Welkom

1. Welkom Predikant en docent Harry Kamphuis www.bijbelleerhuis.nl Het boek Ezra

2. Algemeen. • De naam Ezra betekent Hulp (is God) Dit boek heeft een enorme historische waarde. • Ezra is een wetgeleerde. Hij haalt de wet ook weer onder het stof vandaan en leest het volk voor Zie Nehemia 8.

3. Schrijver • Is onbekend omdat de stamboom doorloopt tot een tijdgenoot van Alexander de Grote. Wel put de schrijver uit de oude bronnen de verslagen van Nehemia en Ezra. Deze zijn ook gemakkelijk te herkennen want ze zijn in de ik vorm geschreven Zie Ezra 7:27 en 9:15

4. Boodschap • De boodschap is dat wij moeten bouwen aan het huis van de Heere en dat wij niet moeten verslappen. Ook niet als de vijand aanvalt. In het boek Ezra zitten hele diepe geestelijke lessen. Dat wij een heilig volk zijn en ons dus moeten afzonderen van het kwade

5. Indeling: 1. Zerubabel en Jozua aan het werk Hoofdstuk 1-6 Het bevel van Kores h1 Lijst van teruggekeerden h2 Grondlegging van de tempel h3 Tegenwerking vd Sameritanen h4 Hervatting tempelbouw h5 Tempelwijding h6 2. Ezra aan het werk Hoofdstuk 7-10 Reis en volmacht van Ezra h7 Ezras schrikken over de zonden van het volk h8 Belijdenis h9 Strijd tegen gemengde huwelijken h10

6. Sleutelwoord = tempelbouw • Wat is er terecht gekomen van de tempel die de gemeente heet. • 2 Kor 6:16 Wij toch zijn de tempel van de levende God, gelijk God gesproken heeft: Ik zal onder hen wonen en wandelen, en Ik zal hun God zijn en zij zullen mijn volk zijn.

7. Typologie in Ezra. • A. Priester en Profeet = beeld van Jezus de Messias. • Wat opvalt is dat God weer twee mensen aanstelt om het werk te leiden. Een priester Jehosua en een uit het koninklijk geslacht Zerubabel. Zo zal de Grote Koning en Hogepriester JEHOSUA de Messias herstel geven als hij in Jeruzalem komt. De laatste tempel zal dan worden gebouwd zoals Ezechiël het beschrijft.

8. B. Het brandofferaltaar = beeld van Golgota • In hoofdstuk 3:3 lez\en wij dat het altaar wordt hersteld. De Kerk kan alleen maar gebouwd zijn op de belijdenis van Jezus Christus en die gekruisigd. Het koperen brand offer altaar was een beeld van de plaats waar de HEERE door de toorn over de zonde, een onschuldig offer verteerde. Zo is de toorn op de Here Jezus terecht gekomen op Golgotha.

9. C. Het fundament van de tempel = beeld van het fundament Christus. • Het fundament is een beeld van Jezus Christus. Zo is er dan geen ander fundament en ieder moet daarop bouwen. Jezus is het fundament en de hoeksteen van het geestelijk huis. De gemeente die ook een tempel genoemd wordt.

10. D. Tegen slag bij de bouw van de tempel = Vijanden van God en zijn gemeente. • De vijand zit niet stil als het huis van de Here gebouwd wordt. Zo is dat nog steeds. Hij zal laster gebruiken zie hoofdstuk 4 . Zij hebben Mij gehaat zegt de Here Jezus zij zullen ook u haatten.

11. E. Gemengde huwelijken = beeld van de liefde tot de wereld • Ezra geeft duidelijk weer dat gemengde huwelijken niet kunnen. Zie ook wat Paulus zegt in 2 Kor 6 • 2 Kor 6: 14 Trekt niet een ander juk aan met de ongelovigen; want wat mededeel heeft de gerechtigheid met de ongerechtigheid, en wat gemeenschap heeft het licht met de duisternis? 15 En wat samenstemming heeft Christus met Belial, of wat deel heeft de gelovige met den ongelovige? 16 Of wat samenvoeging heeft de tempel Gods met de afgoden? Want gij zijt de tempel des levenden Gods; gelijkerwijs God gezegd heeft: Ik zal in hen wonen, en Ik zal onder hen wandelen; en Ik zal hun God zijn, en zij zullen Mij een volk zijn. 17 Daarom gaat uit het midden van hen, en scheidt u af, zegt de Heere, en raakt niet aan hetgeen onrein is, en Ik zal ulieden aannemen. 18 En Ik zal u tot een Vader zijn, en gij zult Mij tot zonen en dochteren zijn, zegt de Heere, de Almachtige

12. Welkom Predikant en docent Harry Kamphuis www.bijbelleerhuis.nl Het boek Nehemia

13. Betekenis namen: • Het is belangrijk om op de namen van personen te letten en zeker in dit boek. • Nehemia = God Troost. • Ezra = Hulp (is God). • Ezechiël = God zal sterken, of krachtig maken. • Daniël = God is rechter.

