena instrumentu bazowego2. at-the-money- opcja kupna - cena wykonania  cena instrumentu bazowego- opcja sprzedaży - cena wykonania  cena instrumentu bazowego3. out-of-the-money (opcja bez wartości wewnętrznej)- opcja kupna - cena wykonania > cena instrumentu bazowego- opcja sprzedaży - cena wykonania < cena instrumentu bazowego

13. Czynniki wpływające na cenę opcji • cena wykonania (wartość stała) • cena instrumentu bazowego • czas do wygaśnięcia • zmienność (volatility) • stopy procentowe na rynku • dywidendy

14. Wyznaczanie wartości teoretycznej opcji Cena wykonania Cena instr. bazowego Wartość teoretyczna opcji Model Czas do wygaśnięcia Zmienność Stopa procentowa minus stopa dywidendy

15. Czynniki wpływające na cenę opcji

16. Jak kształtuje się cena opcji • Wartość opcji= wartość wewnętrzna + wartość czasowa

17. Wartość wewnętrzna i czasowa • Wartość wewnętrzna – wartość jaką inwestor uzyskuje wykonując opcje Opcja kupna = max{0, (S – X)} Opcja sprzedaży = max{0, (X – S)} • Wartość czasowa – wynika z szansy, że zmiana ceny instrumentu bazowego będzie korzystna dla posiadacza opcji

18. Składniki ceny opcji- opcja kupna

19. Składniki ceny opcji- opcja sprzedaży

20. Przykłady 1. Jak z reguły zmienia się premia opcji kupna (call) w zależności od zmian ceny instrumentu podstawowego - wzrost? - (+) - spadek? - (-)

21. Przykłady 2. Jak z reguły zmienia się premia opcji sprzedaży (put) w zależności od zmian ceny instrumentu podstawowego - wzrost? - (-) - spadek? - (+)

22. Przykłady 3. Co stanie się ze statusem „money” opcji sprzedaży (put) z ceną wykonania 70 jeśli cena rynkowa instrumentu bazowego zmieni się do - 62 in the money - 95 out of the money

23. Relacje do pozycji na instrumencie bazowym Kupujący opcję KUPNA (CALL) - pozycja długa na instrumencie bazowym:( + + = +) Sprzedający opcję KUPNA (CALL) - pozycja krótka na instrumencie bazowym: (+ - = -) Kupujący opcję SPRZEDAŻY (PUT) - pozycja krótka na instrumencie bazowym : ( + - = -) Sprzedający opcję SPRZEDAŻY (PUT) - pozycja długa na instrumencie bazowym: ( - - = +)

24. Jak zamknąć swoją pozycję ? Opcje są przedmiotem obrotu giełdowego- można zamknąć swoją pozycję w dowolnym dniu do dnia wygaśnięcia włącznie poprzez zawarcie transakcji przeciwstawnej, tzn. • sprzedaż opcji tej samej serii, gdy wcześniej opcja została nabyta • kupno opcji tej samej serii, gdy wcześniej opcja została wystawiona

25. Wykorzystanie opcji kupna (1) Indeks WIG20 = 1470 pkt. • Inwestor oczekuje na wzrost kursów, więc kupuje opcje kupna z kursem wykonania 1500 pkt wygasającą za trzy miesiące. Kurs opcji wynosi 70 pkt (cena = 700 zł) Inwestor czeka do wygaśnięcia . • Za trzy miesiące kurs rozliczeniowy = wysokość indeksu WIG20 wynosi 1630 (wzrost o 10,9%) • Inwestor otrzymuje kwotę rozliczenia = 1300 zł = (1630 pkt – 1500 pkt) *10 zł Zwrot z inwestycji (1300 –700)/700 = 86%

26. Wykorzystanie opcji kupna (2) Indeks WIG20 = 1470 pkt. • Inwestor oczekuje na wzrost kursów, więc kupuje opcje kupna z kursem wykonania 1500 pkt wygasającą za trzy miesiące. Kurs opcji wynosi 70 pkt (cena = 700 zł) • Indeks po miesiącu osiąga 1570 pkt (wzrost o 6,8%). • Kurs opcji rośnie do poziomu 113,6pkt (cena 1136zł). • Inwestor zamyka pozycje na rynku i zarabia 436 zł (1136-700) co daje zwrot na poziomie 62 %.

