تکنولوژی آموزشی در ترويج کشاورزی

1. تکنولوژی آموزشی در ترويج کشاورزی تهيه کننده: دکتر نيو نوذری nnozari@swccd.edu

2. آموزش از هر جنبه و در هر مرحله ای که باشد لازمه اش تاثیر بخشیدن در فراگیر است این تاثیر بخشیدن هرگز به سادگی حادث نمی شود مگر آنکه در مراحلی خاص اجزای آموزشی طرح با امکانات اجرایی برنامه مورد نظر تلفیق گردد و برنامه تدوین شده مرحله به مرحله در قالب نظام کاربردی ویژه ای ارائه و اجرا شود. • کنتادو کارشناس آموزش کشاورزی سازمان خواربار و کشاورزی جهانی درباره برنامه ترویجی به چهار پرسش اساسی اشاره می کند. • 1- چگونه یک زارع می تواند به طور موثرروشهای جدید تولید را یاد گیرد و به کار بندد تا بهره وری و رفاه خویش را افزایش دهد. • 2-چکونه کارگزار ترویج به میلیونها کشاورز می تواند دسترسی پیدا کند به نحوی که روشهای تولید جدید را به نحو موثری یادگیرند. • 3- مروج با چه دیدگاهی می تواند کشاورزان را وادارسازد تا آنچه را که یادگرفته اند با حداقل تاخیر به کاربرند. • 4-قابلیتها و نیازهای حرفه ای کار ترویج کدامند و چه مواد آموزشی مورد نیاز است تا برنامه های ترویجی تحقیق یابند.

3. تکنولوژی آموزشی • تکنولوژی آموزشی را می توان کلیه مراحل ، موارد، فعالیتها و رفتارهایی دانست که در قالب طرحهای منظم برای انجام برنامه های آموزشی و فراگیری موثر با هدفهای مشخص و معین بر اساس تحقیق و پژوهش نیازها و صفات انسانی و علوم ارتباطی و به کارگیری ترکیبی از منافع انسانی و مادی اعمال می گردند. • با اندکی دقت در تعریف تکنولوژی آموزشی می توان اجزای متشکل آن را در قالب انتظاراتی خاص به صورت پرسشهای زیر مطرح کرد. • 1- چه هدفهایی با چه محتوایی مد نظر هستند. • 2-چطور و تحت چه شرایطی فراگیران باید به هدفهای آموزشی برسند. • 3- به چه منابعی نیاز است تا فراگیری را ساده تر و آموزش را موثرتر کند. • 4- چگونه و تا چه حد به هدفهای مورد نظر در طرح اجرا شده رسیده ایم.

4. برای اینکه خصوصیات هر یک از پرسشهای فوق بهتر نمایان گردد مربوط است به ارتباط اجزای اصلی آموزش در این مدل نکات اساسی طرحهای آموزشی به شرح زیر هستند. • تعریف و تشخیص هدفها و انتخاب محتوای مطالب. • انتخاب صحیحترین روش فراگیری ( با تاکید بر فراگیری انفرادی). • انتخاب یک یا چند روش آموزشی برای اخذ بهترین نتیجه در فراگیری. • انتخاب امکانات تاسیساتی در آموزش. • تعیین نقش کادر آموزشی. • انتخاب صحیحترین مواد و وسایل آموزشی. • ارزشیابی نتایج و اصلاح امور.