14. Toelichting namen • In het college over Ezechiël schreef ik : Ezechiël, Zijn naam betekent: “God geeft kracht”. Heel bijzonder dat de titel door de Heer God zo is uitgezocht. Als het moeilijk is, het volk in de verdrukking van de ballingschap zucht. Dan zegt God juist: “en toch ik geef jullie kracht”. Ik ben heel dicht bij jullie. Niet zomaar een naam dus. Wij hebben gezien dat Daniël: God is rechter betekend. Een titel dat past boven dat boek. God regeert boven de koningen en machthebbers van deze wereld. Niet Nebucadnezar, Betltsasar, of Alexander de Grote. • Nehemia God troost zijn volk!

15. De Memoires van Nehemia. • De schrijver van de boeken Ezra en Nehemia is onbekend. Ernst Aebi schrijft: Aangezien de stamboom van Eljasib (Neh 12:10-22) loopt tot Jaddua, een tijdgenoot van Alexander de Grote. (336-323), schijnt de schrijver geruime tijd na de verhaalde gebeurtenissen geleefd te hebben. Het zou kunnen dat deze namen later zijn toegevoegd bij het overschrijven, maar dit lijkt niet erg waarschijnlijk.

16. Sleutelwoord • Was het sleutelwoord bij Ezra tempelbouw. Denk bijv aan het brandoffer dat gebracht werd voordat de fundamenten gelegd werden. • Het sleutelwoord bij Nehemia is reformatie, dit is naast andere zaken als o.a. de bouw, de strijd enz de grote rode draad.

17. Indeling: Eerste indeling: • De herbouw. Hd. 1- 7 • Opbouw van de gemeente ( Kahal[1]) te Jeruzalem. Hd. 8 tot eind. Graag zou ik voor de volledigheid ook nog een andere indeling[2] willen gebruiken[3]: • Herbouw van de muur Hd. 1-7 • Reorganisatie van godsdienstig -zedelijk leven. Hd. 8-10 • Reorganisatie van het staatkundige leven. Hd. 11-13 [1] Dus niet in de nt zin van ekklesia [2] Deze moet je niet leren maar beschouwen als verrijkingsstof. [3] Een hermeneutisch principe is om een eigen indeling te maken, zo onthoud je het veel beter. Zie bijbel uitleg les 1

18. Verdediging • Nehemia beseft als goed strateeg dat binnen het vijandig gebied, eerst de muren hersteld moeten worden. Nehemia 6:15-16. • Maar ook dat de stad bemand moet zijn. Je zou het kunnen een klein beetje kunnen vergelijken met de nederzettingen politiek van de Joodse staat. Mensen uit de provincie moeten verhuizen naar Jeruzalem. Hd. 7:4 en 1:1

19. Maar hij bouwt ook aan het geestelijk leven Hd. 8t/m 12-26. Er bestaat een ezelsbruggetje[1] om dit te onthouden. Nehemia bouwt : • Het lichaam = De muur = materieel de stenen voor de muur. • De ziel = De bevolking –zielen = de mensen (zielen) voor de bevolking. • De geest = Het Geestelijk leven = de kinderen van Abraham voor de Kahal of gemeente[2] of tempel. • [1] Het is grappig dat ik dit Ezelsbruggetje gebruikt heb bij mijn examen In de jaren tachtig. Dat is al heel wat jaren geleden. • [2] Dus wel in strikt (OT) zin.

