Başka konakların enfekte olabilmesi için doğada kaynak rolünü oynayan konaklara ne isim verilir?

2. Sorular Başka konakların enfekte olabilmesi için doğada kaynak rolünü oynayan konaklara ne isim verilir? • Ara konak • Konak • Vektör • Rezervuar • Biyolojik vektör Evrimlerinde birden fazla konak türüne gereksinim duyan parazitler ne tür parazitlerdir? • Monoksen parazit • Zorunlu parazit • Heteroksen parazit • Endoparazit • Ektoparazit

3. AMAÇ Genel Parazitolojik terimlere hakim olmak HEDEFLER Konak, arakonak, rezervuar, vektör gibi parazitolojide kullanılan genel terimlerin anlamlarını bilmek, Parazitlerin konak üzerine etkisi ve konağın gösterdiği reaksiyonları bilmek, Parazit hastalıkların epidemiyolojik özelliklerini bilmek, Parazit hastalıklarının tanısında kullanılan yöntemleri bilmek, hastalıklarla savaş ve korunma yöntemlerini bilmek

7. Commmensalism (sığıntılık) Birbirlerinden ayrı yapıda iki canlının beraber yaşadıkları sürece küçük canlının büyüğünden besin, taşınma, barınma olarak faydalanması ancak hiçbir zarar ya da yarar sağlamaması ör:Entamoeba coli

8. Mutualism (yardımlaşma) Birlikte yaşayan iki canlının birbirlerinden yararlanmaları ör: Liken (alg-mantar)

9. Parasitism (Asalaklık): Bir canlının yaşamının tümünü veya bir kısmını kendinden daha büyük bir canlının üzerinde veya içinde o canlının zararına sürdürmesi

10. PARAZİT • Yaşamının bir kısmında veya tüm yaşamı boyunca kendinden büyük bir canlının (Konak) ,üzerinde veya içinde yaşayan, orada gelişip çoğalabilen ve daima zarar veren canlılar

12. Parazitlik bir yaşam tarzıdır. • Parazitlik konakla parazit arasında sabit olmayan bir ilişkidir. Çünkü bu iki canlı da birbirlerini karşılıklı olarak devamlı etkilemektedirler. • Parazitlik hemen tüm canlı gruplarında görülebilir.

13. İnfeksiyon Hastalıkları Hastalık yapıcı karakterdeki bir mikro organizmanın herhangi bir yoldan vücuda girerek lokal veya genel bir yerleşim sonucu gerek kendileri gerekse toksinleri ile oluşturdukları yapı bozuklukları ile ortaya çıkıp, vücutta hastalık belirtilerinin meydana geldiği hastalıklar grubuna denir.

14. Parazitoloji Zooparazitlerden, zooparazitlerin kondukları organizma (konak) ile olanilişkilerinden, parazitlikten ve parazitlerin konaklar ve parazitler üzerindeki etkilerinden söz eden bir bilimdir.

15. Hiperparazitlik: Parazitin kendisinin diğer bir parazite konak vazifesi görmesi Süperparazitlik: Bir parazit türü ile enfekte olan bir konağın ayni parazitle tekrar enfekte olması Multiparazitlik: Herhangi bir konağın birden fazla parazit cins veya türü ile enfekte olması.

16. Yalancı parazit: Parazit olmadığı halde parazit sanılabilen varlıklara yalancı parazit bu duruma yalancı parazitlik denir.

17. Şaşkın parazit: Normalde yaşadığı konaktan başka bir konakta yerleşen Parazit

18. KONAK Paraziti barındıran ve onun yaşamı için gerekli ihtiyaçlarını sağlayan parazitten daha büyük canlı Parazitler konaklarından yararlanarak yaşamakta ve yaşamlarını bu şekilde sürdürmektedir

19. Kesin Konak (Son Konak) Parazitin olgun şeklini barındırıyorsa Ara Konak Parazitin larva şeklinin, yani erişkin hale gelmemiş şekillerinin yaşadığı konaklar

20. Parazitin konak organizmaya etkisi bir taraftan parazitin türüne, diğer taraftan konağın özelliklerine, tutulan doku ve organlara ve konağın tepkisi gibi değişebilen faktörlere bağlıdır

21. Konak Özgüllüğü: Parazitin konağına bağımlılığı Bazı parazitler büyük bir konak özgüllüğü gösterirler, ancak belli bir konak ve cins türünde yaşayabilirler, diğer canlılara yerleşemezler Bazı parazitler ise konak seçiminde duyarlı değildirler.

