Kentsel Dönüşüm, Kentsel Dönüşüm Uygulama Örnekleri, Kentsel Dönüşüm Yasa Tasarısı ve 5104 Kuzey Ankara Girişi Kents

1. Kentsel Dönüşüm, Kentsel Dönüşüm Uygulama Örnekleri, Kentsel Dönüşüm Yasa Tasarısı ve 5104 Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi Kanunu'nun İncelenmesi Sunum: Utku ÇAKIR PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

2. Bu çalışmada yararlanılan kaynaklar: • Prof.Dr.Emel Göksu, Koruma ve Yenileme Ders Notları, 2008 • Eke, F., Uğurlar, A., “Kentsel dönüşüm: başarı mı? hata mı?”, Değişen- Dönüşen Kent ve Bölge, TMMOB, Ankara, 2005 • Arş.Gör.Pelin Pınar ÖZDEN, Kentsel Yenileme Uygulamalarında.Yerel Yönetimlerin Rolü Üzerine Düşünceler ve İstanbul Örneği, İ.Ü.Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 23-24 (Ekim 2000-Mart 2001),http://www.sbf.istanbul.edu.tr/dergi/sayi23-24/20.htm, Erişim tarihi: 30 Mart 2011 • Özge Yüksel, Kentsel Dönüşümün Fiziksel ve Sosyal Mekana Etkisi: Kuzey Ankara GirişiKentsel Dönüşüm Projesi, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, 2007, • Ankara Büyükşehir Belediyesi, “Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi Plan Açıklama Raporu”, BŞB, Ankara 2007 • www.kentselyenileme.org • www.mevzuat.gov.tr 1 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

3. Kentsel Dönüşümün Tanımı • Tarihsel Süreç • Uygulama Araçları • Uygulama Örnekleri • Yasal Mevzuat • 5104 sayılı Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi Kanunu • Projenin İçeriği AKIŞ ŞEMASI 2 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

4. Kentsel Dönüşüm/Yenileme Kavramı Hangi Koşullarda Ortaya Çıkmıştır? Sanayileşmeye bağlı olarak kentlerde ortaya çıkan, • Aşırı nüfus yığılmaları • Ekonomik koşullar • Sosyal bilinçsizlik • Koşulsuz ve yanlış yer seçim tercihleri • Arz-talep eğilimleri gibi nedenlerle kentler bir çöküş yaşamaktadır. GİRİŞ 3 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

5. Tanım: Kentsel Dönüşüm tanımlarında, iki temel vurgu vardır. 1. Mevcut durumun tanımlanması: Kentin bir kısmının ya da tamamının zamanla niteliğini kaybetmiş olması (sosyal ve ekonomik açıdan dışlanması, fiziksel açıdan eskimesi, yıpranması, bozulması, çöküntü alanına dönüşmesi) söz konusudur. KENTSEL DÖNÜŞÜM 4 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

6. Tanım: 2. Alana yönelik öneri: Yapısal-fonksiyonel değişim, yenileme veya dönüştürme ile yeniden yaşam kazanma, (ekonomik,sosyal ve fiziksel) koşulların iyileştirilmesi, sağlıklılaştırılması, koruma uygulamalarını içeren bir vizyon ve eylem süreci tariflenir. Bu çerçevede, kentsel dönüşüme konu olan alanlara örnekler: Tarihi kent dokuları, terkedilmiş sanayi ve depolama alanları, kullanılmayan tersane, liman adaları ve konut alanları. KENTSEL DÖNÜŞÜM 5 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

7. Amaçları: • Kentsel yaşam ve refah kalitesinin arttırılması, gelir artışının ve kentlerin ekonomik rekabet edebilirliğinin sağlanması • Fiziksel koşullar ile toplumsal sorunlar arasında ilişki kurularak, sosyal dışlanmanın azaltılması, • Kentsel politikanın çok paydaşlı ve katılımlı planlama yoluyla demokratik bir doğrultuda şekillendirilmesi, KENTSEL DÖNÜŞÜM 6 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

8. Amaçları: • Kentsel alanların etkin kullanımı ile gereksiz yayılma ve israfın önlenmesi, böylece çevrenin korunması ve geliştirilmesi, • Dönüşüme konu alanların kentin geneli ile bütünleştirilmesi, • Kentsel alanların doğasındaki sürekli değişim ihtiyacına cevap verilmesi. KENTSEL DÖNÜŞÜM 7 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