20. God leidt de geschiedenis • Zoals de wereld niet vanzelf is ontstaan (lees willekeur) zo ontrold de geschiedenis zich ook niet vanzelf. Wij belijden dat God boven de koningen en machthebbers van deze wereld staat. • Ik gaf bij het college over Daniël jullie de betekenis van het Engelse woord History. His = Zijn en Story = verhaal. Hij neigt de harten van de koningen als waterbeken. Spreuken 21:1 Des konings hart is in de hand des HEEREN als waterbeken. Hij neigt het tot al wat Hij wil. • Hij maakt ook het hart van de Perzische koning Kores bereid. Maar wel op het gebed van zijn volk. Zie ook het schietgebedje van Nehemia. 2:4 En de koning zeide tot mij: Wat verzoekt gij nu? Toen bad ik tot God van den hemel. 5 En ik zeide tot den koning:

21. Namen in de ballingschap • De ballingen geloofden ook heilig in Gods leiding van de geschiedenis. Dit blijkt onder andere uit de betekenisvolle namen die ze gaven aan hun kinderen[1]. • Eljasib = moge God terug brengen. • Zacharja = de Here gedenkt. • Uria = een licht is de Here. • Melatja = de Here redt. • Hannaja = de Here is genadig. • [1] In de ballingschap wel te verstaan.

22. Strijden en bouwen. • Vanaf hoofdstuk 8 zien wij dus de geestelijke opbouw van het volk. Het begint met de wets lezing van Ezra en de uitleg. Zie vers 3 En Ezra, de priester, bracht de wet voor de gemeente, beiden mannen en vrouwen, en allen, die verstandig waren om te horen, op den eersten dag der zevende maand. 4 En hij las daarin voor de straat, die voor de Waterpoort is, van het morgenlicht aan tot op den middag, voor de mannen en vrouwen, en de verstandigen; en de oren des gansen volks waren naar het wetboek. Het is niet voor niets dat de plaats genoemd wordt. Het is de Waterpoort. Water = een beeld van Het Woord van God. Wij zijn gewassen met het waterbad van het Woord. Zie de Efeze brief. Als God gaat spreken gaat het volk leven. Daarom hebben wij het Woord van god ook nodig in onze stille tijd. Wij moeten ook van die plekken opzoeken in ons leven. Ik bedoel dan de geestelijke Waterpoort.

23. De eerste preekstoel • Let ook op vers 5 Een hoge houten stoel. Hier vinden wij de eerste preekstoel. Het was niet de bedoeling dat Ezra zich persoonlijk zou verheffen boven het volk, maar het was praktisch bedoeld dat ieder hem kon zien en horen. • Als antwoord op zijn preek zeggen ze amen, amen. Een dubbele bevestiging het is waar, het is waar. Of zo is het. Op zich is het dus helemaal niet raar om op het gebed of een woord van een gelovig amen te zeggen.

24. Lezen en verstaan • Vers 9 is ook van belang: En zij lazen in het boek, in de wet Gods, duidelijk; en den zin verklarende, zo maakten zij, dat men het verstond in het lezen. Hoe kunnen mensen dingen begrijpen uit het Woord van God als ze het niet uitgelegd krijgen. Denk ook aan Fillipus die aan de kamerling vraagt verstaat gij wat ge leest. De kamerling antwoord dan: ? • Het is goed om het hele stuk te lezen: • 30 En Filippus liep toe, en hoorde hem den profeet Jesaja lezen, en zeide: Verstaat gij ook, hetgeen gij leest? • 31 En hij zeide: Hoe zou ik toch kunnen, zo mij niet iemand onderricht? En hij bad Filippus, dat hij zou opkomen, en bij hem zitten. 32 En de plaats der Schriftuur, die hij las, was deze: Hij is gelijk een schaap ter slachting geleid; en gelijk een lam stemmeloos is voor dien, die het scheert, alzo doet Hij Zijn mond niet open. 33 In Zijn vernedering is Zijn oordeel weggenomen; en wie zal Zijn geslacht verhalen? Want Zijn leven wordt van de aarde weggenomen. 34 En de kamerling antwoordde Filippus en zeide: Ik bid u, van Wien zegt de profeet dit, van zichzelven, of van iemand anders? 35 En Filippus deed zijn mond open en beginnende van diezelfde Schrift, verkondigde. hem Jezus.

25. Nehemia bemoedigt het volk van God en roept juist de machtig daden van God in de geschiedenis in de herinnering op. Zie deut 7: 21 Wees dus niet bang voor hen, want de HEER, uw God, een machtige en ontzagwekkende God, is in uw midden. Hij zal strijden voor Zijn volk • Ex 15:3-6 3 • Zijn naam is HEER, hij is een krijgsheld. • 4 De wagens van de farao slingerde hij in zee. • Daar, in de Rietzee, verdronk het leger, • zijn beste officieren kwamen om. • 5 Wild kolkend water overspoelde hen, • ze verdwenen in de diepte, zonken als een steen. • 6 Uw hand, HEER, ontzagwekkend in kracht, • uw hand, HEER, verplettert de vijand.

