Podstawy mycia i dezynfekcji

1. Podstawy mycia i dezynfekcji Magdalena Ostaszewska Szpital Wojewódzki Łomża

2. Sprzęt i materiały wykorzystywane w placówkach ochrony zdrowia do leczenia pacjentów muszą być całkowicie bezpieczne w użyciu. Należy jak najbardziej zminimalizować możliwość przenoszenie chorób. Ważnymi metodami walki z tym stale obecnym zagrożeniem są mycie, dezynfekcja i sterylizacja. Celem tych procesów jest takie przygotowanie materiałów medycznych, aby można je było stosować w sposób bezpieczny dla pacjenta, bez niepotrzebnego narażania zarówno pacjenta jak i personelu medycznego.

3. Dla należytego wykonania wymienionych procesów konieczna jest szeroka wiedza na temat: • właściwości organizmów wywołujących zakażenia • działań podejmowanych w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się chorób • możliwości inaktywacji organizmów wywołujących zakażenia • bezpiecznego i skutecznego użytkowania sprzętu • budowy i działania sprzętu do m/d/s • wszystkich typów wsadów m/s, systemów pakowania oraz ich zachowania podczas sterylizacji • metod kontroli wszystkich procesów • metod kontroli wszystkich urządzeń

4. Powodzenie zakażenia w dużym stopniu zależy od jego lokalizacji: • Obszary niskiego ryzyka – skóra – nienaruszona stanowi bardzo dobrą barierę i daje mocną ochronę przed praktycznie wszystkimi mikroorganizmami. • Obszary średniego ryzyka – błony śluzowe – istnieje tu większa szansa na rozwój infekcji; mimo, że pokryte śluzem, który unieszkodliwia w większości przypadków drobnoustroje są słabszą barierą od skóry. • Obszary wysokiego ryzyka – sterylne narządy, tkanki i płyny ustrojowe, uszkodzona skóra i błony śluzowe.

5. Wiemy już, że w rzeczywistości każde urządzenie czy materiał ma na sobie większą lub mniejszą liczbę mikroorganizmów. Dlatego populacja żywych organizmów na materiale, narzędziu, produkcie lub opakowaniu nazywana jest zanieczyszczeniem biologicznym lub zanieczyszczeniem początkowym. Naszym celem podczas wykonywania wszystkich procedur m/d/s jest zmniejszenie zanieczyszczenia biologicznego na wszystkich urządzeniach stosowanych do diagnozowania i leczenia pacjentów do dopuszczalnego, dla danego postępowania, poziomu.

6. Dopuszczalne zanieczyszczenie biologiczne dla danego przedmiotu zależy od kilku czynników: • Planowanego obszaru zastosowania • Spodziewanego zanieczyszczenia biologicznego –ilość i zróżnicowanie gatunkowe • Ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

7. Kwalifikacja obszarów ryzyka– wg. Spauldinga Grupa dużego zagrożenia • narzędzia i sprzęt inwazyjny naruszające ciągłość tkanek, mający kontakt z tkankami zmienionymi chorobowo • narzędzia i sprzęt kontaktujące się ze sterylnymi obszarami ciała, układem krwionośnym, • narzędzia i sprzęt wprowadzane do sterylnych obszarów ciała np. narzędzia chirurgiczne, laparoskopy, cewniki dosercowe, płyny infuzyjne, igły, strzykawki, opatrunki chirurgiczne... STERYLIZACJA

8. c.d. Grupa średniego zagrożenia • narzędzia i sprzęt kontaktujące się z nieuszkodzonymi błonami śluzowymi • Sprzęt do kontaktu z pacjentami zainfekowanymi i powierzchniami zabrudzonymi materiałem potencjalnie zakaźnym Dezynfekcja wysokiego poziomu, sterylizacja

9. c.d. Grupa małego zagrożenia • Sprzęt kontaktujący się ze zdrową skórą np. termometry, słuchawki • Powierzchnie tzw. „nośniki skażeń” DEZYNFEKCJA (redukcja o 5 log)