9. İçerik: • Yaşanılabilir planlı kentler oluşturulması, • Kaçak yapılaşmış alanların yasal ve kabul edilebilir standartlarda konutlara dönüştürülmesi, • Doğal afetlerden etkilenecek olan konut alanlarının başka kullanım alanlarına dönüştürülmesi, • Kent içinde kalan fakat devam etmesi sakıncalı çalışma alanlarının dönüştürülmesi, • Kent içindeki niteliksiz, sağlıksız ve standart dışı alanların dönüştürülmesi, • İşlevlerini yitirmiş tarihi mekânlar ve koruma alanlarının dönüştürülmesidir. (Özge Yüksel, 2007) KENTSEL DÖNÜŞÜM 8 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

10. “Amaç” ve “İçerik” birlikte değerlendirildiğinde; Kentsel Dönüşüm, temel olarak sermayenin birikim süreçleri, kentsel rantın dağılımı açısından mekandaki eşitsiz gelişimi körüklemek adına kente müdahalesi anlamına gelmektedir. Bu hali ile, kentsel dönüşüm, mekanın kendiliğinden değil mekana dışarıdan dayatılan bir süreçtir. Ekonomik ömür, korunması gereken tarihi, kültürel ve sembolik değerleri, kentsel yer değiştirmenin maliyetleri, sınırlanmış imar hakları dönüşüm hızını denetlemek amacı ile kullanılmaktadır. KENTSEL DÖNÜŞÜM 9 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

11. Üç temel dönemleme yapılabilir: 1. Avrupa'da modern merkezlerin yaratılması: Kapitalizmin gelişimi ile kentleşme sürecinin hızlanması, sosyal ve ekonomik sorunların yanına sağlık ve yerleşim sorunlarını da ekledi. Avrupa'da 1870-1880 tarihlerinde, tüm metropollerde yoğunlaşan geniş kapsamlı kent planları ile birlikte modern merkezler yaratıldı. 2.İkinci Dünya Savaşı sonrası, yıkılan kentlerin yeniden inşa edilmesi, ıslahı ve canlandırılması TARİHSEL SÜREÇ 10 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

12. 3. 20.yüzyılın ikinci yarısında, çöküntü alanlarına müdahale: Bugün kullanmakta olduğumuz, modern “yenileme” kavramıdır. Alan, alan-mevcut çevre, alan-tarihsel çevre, bina-tarihsel çevre ilişkileri çerçevesinde ele alınır. 1950-1975, 1975-1990 ve 1990 sonrası olarak üç dönemde incelenebilir. 1950-1975: Yoksulları, kentsel şiddetin kaynağı olarak gören bir yaklaşımdır, kamu eli ile “temizlik” (slum clearance) hayata geçirilmiştir. TARİHSEL SÜREÇ 11 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

13. 1975-1990: Petrol Krizi sonrasında, kentsel rantın krizden çıkış amacı ile kullanılması ile, üst ölçekli planlara yönlendirilen kentsel dönüşüm uygulamalarıdır. 1990 sonrası: Yapısal reformlar sonucunda, proje ölçeğinde harekete geçirilen uygulamalardır. A. Kentlerin fiziksel eşiklere tırmanması B. Eşiklerin atlanarak banliyöler oluşturulması (yaşam tarzı satışları) C.Kent Merkezinde kalabilmek için, tarihi dokuların keşfi, gecekondu alanlarına müdahale, Kent içinde kalmış büyük parsellere müdahale gündemdedir. (Prof.Dr.Emel Göksu, 2008) TARİHSEL SÜREÇ 12 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

14. TARİHSEL SÜREÇ (Özge Yüksel, 2007) Şekil 1: Kentsel Dönüşüm Tarihsel Süreci 13 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

15. 1.Yenileme – yenilenme: 2.Eski haline getirme (rehabilitation –upgrading) 3.Yeniden canlanma - canlandırma (revival – revitalization) 4.Yeniden oluşum (regeneration) 5.Soylulaştırma (gentrification) (Pelin Pınar Özden, 2001) UYGULAMA ARAÇLARI 14 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