26. Typologie • De bouw gaat door ook van het geestelijk huis. (typologie) Fundament = Christus leden christen = levende bouwstenen.

27. Nehemia is een goede leider: • Hij overziet de schade 2:12 • Gaat niet direct op zijn strepen staan. 2:11-17 • Roept op om te bouwen • Spreekt leiders aan op hun verantwoordelijkheid t.o.v. armen 5:1-13. • Weet hen te binden met een eed 5:12. • Is een voorbeeld voor het volk 5:14-18 • Werkt aan eenheid 5:13 • Treedt krachtig op tegen politieke druk van buiten 6:1-9 • maar ook tegen ondermijnende activiteiten van binnenuit 6:10-14 • Dient de vijand stevig van repliek • Pleit voor afzondering • Doorziet de tactiek van de vijand. Hoofdstuk 6 • Hij inspireert het volk • Hij pleit voor het volk

28. Welkom Predikant en docent Harry Kamphuis www.bijbelleerhuis.nl Galate

29. Reden - Galatenbrief • Deze brief is geschreven vanuit een bepaalde bezorgdheid. De grote zorg van Paulus was het Judaïsme. Men wilde weer terug keren tot de wet en de besnijdenis. Je zou kunnen zeggen dat dit de hoofdreden was.

30. Noord- of Zuid- Galatië. • Twee theorieën die je moet onthouden over de plaats van de aangeschreven gemeente: • De Noord-Galatië theorie, gaat uit van steden in Pisidië, Antiochië, en Ikonium. • De Zuid-Galatië theorie steden aangedaan op de eerste zendingsreis voor de gemeenten van Galatië..

31. De aanhef 1:1-5 • Let op! Geen tijd voor dankzegging. Paulus valt gelijk met de deur in Huis. Het gaat om genade ( en dus niet om de wet). Hij wijst in dit stuk ook met klem op zijn autoriteit als Apostel. Jezus Christus die opgestaan is uit de dood. Paulus is ook uit de duisternis en de dood opgestaan. Hand14:19 Na verloop van tijd kwamen er echter Joden uit Antiochië en Ikonium die de mensen ompraatten. Ze stenigden Paulus en sleepten hem vervolgens de stad uit, in de veronderstelling dat hij dood was. 20 Maar toen de leerlingen om hem heen waren gaan staan, kwam hij overeind en ging de stad weer in. De volgende dag vertrok hij met Barnabas naar Derbe Er staat dat hij tot in de derde hemel is opgetrokken. • 2Kor 12: 2 Ik ken een volgeling van Christus die veertien jaar geleden tot in de derde hemel werd weggevoerd – in zijn lichaam of buiten zijn lichaam, dat weet ik niet, dat weet God alleen. 3 Maar ik weet dat deze man – in zijn lichaam of zonder zijn lichaam, dat weet ik niet, dat weet God alleen – 4 werd weggevoerd tot in het paradijs en dat hij daar woorden hoorde die door geen mens mogen worden uitgesproken. • Let ook op! Vers 4 Genade – charis = geschenk. Vrede in de joodse zin –shalom = heelheid, herstel in schepping,staat,gezin en persoon. Wat ook van belang is dat Paulus spreekt over de tegenwoordige boze wereld. Zo is de toestand zoals God het ziet.

32. O jullie dwaze Galaten 1:6-10 • Dit is de kern van de brief je zou kunnen zeggen de probleemstelling. Het evangelie wordt omgebogen naar een leer van verlossing door goede werken. Eigenlijk is dit ook een hardnekkig kwaad, dat in de RK kerk is over genomen, en dat eigenlijk nooit helemaal is uit gebannen in de kerk van de reformatie. Dode werken noemt de bijbel dit. Daarom wordt de gemeente in Sardes ( staat als type van de reformatie) ook aan gesproken. Openbaring 3: 2 Schrijf aan de engel van de gemeente in Sardes: • “Dit zegt hij die de zeven geesten van God en de zeven sterren heeft: Ik weet wat u doet; overal wordt beweerd dat u het leven hebt, terwijl u dood bent. 2 Word wakker, versterk uw laatste krachten: u bent op sterven na dood. Aan het eind sluit Paulus met een anathema = vloek.