10. c.d. Grupa minimalnego zagrożenia • Powierzchnie sprzętowe i środowiska chorego nie mające z nim bezpośredniego kontaktu np. podłogi, ściany, oddalone meble CZYSZCZENIE czasem DEZYNFEKCJA

11. Kwalifikacja obszarów ryzyka

12. Kwalifikacja obszarów ryzyka

13. Dekontaminacja- rozległe pojęcie zawierające proces usuwający zanieczyszczenia obejmuje czyszczenie, dezynfekcję i sterylizację.

14. MYCIE (OCZYSZCZANIE)

15. Czyszczenie • Proces, w którym następuje fizyczne usunięcie obcego materiału-zan.organicznych,chemicznych,kurzu,drobnoustrojów- za pomocą wody i detergentów (alkaliczne, powierzchniowo-czynne, środki enzymatyczne),z wykorzystaniem różnych metod i technik. • Proces o szerokim zakresie działania - redukuje zanieczyszczenie mikrobiologiczne nawet do 80%.Jest to proces niestandaryzowany,którego skuteczność jest ograniczona ponieważ część flory zostaje i są to mikroorganizmy najbardziej odporne na zmiany w otoczeniu.

16. Czyszczenie a drobnoustroje • Usuwa czynnik zakaźny (drobnoustroje) oraz substancje nieorganiczne i organiczne, które sprzyjają jego rozwojowi, ale go nie niszczy; • Redukcja drobnoustrojów na powierzchni nie jest określona ilościowo - zależy od skuteczności procesu czyszczenia (użyty sprzęt, rodzaj i stężenie detergentu), rodzaju zanieczyszczenia, początkowej liczby drobnoustrojów i ich dostępności;

17. „Wady” czyszczenia • Usunięte drobnoustroje pozostają żywe - skażają użyte: sprzęt do czyszczenia, roztwory myjące, wodę do płukania;w tym środowisku (wilgoć oraz substancje odżywcze) mogą się rozmnażać; • Użyte roztwory należy usunąć - powtórne, wielokrotne użycie roztworu myjącego, to przeniesienie drobnoustrojów na kolejno myte narzędzia, sprzęt (dodatkowe skażenie); • Sprzęt używany podczas czyszczenia natychmiast oczyścić, dezynfekować, suszyć;

18. Rodzaje zanieczyszczeń • Materiały kostne • Smary i środki ochronne • Płyny ustrojowe oraz materiał komórkowy, który zawiera: -białka(70-80% białek rozpuszczalnych w zimnej wodzie, 20-30% białek rozpuszczalnych w ciepłej wodzie) -lipidy -węglowodany -złożone struktury komórek

19. Fizyczne i chemiczne właściwości zanieczyszczeń • Grubość zabrudzenia • Wewnątrz przegubów, gwintów, wąskich przekrojów • Wewnątrz struktur porowatych • Rozpuszczalne w wodzie lub nie • Interakcje chemiczne powierzchni materiałów z zabrudzeniami • Bakterie + woda tworzą sieci kolonii na powierzchniach tworząc tzw. biofilm

20. Mycie zwykle obejmuje: • Spłukiwanie wodą-woda jest nośnikiem, w którym brud się rozpuszcza lub zawiesza i zmywa z czyszczonych przedmiotów. • Działanie mechaniczne-to ścieranie, szczotkowanie, spryskiwanie wodą pod ciśnieniem, ultradźwięki w wodzie. • Działanie chemiczne-detergent w wodzie gdzie ułatwia tworzenie zawiesiny z brudu i drobnoustrojów. • Ciepło-zwiększa rozpuszczalność detergentów. Aby zapobiec koagulacji temperatura nie powinna przekraczać 50 stopni. • Czas oddziaływania-niezbędny do dokładnego oczyszczenia zależy od wybranych metod i intensywności innych działań.