16. Yenileme – yenilenme:Kamu girişimi/yardımı yoluyla, yerel plan ve programlar uyarınca kentlerin/kent merkezlerinin tümünü/bir bölümünü günün değişen koşullarına yanıt verebilecek duruma getirmek. Aynı zamanda, düşük gelir gruplarının yaşadıkları alanlara, altyapı ve servislerin ulaştırılması da bu kapsama girmektedir. Eski haline getirme (rehabilitation – upgrading):Deformasyonun başladığı, ancak özgün niteliğini henüz kaybetmemiş olan eski kent parçalarının eski haline kavuşturulması olarak tanımlanabilir. Sağlıklı alanların oluşturulması ön plandadır. Sağlık, eğitim ve güvenlik koşullarının sağlanması hedeflenir. UYGULAMA ARAÇLARI UYGULAMA ARAÇLARI 15 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

17. Yeniden canlanma - canlandırma (revival – revitalization):Sosyal, kültürel, ekonomik, fiziksel açılardan bir çöküntü süreci yaşamakta olan kentsel alan parçalarına müdahale edilerek canlandırılmasıdır. Yeniden oluşum (regeneration): Tümüyle yok olmuş, bozulmuş, köhnemiş, dolayısıyla çöküntü bölgesi haline gelmiş alanlarda yeni bir dokunun yaratılması ya da mevcudun iyileştirilmesi ile bu alanların kente kazandırılması anlamlarını içerir. UYGULAMA ARAÇLARI 16 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

18. Soylulaştırma (gentrification):Temelde “regeneration”ın bir kolu olmakla birlikte, soylulaştırma anlamına gelen gentrification kavramı, “temel olarak orta ve üst gelir gruplarındaki ailelerin, dar gelirlilerin yaşadığı kent içindeki mahallelere iç göçünü ve buradaki mevcut konut stoğunu iyileştirmelerini” içermektedir. (Eke, Uğurlar, 2004). UYGULAMA ARAÇLARI 17 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

19. Stanford City Projesi (İngiltere): Konum : Londra’nın doğusu Hedef : Yer altı raylı taşıma bağlantısının sağladığı stratejik potansiyeli değerlendirmek Yöntem: Yüksek kalitede konutların yapımı, artan nüfusu dengeleyecek sosyal donatıların oluşturulması UYGULAMA ÖRNEKLERİ Alışveriş merkezleri, bölge ulaşımı için altyapı çalışmaları ve de 2012 Olimpiyat Oyunları için gelecek ziyaretçilere sunulan hizmetlerin yüksek standartlarda olmasını sağlayacak yenileştirme çalışmaları planlanmaktadır. 18 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

20. Dockland Projesi (İngiltere): Konum : Londra Hedefler : - Kent merkezinin uluslararası bir ticari merkez haline dönüştürülmesi, - Projenin, bir arazi ve proje geliştirme mantığı içinde serbest piyasa koşulları içinde gerçekleşmesinin sağlanması, UYGULAMA ÖRNEKLERİ - Planlama, tahsis, kamulaştırma ve pazarlama vb gibi kamu yetkilerinin tek elde toplanması, - Ekonominin canlandırılması ve iş olanaklarının canlandırılması. Yöntem : Büyük çoğunluğu kamu arazisi olan limanlar bölgesinin, merkezi yönetim, yerel yönetim ve özel sektör eli ile dönüştürülmesi 19 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

21. Ravenscraig-Bura Dönüşüm Programı: Konum : Glasgow, İskoçya Hedefler : - Mimari ve zengin miras yapılarının bulunduğu bir alan olarak yüksek kalitede çevrelerin tasarımı - Sürdürülebilir kentsel yerleşimler - Yüksek kalitede ve çekici merkezlerinin yaratılması - Karma kullanımların getirilmesi ile bu alanlarda mekan hissinin yaratılması UYGULAMA ÖRNEKLERİ Yöntem : Glasgow kentinde 150 yıllık mimari ve zengin miras yapılarının bulunduğu bir alan olarak yüksek kalitede çevrelerin tasarımına yönelik dönüşüm çalışmalarını kapsayan bir projedir. 20 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