27. Wykorzystanie opcji kupna (3) Indeks WIG20 = 1470 pkt. • Inwestor oczekuje na wzrost kursów, więc kupuje opcje kupna z kursem wykonania 1500 pkt wygasającą za trzy miesiące. Kurs opcji wynosi 70 pkt (cena = 700 zł) • Indeks w czasie tej samej sesji rośnie do poziomu 1500 pkt (ok. 2%). • Kurs opcji rośnie do poziomu 84 pkt (cena 840zł). • Inwestor zarabia 140 zł (840 zł (840-700) co daje zwrot na poziomie 20 %.

28. Wykorzystanie opcji sprzedaży WIG20 = 1510 pkt Inwestor oczekuje na spadek kursów • Kupuje opcje sprzedaży z kursem wykonania 1500 pkt wygasającą za trzy miesiące. • Kurs opcji wynosi 60 pkt. 60 pkt * 10 zł = 600 zł. • Inwestor czeka do wygaśnięcia . • Po trzech miesiącach wartość indeksu (kurs rozliczeniowy) WIG20 wynosi 1350 • Inwestor otrzymuje kwotę rozliczenia = 1500 zł (1500 pkt – 1350 pkt) *10 zł • Zwrot z inwestycji (1500 –600)/600 = 150% (więcej niż przy sprzedaży kontraktu terminowego)

29. Opcje – zalety • możliwość zarabiania na spadkach • możliwość osiągania zysków porównywalnych (i przewyższających) zyski z kontraktów terminowych • możliwość inwestycji z dźwignią bez konieczności wnoszenia i utrzymywania depozytów zabezpieczających • z góry znany maksymalny poziom ryzyka • Ryzyka opcyjne • utrata całej premii • ryzyko płynności (rozpiętość ofert i wolumeny ofert) • ryzyko kosztów transakcyjnych

30. Opcje na WIG20

31. Standard opcji (1) • Instrument bazowy WIG20 • Mnożnik 10 zł • Jednostka notowania pkt indeksowe • Krok notowania • dla kursu mniejszego od 5 pkt 0,01 pkt • dla kursu większego od 5 pkt 0,05 pkt • Miesiące wygaśnięcia: dwa najbliższe z marcowego cyklu kwartalnego

32. Standard opcji (2) Nazwa skrócona: OW20krccc, gdzie: • O - rodzaj instrumentu, • W20 – kod określający nazwę instrumentu bazowego (WIG20), • k - kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia opcji, • opcje kupna - mar. C, cze. F, wrz. I, gru. L, • opcje sprzedaży – mar. O, cze. R, wrz. U, gru. X. • r – ostatnia cyfra roku wygaśnięcia, • ccc – oznaczenie kursu wykonania (kurs wykonania bez ostatniej cyfry); • Kurs wykonania 1200 – oznaczenie kursu wykonania 120, • Kurs wykonania 950 – oznaczenie kursu wykonania 095. Przykład: OW20F3120 – opcja kupna wygasająca w czerwcu 2003 r. o kursie wykonania 1200 pkt,

33. Standard opcji (3) • Kursy wykonania (1) • Różnice pomiędzy kursami wykonania kolejnych serii • 100 pkt dla kursów wykonania równych co najmniej 1000 pkt i powyżej tej wielkości. • 50 pkt dla kursów wykonania od 500 pkt do 950 pkt, • 25 pkt dla kursów wykonania od 25 pkt do 475 pkt, • Kursy wykonania mogą przyjmować zatem następujące wartości • 25, 50, 75, ... , 475 • 500, 550, 600, ... , 950 • 1000, 1100, 1200, 1300, 1400 .......

34. Standard opcji (4) • Kursy wykonania (2) • W pierwszym dniu notowania opcji wprowadza się do obrotu na każdy termin wygaśnięcia oraz dla każdego typu opcji (kupna i sprzedaży) trzy serie opcji; • jedną serię at-the-money (najbliższą zamknięciu WIG20), • jedną serię out-of-the-money, • dwie serie in-the-money. • Każdorazowe wprowadzenie opcji z nowym terminem wygaśnięcia oznacza wprowadzenie 8 serii opcji (4 kupna i 4 sprzedaży)

35. Standard opcji (5) • Kursy wykonania (3) Dodatkowe wprowadzanie serii opcji: w przypadku zmian wartości indeksu WIG 20 tak aby dla opcji kupna i sprzedaży o danym terminie wygasania zawsze były co najmniej: • dwie opcje in-the money • jedna opcja out-of-the-money.