5. ارتباط اجزای اصلی موثردر آموزش و فراگيری

6. تعريف و تشخيص هدف و انتخاب محتوای مطالب • هدف، موقعیتی است که رسیدن به آن در نهایت مورد توجه برنامه ریز و افراد ذی سهم در برنامه می باشد. • هدفهای آموزش ، به ویژه آموزشهای غیررسمی معمولا برحسب ویژگیهای خود به سه گروه تقسیم می شوند: • هدفهای اطلاعاتی و شناختی: • شامل برنامه هایی است که در آنها اطلاعاتی در خصوص مورد مطالعه به فراگیر ارئه می گردد مانند برنامه های سخنرانی ، نمایش فیلمهای ترویجی ، و هر برنامه دیگری که به فراگیران مجموعه ای از اطلاعات قابل درک را ارئه دهد. • هدفهای عقیدتی و بینشی: • این هدف بر اساس تغییر یا تکمیل تفکرات و نظریات قبلی فراگیران، یاری دادن به آنان برای کسب عقاید و نظریات صحیح و اساسی ، و وسعت بینش آنان تنظیم می گردد. • هدفهای مهارتی و حرکتی: • شامل هدفهای مهارتهای جسمانی و آموزشهای عملی است در برنامه هایی که این گونه هدفهای آموزشی را دنبال می کنند معمولا فراگیری با فعالیتهای آماده سازی و پرورش مهارتهای عملی انجام می گیرد.

7. در انتخاب ، تهیه ، و تنظیم اهداف آموزشی در هر برنامه پرسشهایی مطرح است که باید با دقت کافی به آنها پاسخ داده شود. • پس از آموزش مواد و مطالب مورد نظر، فراکیر چه فعالیتهایی را باید بتواند انجام دهد؟ • تحت چه شرایطی فراگیر باید عملیات مورد نظر در سئوال اول را انجام دهد؟ • در هر مرحله ای ، سطح و حد مورد قبول برای عملیات انجام شده به وسیله فراگیران چیست؟

8. انتخاب صحيحترين روش فراگيری • منظور از روش آموزش و فراگیری، رفتارهای آموزشی و فراگیری است که برای رسیدن به اهداف آموزشی مورد استفاده قرار می گیرند. • در هر حالت آموزش را به سه صورت می توان انجام داد. • ارتباط یکسویه: • در این حالت مروج نقش ارائه دهنده مطالب (سخنران) دارد و فراگیران شنونده اند این وضعیت معمولا مواقعی قابل اجراست که فراگیران مباحث کلی را در بعدی وسیع دریافت کنند و یا فراگیران در حدی باشد که برقراری ارتباط نزدیکتر به طرفین ممکن نباشد یا شرایط زمانی و مکانی به گونه ای باشد که جز این عملی نباشد. • ارتباط دوسویه: • در چنین موقعیتی آموزشگر علاوه بر اینکه دانش و تفکر خود را بیان میدارد مصمم است از کیفیت و کمیت پذیرش مطالب ارائه شده نزد فراگیران نیز اطلاع یابددر این حالت شور و تحرک خاصی برقرار است. • خودآموزشی: • در حالت اول و دوم فراگیر با مشوقی به نام آموزشگر سروکار دارد که از خود واکنشی خارج از کنترل فراگیر نشان می دهد در این حالت فراگیر می تواند خود راسا واکنشها را حدس بزند و کنترل کند مثل خواندن یک کتاب

9. روشهای آموزش • روشهای آموزش در ترویج آنهایی هستند که برحسب مورد و ماهیت مطالب مورد نیاز فراگیر و برحسب ویژگیهایی که در تکنولوژی آموزشی مطرح است در برقراری ارتباطی موثرو مفید و انتقال مطالب آموزشی به فراگیر به کارمی روند البته برای این امر باید حواس فراگیر را بااستفاده از وسایل کمک آموزشی و امکانات گوناگون به طرز موثری درگیر نمود. • از طرف دیگر با در نظر گرفتن تعداد فراگیران، روشهای آموزشی را به انفرادی ، گروهی و انبوهی نیز می توان تقسیم بندی کرد. • آموزش انفرادی: وسایل و امکانات و به ویژه نوع مطلب آموزشی مهمترین عوامل در این روش هستند و در این روش مروج به سراغ تعداد معدودی از افراد مختلف می رود ودر مزرعه یا محل کار آنها با استفاده از وسایل لازم آموزش انجام می گیرد.