21. Udział czynników w procesie mycia ręcznego: -temperatura 10% -detergenty 10% -czas działania 10% -proces mechaniczny 70%

22. Mycie w automatycznych myjniach-dezynfektorach,udział czynników: -temperatura 25% -detergenty 30% -czas 20% -proces mechaniczny 25%

23. Zmienne krytyczne wpływające na procesy oczyszczania 1.Konstrukcja narzędzi 2.Zanieczyszczenia narzędzi 3.Wstępne postępowanie z narzędziami przed oczyszczaniem 4.Środki do mycia 5.Mechanizmy mycia 6.Metody mycia 7.Przestrzeganie zasad i procedur

24. Ad.1 konstrukcja narzędzi • Konstrukcja geometryczna -kształt zewnętrzny -wąskie przekroje -powierzchnia(w kratkę, karbowana, skręcone druty) -zawory -uszczelki • Materiał -polarność powierzchni tworzywa sztucznego lub metalu -porowatość powierzchni -właściwości chemiczne – pH(aluminium), warstwa pasywna(stal + aluminium), właściwości korozyjne, stabilność termiczna

25. c.d. • Szczegóły konstrukcji -możliwość demontażu -kanały do płukania -charakterystyka przepływu w endoskopach -przestrzenie ślepo zakończone -ruchome uszczelnione powierzchnie Zależnie od złożoności konstrukcji narzędzi trudność ich oczyszczania jest większa lub mniejsza.Istnieją narzędzia, które nie mogą być oczyszczane z powodu niewłaściwej konstrukcji a są deklarowane przez producentów jako wyroby wielokrotnego użycia. Wytwórca musi dostarczyć informacje(pełną dokumentację)jak należy poddawać narzędzia ponownej obróbce ze szczegółami dotyczącymi sprawdzenia działania, oczyszczania, dezynfekcji i sterylizacji.

26. Ad.2 zanieczyszczenia narzędzi • Materiały kostne • Smary i środki ochronne • Płyny ustrojowe oraz materiał komórkowy, który zawiera: -białka(70-80% białek rozpuszczalnych w zimnej wodzie, 20-30% białek rozpuszczalnych w ciepłej wodzie) -lipidy -węglowodany -złożone struktury komórek

27. Ad.3 Wstępne postępowanie z narzędziami przed oczyszczaniem • Czas przed oczyszczaniem po użyciu – im krótszy czas tym łatwiejsze oczyszczanie i lepszy efekt końcowy • Dezynfekcja przed oczyszczaniem – bardzo często narzędzia podlegają wstępnej dezynfekcji (przed czyszczeniem) w celu ochrony personelu przed zakażeniem

28. Ad.4 Środki myjące • Różne składniki - polarne i niepolarne składniki środków myjących (detergenty, fosforany, zw. powierzchniowo czynne) - enzymy • Różne parametry następujących zmiennych -stężenie -czas reakcji -temperatura -pH

29. Uwagi • Detergenty powodują, że nierozpuszczalne w wodzie substancje stają się rozpuszczalne • Wysokie pH powoduje hydrolizę białka, które staje się łatwiej rozpuszczalne. Wysokie pH powoduje korozję aluminium. • Środki zawierające enzymy o pH 7 stają się skuteczne po właściwym czasie reakcji 15-30 min. • Należy unikać wytwarzania piany, która utrudnia czyszczenie mechaniczne • Idealna temperatura oczyszczania to 50-55 stopni • Detergenty alkaliczne wymagają neutralizacji (kwas cytrynowy ma właściwości korodujące) Wszystkie zabrudzenia nierozpuszczalne w wodzie muszą być rozpuszczone w celu ich usunięcia podczas oczyszczania.