33. Een persoonlijk getuigenis. 1:11-24 • Een persoonlijk getuigenis. 1:11-24 • Paulus geeft een persoonlijk getuigenis van waar hij vandaan komt. Vers 12 geeft duidelijk aan dat hij het ontvangen en geleerd heeft door een openbaring van Jezus Christus. Vers 15 Geeft een uitverkiezing op bediening weer en niet op behoudenis. Van mijn moeders lijf aan afgezonderd. Vergelijk in dit verband ook Efeze 1:4. Hier gaat het ook over de verkiezing, geef aan welke?

34. Vertrouw mij. 2:1-10 • Judaïsten = Verdedigers van de wet van Mozes. Paulus geeft aan dat er twee stromingen zijn maar maakt er geen punt van. Petrus heeft de bediening van de besnijdenis en hij van de voorhuid. Zie vers 7. Wij zouden hier onze geestelijke les uit kunnen trekken, als het gaat om het verschil tussen kinderdoop en volwassendoop.

35. Een ruzie maar! 2:11-14 • Eigenlijk zou je op grond van leiderschap drie stromingen kunnen onderscheiden. • Liberaal = Paulus. Genade alleen Sola Gratia. En geen verlossing door wet vers 14 • Gematigd = Petrus wet houden als het uitkomt = pragmatisch ( wat werkt in de praktijk) vers 11 Hij eet rustig mee, terwijl hij weet dat het niet kosjer is. • Orthodoxe = Jacobus. Leider van de gemeente van Jeruzalem het centrum van de Judaïsten. Vers 12 Sommigen van Jacobus • Paulus verwijt Petrus dat hij hypocriet handelt door zich af te scheiden en niet met de heidenen te eten. Cefas = Petrus.

36. Verrijkingsstof besnijdenis • Mannen besnijdenis heeft vooral voor mannen in het oosten een hygiënische waarde. Er kan gemakkelijk stof en rommel onder de voorhuid komen, zodat het kan gaan ontsteken. Ook niet godsdienstige mannen laten zich besnijden bij een te krappe voorhuid. Vooral uitgevoerd bij Joden en Moslims.

37. Vrouwen besnijdenis heeft het geen enkele nut. Het geeft alleen een blijvende verminking. • Het door- of uitsnijden van gevoelszenuwen in clitoris. Neemt lustgevoel weg. Soms ook wegsnijden van schaamlippen en zelfs gedeeltelijk dichtnaaien. Vooral uitgevoerd bij enkele Afrikaanse Moslimaas. (Somalië,Ethiopië en Kenia)

38. Alleen door geloof! 2:15-21 • De bediening van de wet is bediening van de dood en er wordt niemand gerechtvaardigd. • Daarom dat uit werken der wet geen vlees gerechtvaardigd zal worden. Zie vers 16. Vlees = sarx beeld van de zonde dat moet worden weggesneden. Doelt dus ook op de voorhuid. Mozes was ongehoorzaam hiju was aangewezen als verlosser van Israël maar hij had het vlees der zonde niet uit zijn leven gesneden. Hij kon geen geestelijk zaad verwekken omdat hij niet besneden was. Daarom snijdt Zippora het weg en gooit het voor zijn voeten en zegt dat hij een bloedbruidegom is. Zie ex 4:26. • Ik heb het eeuwige leven niet op grond van de besnijdenis maar op grond van het geloof in Christus.

39. Zijn jullie behekst? 3:1-14 • . • Betoverd door de gedachte dat er een rechtvaardiging is uit de wet. De nieuwe vertaling vertaald het bijzonder zwak met vers 1 Galaten, u hebt uw verstand verloren. Allen geloof is de voorwaarde. Geloof = Hebr. He – emin. Is eigenlijk amen zeggen of het voor waar houden dat wat God zegt. Amen zeggen op beloften.

40. De les der geschiedenis 3: 15-29 • OF BETER DE LES VAN HET ZAAD IN DE GESCHIEDENIS • Let op Abraham werd door God aanvaard door zijn geloof in Gods belofte. • Vers 16 spreekt over zaad. En uw Zaad het welk is Christus.(Het zaad van de wedergeboorte)

41. Wij zien een tholedooth. Geboorte van de hemel en de aarde en een geboorte van de mens. Het woord tholedooth = voortzetten of gaan in de geboorte van de geslachten. De geboorte van de verlosser is al in Genesis beloofd aan de vrouw. Wij zien in het voortschrijden van de geslachten (lees geboorten) zich twee geslachten ontwikkelen.