22. La Paz Bölgesi Deprem Sonrası Yeniden Yapılanma Konum : El Salvador Hedefler : - 2001 depreminden etkilenenlerin katılımını, karar alma süreçlerinde etkin rol oynamalarını sağlamak ve alanın yeniden gelişiminde yer alacak paydaşları belirlemek - Konut yaşam koşullarını koruyabilmek Yöntem : Kamu ve yerel halk işbirliği ile afet bölgelerinde tahribatın en aza indirgenmesini amaçlıyor. UYGULAMA ÖRNEKLERİ 21 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

23. Portakal Çiçeği Vadisi Projesi Konum : Çankaya, Ankara Hedefler : - Ankara'ya çağdaş ve kentsel standardı yüksek bir alan kazandırılması, - Belediye'nin kaynak ayırmadan, "kendi kaynağını kendi yaratan" bir proje gerçekleştirmesi, - Arsa sahiplerinin, geçmişte aldıkları imar hakkı karşılığında, projede yaratılacak değer Yöntem: - Proje Bazında Yapılaşma - Arazi Geliştirme - Kamu-Özel Sektör İşbirliği UYGULAMA ÖRNEKLERİ 22 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

24. Dikmen Vadisi Projesi Konum : Dikmen, Ankara Hedefler : Ankara’da, 5 km uzunluğunda, bir rekreasyon alanı ile birlikte bir kültür ve eğlence koridoru yaratmak, - Vadide bulunan 5.000 gecekonduda yaşayanlarla tamamen uzlaşmanın sağlanması, Yöntem: - Proje Bazında Yapılaşma - Arazi ve Proje Geliştirme - Çapraz Finansman UYGULAMA ÖRNEKLERİ 23 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

25. Yasal Süreç 1980 sonrası Türkiye'de yaşanan liberalizasyonun etkileri kent planlaması alanında da etki bulmuştur. Yasal alandaki ilk adım, 2005 yılında “Kentsel Dönüşüm Yasa Tasarısı”ile atılmış, ancak kamuoyundan gelen tepkiler üzerine geri çekilmişti. Bunun üzerine,“5393 sayılı Belediye Kanunu”nun 73. maddesine bir madde olarak eklendi. 73. madde, Belediye Kanunu'nun Çeşitli ve Son Hükümler alt başlıklı altıncı Kısmı birinci bölümünde “Kentsel dönüşüm ve gelişim alanı” başlığı ile eklenmiştir. “MADDE 73.-Belediye, kentin gelişimine uygun olarak eskiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore etmek; konut alanları, sanayi ve ticaret alanları, teknoloji parkları ve sosyal donatılar oluşturmak, deprem riskine karşı tedbirler almak veya kentin tarihî ve kültürel dokusunu korumak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir. YASAL MEVZUAT 24 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

26. Yasal Süreç Madde 73'ün devamı: Kentsel dönüşüm ve gelişim projelerine konu olacak alanlar, meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ile ilân edilir. Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarında yıkılarak yeniden yapılacak münferit yapılarda ilgili resim ve harçların dörtte biri alınır. Bir yerin kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı olarak ilân edilebilmesi için; o yerin belediye veya mücavir alan sınırları içerisinde bulunması ve en az ellibin metrekare olması şarttır. Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarında bulunan yapıların boşaltılması, yıkımı ve kamulaştırılmasında anlaşma yolu esastır. Kentsel dönüşüm ve gelişim projesi kapsamında bulunan mülk sahipleri tarafından açılacak davalar, mahkemelerde öncelikle görüşülür ve karara bağlanır.” YASAL MEVZUAT 25 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

27. Bu yasal düzenleme ile kentsel dönüşümdeki, -Parçacı ve bağımsız uygulamalar, -Yetki devri ve yeki genişliği, -Toplumsal ve katılım boyutlarının dışlanması -Rant odaklı yaklaşım olguları belirginlik kazanmıştır. 2005 yılındaki bir diğer yasal düzenleme, “Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkındaki Kanun”oldu. (16.6.2005 tarihinde çıkarılan ve 5.7.2005 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 5366 sayılı Kanun) YASAL MEVZUAT 26 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