36. Standard opcji (6) • Cena wykonania = kurs wykonania x mnożnik • Opcje o europejskim stylu wykonania i rozliczeniu pieniężnym • Dzień wygaśnięcia – trzeci piątek miesiąca wygaśnięcia, • Wykonanie automatycznie - jeżeli opcja jest in-the-money, • Możliwość rezygnacji z wykonania opcji przez posiadacza. • Kwota rozliczenia kalkulowana wg wzorów; • Dla opcji kupna:c(T) = max{[S(T) – m];0} • Dla opcji sprzedaży:c(T) = max{[m – S(T)];0} gdzie: c(T) – kwota rozliczenia określana w dniu wykonania, S(T) – cena rozliczeniowa określana w dniu wykonania, m – cena wykonania, T – dzień wykonania.

37. Standard opcji (7) • Kurs rozliczeniowy kalkulowany jest w identyczny sposób jak w przypadku kontraktów terminowych na WIG20 • Kurs rozliczeniowy jest określony w dniu wygaśnięcia opcji jako średnia arytmetyczna ze wszystkich wartości indeksu WIG 20 w czasie ostatniej godziny notowań, ciągłych oraz wartości tego indeksu ustalonej na zamknięcie sesji giełdowej.

38. Zasady obrotu (1) • Notowania ciągłe w godzinach 9:00 – 16:20 (godziny notowania kontraktów terminowych oraz jednostek indeksowych) • Możliwość wykorzystania wszystkich rodzajów zleceń oprócz zleceń PKC i PCRO, • Brak ograniczeń wahań kursów, • Rynek wspomagany działaniami animatorów rynku.

39. Zasady obrotu (2) • Kurs odniesienia = teoretyczna wartość opcji kalkulowana codziennie w oparciu o model wyceny opcji Blacka-Scholesa (na podstawie parametrów ryzyka- zmienność, stopa wolna od ryzyka) • Konieczne posiadanie numeru NIK – jeden numer dla wszystkich instrumentów pochodnych,

40. Depozyty zabezpieczające (1) Przypadki proste - otwieranie pozycji • Nabywca opcji (pozycja długa): płaci tylko premię (cenę rynkową) - nie musi utrzymywać żadnego depozytu zabezpieczającego - tak jak dla rynku kasowego • Wystawca opcji (pozycja krótka): w momencie składania zlecenia musi wnieść depozyt zabezpieczający. Wartość depozytu powinna przynajmniej pokrywać różnicę pomiędzy ceną teoretyczną opcji (liczoną wg modelu Blacka-Scholesa dla „najgorszego” scenariusza KDPW), a ceną rynkową (cena sprzedaży opcji w zleceniu). Uzyskana przez wystawcę premia uzupełnia depozyt.

41. Depozyty zabezpieczające (2) Przypadki proste - zamykanie pozycji • Zamykanie pozycji długiej nie wymaga wnoszenia żadnego depozytu (tak jak sprzedaż na rynku kasowym). Chyba, że pozycja ta stanowi zabezpieczenie dla innych instrumentów pochodnych. • Zamykanie pozycji krótkiej nie wymaga wnoszenia dodatkowego depozytu zabezpieczającego, chyba, że dotychczasowy depozyt zabezpieczający przypadający na jedną krótką pozycję jest niższy niż cena zakupu opcji w zleceniu zamykającym.

42. Depozyty zabezpieczające (3) • Do naliczania depozytów KDPW wykorzystuje Model Portfelowej Kalkulacji Ryzyka • Wyznaczanie ryzyka całego portfela instrumentów pochodnych z uwzględnieniem korelacji (zmniejszających wymagany depozyt) pomiędzy instrumentami opartymi na tym samym instrumencie bazowym • Badanie 16 scenariuszy zmian cen oraz zmienności • Nie ma codziennego rozliczania zysków i strat dla otwartych pozycji - równanie do rynku polega na zmianach depozytu wymaganego od posiadaczy krótkich pozycji na opcjach.

43. Depozyty zabezpieczające (4) KORELACJE • Pozycja długa rozliczona w opcjach stanowi zabezpieczenie dla innych pozycji opartych na tym samym instrumencie bazowym. Wartość tego zabezpieczenia liczona jest zgodnie z modelem Blacka-Scholesa z uwzględnieniem współczynnika kredytowego (0,7). Dotyczy to tylko opcji in-the money.

44. Informacje dodatkowe Dodatkowych materiałów można poszukiwać na stronach internetowych: • GPW - www.gpw.com.pl • KDPW - www.kdpw.com.pl W powyższej prezentacji wykorzystano fragmenty materiałów GPW i KDPW