30. Ad.5 Mechanizmy oczyszczania • Nawilżanie powierzchni i moczenie ( penetracja warstw zabrudzeń przy użyciu detergentów redukuje napięcie powierzchniowe i poprawia nawilżanie) • Reakcja zabrudzeń nierozpuszczalnych w wodzie ze środkiem chemicznym, aby uczynić je rozpuszczalnymi w wodzie • Usuwanie zabrudzeń przez siłę mechaniczną strumienia lub szczotek • Kilka cykli płukania z wymianą wody do usunięcia rozpuszczonych zabrudzeń

31. Ad.6 Metody mycia • Wolnostojące myjnie-dezynfektory - wszystkie procesy przeprowadzane w jednej komorze - myjnia z pojedynczymi drzwiami lub podwójnymi drzwiami zainstalowana w ścianie pomiędzy strefą mycia i pakowania w CS - przeszklone drzwi - różne wózki dla różnych wsadów - różne programy dla różnych wsadów - automatyczny załadunek/rozładunek wózków wsadowych

32. Ad.6 Metody mycia • Myjnia tunelowa - dla każdego procesu, stosowanych jest 4-5 oddzielnych komór, gdzie wózki są kolejno przez nie przemieszczane • Specjalne myjnie do mycia endoskopów giętkich - podłączenie do płukania wszystkich kanałów - badanie przepływów - możliwość wykorzystania różnych programów

33. Ad.6 Metody mycia • Mycie ręczne - Zlewy - Stosowanie różnych myjni ultradźwiękowych - Pistolety do mycia - Pistolety na sprężone powietrze do osuszania - Suszarki

34. Czyszczenie ręczne • Ścieranie • Szczotkowanie • Zmywanie • „rozpuszczanie” zanieczyszczeń z użyciem środków chemicznych w kąpieli myjącej;

35. Rola detergentów w usuwaniu zanieczyszczeń • zniesienie przylegania zanieczyszczeń do powierzchni, penetracja między zanieczyszczenia a powierzchnię • dyfundowanie w zanieczyszczenia • rozbijanie, rozpraszanie, rozpuszczanie zanieczyszczeń • tworzenie emulsji • zawieszenie (z powierzchni do płynu) • zmycie (spłukanie)

36. Środki czyszczące • Powierzchniowo-czynne (tensydy) - redukują napięcie powierzchniowe wody, ułatwiają zwilżanie, rozkładanie i usuwanie zanieczyszczeń, emulgują tłuszcze; • Alkaliczne - szybko rozkładają zanieczyszczenia; • Enzymatyczne (proteazy) - stopniowo rozkładają zanieczyszczenia (białkowe); • Niektóre preparaty myjąco-dezynfekcyjne mogą utrwalać zanieczyszczenia, w których mogą przeżywać drobnoustroje!

37. Mycie ręczne-uwagi praktyczne • Do mycia ręcznego należy stosować preparaty aktywnie czyszczące i nie powodujące utrwalania białka • Przy użyciu środków należy przestrzegać zaleceń producenta • Do czyszczenia używać miękkich tkanin,szczoteczek,pistoletów na wodę • Sprzęt rozłożyć na części tak aby był swobodny dostęp środka do wszystkich powierzchni • Przepłukać wąskie kanały

38. c.d. • Po oczyszczeniu należy dokonać tzw. inspekcji wizualnej, ze szczególnym uwzględnieniem punktów krytycznych-rowki, ząbki, zamki, zawiasy • Jeżeli pozostaną zanieczyszczenia zastosować: *krew – nadtlenek wodoru *skóra – ultradźwięki *tłuszcz – alkohol *kleje – benzyna,eter

39. Myjnie ultradźwiękowe • Mycie w myjniach ultradźwiękowych - w krótkim czasie (3 - 5 min) usunięte nawet „trudne” zanieczyszczenia; • Zagrożenia - wytwarzanie aerozolu; zanieczyszczony płyn myjący; • Dezynfekcja - aktywność dezynfekcyjna płynu ulega zmniejszeniu

40. Pojęcie ultradźwięków obejmuje wszystkie fale dźwiękowe wykraczające poza zakres ludzkiego słuchu. Ponadto można wytwarzać ultradźwięki o większej energii, tzn. “głośniejsze” niż dźwięk słyszalny. Ultradźwięk rozchodzi się w cieczach w postaci fali podłużnej. Owe fale podłużne wytwarzają strefy z wysoką fazą podciśnienia i nadciśnienia, mające wpływ na odparowanie cieczy.