28. 5366 SAYILI YIPRANAN TARİHİ VE KÜLTÜREL TAŞINMAZ VARLIKLARIN YENİLENEREK KORUNMASI VE YAŞATILARAK KULLANILMASI HAKKINDA KANUN, 16/6/2005 tarihinde kabul edilmiş, 5/7/2005 Resmi Gazete'de yayınlanmıştır. Amaç ve kapsam              Madde 1- Bu Kanunun amacı, büyükşehir belediyeleri, büyükşehir belediyeleri sınırları içindeki ilçe ve ilk kademe belediyeleri, il, ilçe belediyeleri ve nüfusu 50.000'in üzerindeki belediyelerce ve bu belediyelerin yetki alanı dışında il özel idarelerince, yıpranan ve özelliğini kaybetmeye yüz tutmuş; kültür ve tabiat varlıklarını koruma kurullarınca sit alanı olarak tescil ve ilan edilen bölgeler ile bu bölgelere ait koruma alanlarının, bölgenin gelişimine uygun olarak yeniden inşa ve restore edilerek, bu bölgelerde konut, ticaret, kültür, turizm ve sosyal donatı alanları oluşturulması, tabiî afet risklerine karşı tedbirler alınması, tarihi ve kültürel taşınmaz varlıkların yenilenerek korunması ve yaşatılarak kullanılmasıdır. Bu Kanun, yukarıda belirtilen amaçlar doğrultusunda oluşturulacak olan yenileme alanlarının tespitine, teknik altyapı ve yapısal standartlarının belirlenmesine, projelerinin oluşturulmasına, uygulama, örgütlenme, yönetim, denetim, katılım ve kullanımına ilişkin usûl ve esasları kapsar. YASAL MEVZUAT 27 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

29. 5366 SAYILI YIPRANAN TARİHİ VE KÜLTÜREL TAŞINMAZ VARLIKLARIN YENİLENEREK KORUNMASI VE YAŞATILARAK KULLANILMASI HAKKINDA KANUN Alanların belirlenmesi Madde 2-Yenileme alanları, il özel idarelerinde il genel meclisi, belediyelerde belediye meclisi üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ile belirlenir. İl özel idaresinde il genel meclisince, büyükşehirler dışındaki belediyelerde belediye meclisince alınan kararlar Bakanlar Kuruluna sunulur. Büyükşehirlerde ise ilçe ve ilk kademe belediye meclislerince alınan bu kararlar, büyükşehir belediye meclisince onaylanması halinde Bakanlar Kuruluna sunulur. Bakanlar Kurulu projenin uygulanıp uygulanmamasına üç ay içinde karar verir. YASAL MEVZUAT 28 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

30. 5366 SAYILI YIPRANAN TARİHİ VE KÜLTÜREL TAŞINMAZ VARLIKLARIN YENİLENEREK KORUNMASI VE YAŞATILARAK KULLANILMASI HAKKINDA KANUN 2008 yılında yapılan bir değişiklik ile, 4.maddeye aşağıdaki paragraf eklenmiştir. Yenileme alanında kalan Hazineye ait taşınmazlar; bir kamu hizmetine tahsisli olanlar, ön izin verilmiş veya üzerinde irtifak hakkı tesis edilmiş olanlar, 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu kapsamında bulunan yerler ile sivil ve askeri hava alanları ve mania plânları kapsamında kalan yerler hariç olmak üzere, Maliye Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu kararı ile projeyi yürüten il özel idaresine veya belediyeye bedelsiz olarak devredilir. Devir işlemleri her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. Devir tarihinden itibaren beş yıl içinde devir amacına uygun olarak kullanılmayan taşınmazlar, bedelsiz olarak re’sen Hazine adına tescil edilir. Söz konusu taşınmazlardan elde edilecek gelirin, proje ve uygulama giderleri düşüldükten sonra kalan kısmının yüzde 50’si Hazineye aktarılır. Yenileme alanı ilan edilen yerlerde, yenileme projesi kapsamında kalan taşınmazlar devir işlemleri sonuçlandırılıncaya kadar Hazinece satılamaz, kiraya verilemez, tahsis edilemez, ön izin veya irtifak hakkına konu edilemez. YASAL MEVZUAT 29 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