42. Het zaad van de slang zal uitmonden in de komst van de mens der zonde (antichrist) • Het vrouwenzaad zal uit monden in de Zoon des mensen. (Christus) • In het zaad van de belofte zien wij een profetisch perspectief:( het wordt steeds duidelijker) • .

43. Eva en Adam. = Vrouwenzaad. (profetisch zaad) • Sara en Abraham = Zaad van de belofte. (Priesterlijk zaad uit Abraham levi) • Bathseba en Abraham = Zaad van David (Koninklijk zaad) 1 sam 12:24 David troostte zijn vrouw Batseba. Hij sliep met haar en ze kreeg een zoon, die hij Salomo noemde. De HEER had het kind lief.

44. Het werd duidelijk dat er een profeet zou komen die de boodschap zou brengen van verlossing. Daarna uit een honderd jarige man ( Zie ook priester Zacharias) een priester die ons in de hemel zou verzoenen met God. Maar daarna ook een koning die zal regeren in het echte Davidische vrederijk. • De wet wordt genoemd een tuchtmeester tot Christus

45. Eens was het zo anders • Op merkelijk is dat de liefde van de Galaten behoorlijk bekoeld was. In het begin wilden ze zelfs hun ogen uitrukken voor Paulus, nu wordt hij een vijand zie vers 16. Paulus zou mogelijk een oogziekte gehad hebben ergens anders schrijft hij zie hoe ik u eigenhandig schrijf.

46. Twee verbonden. • Ik schreef met de bijbeluitleg hier al over: • Het voorbeeld van Abraham • OT - Besnijdenis betekent het vlees weg nemen. Pas dan kan er een verbondskind worden geboren uit de vrouw • NT- Besnijdenis van het hart betekent het zondige vlees wegnemen zo dat een mens wedergeboren kan worden uit de Geest.

47. Jezus moest als eersteling geboren worden uit de Geest. Daarna de gelovigen Zie Johannes hoofdstuk 3  Het gesprek met Nicodemus. • De Jood kon het in zijn vlees zien. Je kan het bij de Christen aan de Geest zien. Lees in dit verband Galaten 5 vers 16 tm 26. Let op vers 19 De werken des vleses. En vers 22 Maar de vrucht van de Geest. • Het was voor de Jood een zegel der gerechtigheid = Rechtsgeldig bewijsstuk. Wij zijn verzegeld door de Heilige Geest die als onderpand is gegeven.

48. Abraham werd niet gerechtvaardigd uit de wet. Die kwam pas 400 jaar later. Maar Abraham kreeg een belofte. Is daarmee ook een beeld van de belofte. • Lees in dit verband Gal 4:22 – 31 • Man + vrouw = wet • (Abraham + Hagar = beeld van berg Sinaï)  Belofte + slaaf = wet • (Abraham + Sara = beeld van de berg Jeruzalem) Belofte + vrije = genade. • Lees Hebreeën 12: 18- 24. • Tastelijke berg lees Sinaï = donkerheid. (wet) • Hemels Jeruzalem = Licht (genade)

49. De wet tuchtmeester tot Christus • De wet blijft voor ons van kracht er zal geen titel of jota vergaan ( Math 5:17-48) maar Christus heeft de wet voldaan. Hij heeft de straf gedragen. De wet blijft gelden als norm maar de angel de vloek van de dood heeft Christus gedragen. Daarom is de wet niet onze rechtvaardiging maar Christus. • De wet ( als norm voor Gods wil) zonder Christus betekent voor de zondaar de eeuwige dood. • De wet door Christus voldaan voor de wedergeboren mens = eeuwig leven. • Dit nu is het eeuwige leven dat zij U kennen Vader en Jezus Christus die Gij gezonden hebt. • Onthoud: diatheke = verbond. Overeenkomst in Politiek (staatkundig) of in nieuw gezin (huwelijk)

50. Vrijheid of slavernij 5:1-12 • Paulus was op zich niet tegen besnijdenis, maar wel als middel om zalig te worden . Titus wordt bijv. gedwongen om zich te laten besnijden. Zie vers 3. Zie ook hand 16:3 Daar besnijd Paulus, Timotëus : Timoteüs stond goed aangeschreven bij de gelovigen in Lystra en Ikonium, 3 en Paulus wilde hem met zich meenemen op reis. Hij liet hem eerst besnijden ter wille van de Joden in Lystra en Ikonium, die immers allen wisten dat Timoteüs een niet-Joodse vader had.