10. آموزش گروهی: • این آموزش زمانی مطرح می شود که افراد معدود و یا جمعیتی کوچک مسائل مشترکی داشته باشند در این حالت نمایش طریقه ای ، نتیجه ای ، سخنرانی ، اسلاید ، فیلم ، کنفرانس و گردهماییها استفاده می شود. • آموزش انبوهی: • در حالتی استفاده می شود که اولا مسائل عمومی در برنامه آمموزشی مطرح باشد و ثانیا آموزش همزمان افراد در مکانهای مختلف و در سطح وسیع میسر و مقدور نباشد در این حالت انواع بولتن،پوسترها، مجلات ، روزنامه و برنامه های رادیویی و یا تلویزیونی استفاده می شود.

11. امکانات تاسيساتی: • امکانات تاسیساتی عموما شامل تجهیزات و مقدورات محیطی است که آموزش در محدوده آن انجام می شود ، محدوده امکانات تاسیساتی و عواملی که پیرامون آن قرار دارند در انجام موفقیت آمیز فعالیتهای آموزشی بی تاثیر نیستند. • از این رو لازم است آموزشگران و مسئولان آموزشی به امکانات تاسیساتی و تامین وسایل رفاهی در محیط آموزشی توجه کنند و امکانات رابه نحوی تامین نمایند که در ایجاد بهترین و مناسبترین محیط برای فراگیری و بالنتیجه افزایش بازده فعالیتهای آموزشی موثر باشند.

12. نقش کادر آموزشی: • هر برنامه ترویجی باید به وسیله افرادی اجرا شود که از اهداف و محتوای آن آگاهی کامل داشته باشند مروج همچنین باید از توازن فکری برخوردار باشد تا بتواند مسائل و مشکلات را درک کند و با در نظر گرفتن رویدادهای روزمره آنها را حل و فصل نماید. • همچنین آموزشگر باید از روشهای ترکیبی در آموزش خود استفاده نماید یکی دیگر از مهمترین وظایف آموزشگر این است که در برقراری رابطه دوجانبه برای رد و بدل کردن نظریات و مهارتها نهایت سعی خود را مبذول دارد.

13. ارتباط آموزشی: • چگونگی این نظام ارتباطی را می توان در نمودار زیر مشاهده کرد در این مدل عوامل اصلی موثر در خصوص ارتباط عبارتند از فرستنده ، پیام ، کانال و گیرنده که هر کدام باید در شرایط خاصی انجام گیرد.

14. نحوه ارتباط آموزشی و يادگيری:

15. عوامل موثر در برقراری بهتر ارتباط آموزشی: • آمادگی فراگیر و آموزشگر • آموزش عملی • محیط مناسب • تسلط در زمینه برقراری ارتباط آموزشی • رعایت خصوصیات فردی از نظر توانهای بدنی و روانی فراگیران • انتخاب صحیحترین مواد و وسایل آموزشی جهت آموزش بر اساس سابقه ذهنی فراگیران ، تعداد و انواع هدفهای آموزشی ، امکانات و وسایل موجود که میتواند شامل انواع پروژکتورهای تصویر ثابت و متحرک و همچنین دستگاههای نمایش تلویزیونی و نیز انواع مواد و وسایل دیگر مانند پوستر و نمودار و غیره باشد.

16. آموزشگر به هنگام استفاده از وسایل کمک آموزشی باید نکات زیر را در نظر داشته باشد: • داشتن آمادگی قبل از اجزای برنامه و آماده سازی وسایل و امکانات • آمادگی فراگیر با توجه به ویژگیها ، نیازها ، موقعیت ها و تواناییها • پیگری اقدامات آموزشی

17. ارزشيابی نتايج و اصلاح امور • برای اطلاع از میزان پیشرفتهای به دست آمده باید نتایج ارزشیابی شود برای ارزشیابی ، روشهای متفاوتی را می توان انتخاب کرد ولی نکته اساسی این است که در جهت شناخت پیشرفتها ، نارساییها و نهایتا در جهت افزایش کارایی برنامه های ارشادی ترویج باشد نه صرفا گزارش اقدامات انجام شده به مسئولان بالاتر.

18. منبع: • ترویج و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی (جلد دوم)، دکتر ایرج ملک محمدی، مرکز نشر دانشگاهی تهران