31. 5366 SAYILI YIPRANAN TARİHİ VE KÜLTÜREL TAŞINMAZ VARLIKLARIN YENİLENEREK KORUNMASI VE YAŞATILARAK KULLANILMASI HAKKINDA KANUN Sınırlı ayni hak tesisi              Madde 5- Kamu kurum ve kuruluşlarının ellerinde bulunan tarihi eser niteliğini haiz bina ve müştemilatı, tarihi özelliklerine uygun olarak restore ettirilmek ve/veya tarihi özellikleri korunmak ve mülkiyeti ilgili kamu kurum ve kuruluşunda kalmak suretiyle; eğitim, sağlık, kültür ve sosyal amaçlı olmak üzere kamu yararına çalışan dernekler, vakıflar, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve diğer kamu kurum ve kuruluşları ile üniversiteler ile ticarî faaliyetlerde kullanılmak üzere gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine sınırlı ayni hak olarak tesis edilebilir. YASAL MEVZUAT 30 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

32. 5366 SAYILI YIPRANAN TARİHİ VE KÜLTÜREL TAŞINMAZ VARLIKLARIN YENİLENEREK KORUNMASI VE YAŞATILARAK KULLANILMASI HAKKINDA KANUN'A YÖNELİK DEĞERLENDİRME Planlama hiyerarşisi hiçe sayılmaktadır. Kullanılan terminoloji, ayrıntılı olarak tanımlanmadığı için muğlaklıklar söz konusudur. Örneğin, söz konusu mekan ve binaların hangi koşullarda yıpranmış ve özelliğini kaybetmiş olacağı belirtilmediği gibi, “yenilenerek koruma ve yaşatılarak kullanılma”nın yöntemi ve ilkeleri de ifade edilmemiştir. YASAL MEVZUAT 31 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

33. 5104 SAYILI KUZEY ANKARA GİRİŞİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJESİ KANUNU (2004) Amaç MADDE 1. Bu Kanunun amacı, kuzey Ankara girişi ve çevresini kapsayan alanlarda kentsel dönüşüm projesi çerçevesinde fiziksel durumun ve çevre görüntüsünün geliştirilmesi, güzelleştirilmesi ve daha sağlıklı bir yerleşim düzeni sağlanması ile kentsel yaşam düzeyinin yükseltilmesidir. Kapsam MADDE 2. Bu Kanun, ekli “Protokol Yolu Sınır Krokisi”nde gösterilen Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi alan sınırları içindeki her tür ve ölçekteki plânlar, inşa edilecek resmî ve özel her türlü yapı, alt yapı ve sosyal donatı düzenlemeleri ve kamulaştırma işlemleri ile Projenin amacına uygun gerçekleştirilmesine yönelik usul ve esasları kapsar. YASAL MEVZUAT 32 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

34. 5104 SAYILI KUZEY ANKARA GİRİŞİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJESİ KANUNU (2004) Plan ve ruhsata ilişkin hükümler MADDE 4.- İlgili mevzuatına göre ilçe belediyeleri ve diğer kamu kuruluşlarına ait olan, her ölçek ve nitelikteki imar plânları, parselasyon plânları ve benzeri imar uygulamalarına dair izin ve yetkiler ile proje onayı, yapı izni, yapım sürecindeki yapı denetimi, yapı kullanma izni ve benzeri inşaata dair izin ve yetkiler Proje alan sınırları içinde kalan bölgede Belediyeye aittir. Belediyece hazırlanacak 1/5000 lik nazım imar plânlarıBayındırlık ve İskân Bakanlığı tarafından onanarak yürürlüğe girer. ... Proje uygulaması tamamlandıktan sonra, Belediyenin bu Kanundan kaynaklanan yetkileri ilgili mevzuatına göre ilçe belediyeleri ve diğer kamu kuruluşlarına devredilir. YASAL MEVZUAT 33 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

35. 5104 SAYILI KUZEY ANKARA GİRİŞİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJESİ KANUNU (2004) Arazi ve arsa düzenlemesi MADDE 5.- Belediye, Proje alan sınırları içinde bulunan binalı veya binasız arsa ve arazilerde yeni yapılacak imar plânlarına göre düzenleme yapar. Fiilen bir kamu hizmetinde kullanılan ve üzerinde kullanım amacına yönelik yapı bulunan taşınmazlar hariç olmak üzere, Proje alan sınırları içerisinde kalan bölgede Proje için ihtiyaç duyulan arazi ve arsalardan, kamu tüzel kişilerinin mülkiyetinde bulunanlar bedelsiz olarak Belediyeye devredilir. YASAL MEVZUAT 34 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