41. Jak wiadomo, ciecz w swojej postaci utrzymana jest na skutek sił przyciągania wewnętrznego (kohezji). W przypadku ciągłego zwiększania intensywności ultradźwięków w cieczy jest ona w fazie podciśnienia częściowo doprowadzona do parowania i powstają mikroskopijne pęcherzyki pary. W następującej później fazie nadciśnienia pęcherzyki pary doprowadzane są do implozji. W trakcie tego procesu powstają nadzwyczaj duże siły powodujące powstanie fal mikrouderzeniowych i mikroprzepływów. Ten fizyczny proces to “kawitacja pary”

42. Zalety oczyszczania ultradźwiękowego • Powierzchnia bez porów, zadrapań, bez szczotkowania lub skrobania ( również w aspekcie skomplikowanej geometrii oczyszczanych części, takich jak szczeliny, otwory nieprzelotowe itp. • Krótki czas oczyszczania od kilku sekund do kilku minut. • Łatwość manipulacji. • Barak czasochłonnej pracy ręcznej. • Stężenie chemikaliów jest niższe niż w przypadku normalnego oczyszczania. • Automatyzacja procesu z odtwarzanymi wynikami.

43. Czterema najważniejszymi czynnikami wpływającymi na oczyszczanie są: • Kawitacja (mechanika) • Chemia • Temperatura • Czas

44. Ultradźwięki- uwagi praktyczne • Stosuje się do trudnych do usunięcia,zaschniętych zabrudzeń • Należy przestrzegać zaleceń – temperatura od 40 do 50 C;czas 3-5 min. • prawidłowo rozłożyć narzędzia bez pozostawienia tzw.cieni • Sprzęt ma być całkowicie zanurzony • Sprzęt pozostawić w pozycji otwartej • Nie przeładowywać myjni

45. Czyszczenie maszynowe Do maszynowego cyklu przygotowywania do ponownego użycia przeznacza się instrumenty przechowywane na sucho. W przypadku instrumentów przechowywanych na mokro należy używać słabo pieniących środków myjących i dezynfekujących lub przeprowadzać płukanie wstępne.

46. Myjnie-dezynfektory – uwagi praktyczne • Właściwie układać instrumenty w koszach, uchwytach i mocowaniach • Instrumenty muszą być otwarte • nie przeładowywać myjni • Natychmiast po procesie mycia wyjąć instrumenty • Poprzez prowadzenie procesu w automatycznych myjniach-dezynfektorach można osiągnąć pożądaną standaryzację procesu mycia i dezynfekcji.

47. Cykl maszynowego mycia z udziałem dezynfekcji termicznej • Płukanie wstępne – woda uzdatniona • Mycie – woda uzdatniona,temp. 40-56 • Płukanie – woda uzdatniona • Neutralizacja – w przypadku użycia środków alkalicznych • Dezynfekcja termiczna – 10 min. 93 /5 min. 90;woda demineralizowana • Suszenie

48. Cykl maszynowego mycia z udziałem dezynfekcji chemicznej • Płukanie wstępne – woda uzdatniona • Mycie – woda uzdatniona,temp. 40-56 • Płukanie – woda uzdatniona • Neutralizacja – w przypadku użycia środków alkalicznych • Dezynfekcja chemiczna – temp. do 56(należy przestrzegać zaleceń producenta środka dezynfekcyjnego) ;woda demineralizowana • Suszenie

49. KONTROLA

50. C.D.