36. 5104 SAYILI KUZEY ANKARA GİRİŞİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJESİ KANUNU'NA YÖNELİK DEĞERLENDİRME “Kentsel dönüşüm” kavramının içeriği ve kapsamı tanımlanmamıştır. Yasa, alana yapılacak her türlü fiziksel, sosyal, ,ekonomik müdahaleyi kapsayan geniş bir alan üzerinde yetki vermektedir. Kent ölçeği düşünüldüğünde büyük kabul edilebilecek bir alanın, plan hiyerarşisinin dışarısına çıkarılması ve tamamen özerk bir yapıya kavuşturulması, planlamanın bütüncül karakteri açısından sorunludur. Bu durum, yasalar düzleminde bir yetki karmaşasının da önünü açmaktadır. YASAL MEVZUAT 35 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

37. 5104 SAYILI KUZEY ANKARA GİRİŞİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJESİ KANUNU'NA YÖNELİK DEĞERLENDİRME Alan üzerindeki tek yetkilinin Belediye (Ankara Büyükşehir Belediyesi) olarak tanımlanması, kentsel toprakların kamu çıkarı dışında bir rant aracı olarak kullanılması ihtimalini arttırmaktadır. Hazine arazilerinin bedelsiz olarak Belediye'ye tahsisi de bu durumun göstergelerinden biri olarak ele alınabilir. Projeye özel bir yasa olma niteliği, geçmişin Haussmann uygulamalarını hatırlatmaktadır. Bürokrasinin halk onayından bağımsız hareket etme arayışı, sadece katılım mekanizmaları açısından değil, toplumsal sonuçları açısından da sorunludur. YASAL MEVZUAT 36 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

38. Proje Alanı : Keçiören ve Altındağ Belediye sınırları içerisinde kalmaktadır.( Esenboğa Havaalanından başlayıp Pursaklar, Dışkapı, Çankırı Kapısı ile geleneksel tarihi merkez olan Ulus’tan geçerek Atatürk Bulvarı boyunca devam ederek yeni oluşmakta olan kent merkezi Kızılay ve Bakanlıklar Sitesi’ni takiben, Çankaya Köşkü’ne kadar uzanan Protokol Yolu’nu kapsamaktadır.) Alan Büyüklüğü: 1582 ha. Şekil 2: Proje Alanının Konumu, (Ankara Büyükşehir Belediyesi) PROJE Proje alanında, toplam 10500 adet gecekondu tespit edilmiştir. Dönüşüm iki etapta uygulanmak üzere planlanmıştır. 1.Etap Alanı 324,90 ha olup bunun 209,12 ha kısmı şahıslara, 115,78 ha kısmı çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarına aittir [Ankara Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı İmar Daire Başkanlığı, 2003]. 37 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

39. GECEKONDULAŞMA SÜRECİ: Yeşilöz Mahallesi: 1960'larda, Yeşiltepe Mahallesi: 1970'lerde Yeşilöz Mahallesi'nden ayrılarak oluşmuştur. Güzelyurt Mahallesi 1965’lerde oluşmaya başlamıştır. 1980'lerde ise Şenyuva Mahallesi Güzelyurt Mahallesinden ayrılmıştır. Baraj Mahallesinde ise 1970lerden sonra gecekondulaşma başlamıştır. Bu konutların 3000 tanesi proje alanının Keçiören kesiminde geri kalan 6000’i ise Altındağ bölgesinde kalmaktadır. Ortalama Gelir: 300-700TL (2005) PROJE Şekil 3: Gecekondulaşma Süreci, (Aktaran Yüksel, 2007) 38 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

40. 2005 öncesi, Alana yönelik Müdahaleler (Yüksel,2007) PROJE 39 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

41. Proje kapsamında Büyükşehir Belediyesi'nce 5 tip hak sahibi tanımlanmıştır (Yüksel, 2007) 1.Arsası bulunan hak sahipleri:İmarlı 100 m2, imarsız 167 m2 olmak şartı ile konut karşılığı sözleşme yapılmaktadır. 2007 itibariyle 2401 kişiyle sözleşme yapılmıştır. 2.Hem arsası hem de tesisi bulunan hak sahipleri: Arsa sözleşmesine ek olarak tesislerinin bedelleri toplam borçlarından düşülmekte ve aylık 200 YTL kira yardımı yapılmaktadır. Nisan 2007 itibariyle 2516 kişiyle sözleşme yapılmıştır. 3.Tapu tahsis belgesi bulunan hak sahipleri:Borçlarını 48 ayda ödemek şartı ile 80 m2’lik konut sözleşmesi yapılmakta ve aylık 200 YTL kira yardımı yapılmaktadır. Nisan 2007 itibariyle 824 kişiyle sözleşme yapılmıştır. 4.Kaçak olarak gecekondu yapan şahıslar:775 Sayılı Gecekondu Kanunu gereğince 2 000 yılı öncesinde ev yapmış ve vergisini ödemiş olan şahıslar proje kapsamında hak sahibi olmaktadır.Nisan 2007 itibariyle başvuru yapan 1204 kişiyle sözleşme yapılmıştır. 5.Proje kapsamında esnaf olarak faaliyet gösteren şahıslar: PROJE 40 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

42. Şekil 4: Yıkımlar öncesi ve sonrası durum, kaynak: Ankara Büyükşehir Belediyesi Bu fotoğraflar, yasal düzenlemelerin sonuçlarına dair “iyi” bir örnek oluşturmaktadır. Birikim süreçlerindeki hız arayışı, öngörülebilir sonuçların ötesinde ekonomik , sosyal ve kültürel anlamda kalıcı problemler ortaya çıkarabilir. Kentsel dönüşüm süreçleri, mutlaka bu boyutu değerlendirmek zorundadır. PROJE 41 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

43. Şekil 5: Proje öncesi ve sonrası yapılaşma oranlarındaki değişim, Belediye'den aktaran Yüksel, 2007 PROJE Alandaki yoğunluk artışı, kentsel dönüşümün rantın paylaşımı açısından yaratmış olduğu düzenlemenin boyutlarını göstermektedir. Yapı ve nüfus yoğunluklarının serbest bırakılması, alan açısından önemli sorunları beraberinde getirecektir. 42 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

44. Kentsel Dönüşümün temelinde, sermayenin birikim ve dolaşım sürekliliğine ihtiyaç duyan mekanizmların, mekansal sınırlamaları aşma çabası yatmaktadır. Bu eğilimde, 1970lerde kapitalizmin yaşadığı kriz sonrasında, kentsel toprağın önemli bir birikim aracı olarak kullanılmaya başlanması etkilidir. Kentsel dönüşüm alanlarında farklı aktörlerin farklı beklentilerinin olması - uygulayıcıların, aracıların ve muhattapların (yerel halkın) – bir çıkar çatışması ortaya çıkarmaktadır. Bu durumun kendisi, devlet de dahil olmak üzere her türlü kurumsallaşmanın bir taraf olarak algılanmasına neden olmaktadır. DEĞERLENDİRME VE SONUÇLAR 43 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

45. Temel olarak değişim değerindeki değişikliğe odaklanan kentsel dönüşüm, kısa vadeli çıkarlar üzerinden şekillenmektedir. Fiziksel planlamanın ön plana çıkmasının bir nedeni de budur. Bu yapı ikili bir sorun ortaya çıkarmaktadır. Birinci olarak, sürecin sosyal, kültürel, toplumsal boyutları genellikle göz ardı edilmektedir. Bir yandan da, kısa vadeli projeci yaklaşımların güç kazanması, planlamanın uzun vadeli ve bütüncül yaklaşımı ile çelişmektedir. Kentsel dönüşümün muhattaplarının alt gelir grubundaki toplumsal kesimler olmasına rağmen, sonuçlarının orta sınıflar açısından karşılık kazanması bir dışlanma ilişkisine de neden olmakta, kentlerin kamusal karakteri zayıflamaktadır. DEĞERLENDİRME VE SONUÇLAR 44 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011

46. Dinlediğiniz için teşekkürler... PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011 PLN 4444Mesleki Uygulama Esasları - 2011