22. Konak özgüllüğü göstermeyen parazitlerin bazıları hayvanlardan insanlara bulaşır. Bunlara zoonotik parazitler, insanlarda oluşturdukları parazitoza da zoonoz denir

23. Monoksen parazit Tek konak İnsan Heteroksen parazit Birden fazla konak Sığır ve İnsan

24. Konak özgüllüğü zayıf olan parazitler, insan dışında diğer canlılarda da yerleşebilirler. Fakat bu konaklardan sadece belli bir grup o parazitin neslinin doğada devamını sağlar, yada devamlılık yönünden önemlidir.

25. Rezervuar Bir parazitin doğada tutunabilmesi ve nesillerini sürdürebilmesi için kaynak rolü oynayan konaklara

26. Parazitin konağa bağımlılığına göre Zorunlu Parazitler : Yumurta ve kist dönemleri hariç, tüm yaşamlarını parazit olarak sürdüren canlılar (Ascaris, Plasmodium, Entamoeba gibi) İstemli (fakültatif) parazitler: Normalde özgür yaşadıkları halde koşullar oluştuklarında parazitik yaşama geçebilen canlılar (Naegleria ve Acanthamoeba cinsi amipler)

27. Parazitlerin konakta yaşadıkları süreye göre 1) Geçici Parazitlik:Parazitin beslenmek, ya da herhangi bir şekilde faydalanmak üzere, bir süre için konakta bulunmasıdır. Örnek: Kan emici artropodlar. 2) Kalıcı Parazitlik: Parazitin konak vücudunda uzun süre yaşamasıdır. a) Periyodik Parazitlik:Canlının evriminin bir döneminde konakta parazit olarak yaşamasıdır. b) Devamlı Parazitlik:Canlının yaşamı boyunca parazit olarak yaşamasıdır. Örnek: Bit ve uyuz böceği.

28. dış (ektoparazit) iç (endoparazit) 1.      Dokular dışı   2.      Dokular içi hücre içinde yaşayanlar (intrasellüler)

29. PARAZİTLERİN ÜREME POTANSİYELLERİNİ ARTIRMA YOLLARI

30. Poliembriyoni Neslin devamını garanti altına almak için, tek bir zigotun birden fazla döl vermesi Protozoonlarda eşeysiz çoğalma Helmentlerde tomurcuklanma

31. 2. Hermafroditizm Bazı parazit gruplarında canlı, hem erkek hem de dişilik organlarına sahiptir. Bu şekilde kendi içinde döllenme işlemini gerçekleştirerek neslin devamını sağlar.

32. 3.Yumurta sayısını artırma Bazı helmentler dış ortamdaki kayıpları önlemek için yumurta sayısını artırmışlardır.

33. 4.Erkek ve dişi cinslerin birbirini bulmalarının kolaylaştırılması Dolaşım sistemi gibi sıvı ve çok geniş bir alana yayılmış ortamlarda yaşayan parazitlerde görülen durum.

34. 5. Partenogenetik çoğalma Bazı parazitlerin yumurtaları döllenme olmadan gelişip yeni nesiller verebilir

35. Parazit Kaynakları • Canlı kaynaklar:İnsan, hayvan( evcil, ev etrafındaki kemirgenler, besi hayvanları, vahşi hayvanlar v.b) • Cansız kaynaklar: Toprak, su, yiyecekler, giyim eşyaları v.b.

36. Parazit Enfeksiyonlarının Bulaşma Araçları 1.Toprak-Su 2. Besinler 3. Eklembacaklılar 4. İnsan-giyim eşyaları-Yakın çevre 5. Evcil veya yabani hayvanlar 6. Kişinin kendisi

37. Parazitlerin Geçiş tarzları ve Giriş Yolları • İntra-uterin : Parazit anneden fetüse geçer • Ekstra –uterin: • Ağız - Yiyecek, içecek • Solunum- Toz,damlacık • Deriden ve deriye yakın mukozalardan- Böcek sokması, larva • Urogenital- cinsel temas, tuvalet eşyaları

38. İnsan vücuduna giren parazit 1-Vücuda giren şekil yerleşmeye yetenekli değildir. Salgı veya çıkartılarla dışarı atılır. (Taenia yumurtası) 2- Vücuda giren şekil yerleşmeye yeteneklidir: • Evrim tamamlayamaz. (bazı sinek larvaları) • Parazit konağa girer, son gelişim ve yerleşim organına varır ve yeni nesillerini vermeye başlar.

39. Parazitin Konak Üzerine Etkisi-1 • Soyucu-Sömürücü (Beslenmeyi bozma) • Travmatik (Dokuları zedeleme) • Mekanik (Sıkıştırma) • İrritatif (İrkilme )(yabancı cisim , T. spiralis) • Eritme (fermentler doku eritirler) • İmmunopatoloji olaylarına yol açma (Allerjik etki) (salgı ve çıkartılar) • Enfeksiyöz • Toksik

40. Parazitin Konak Üzerine Etkisi-2 • Kan Tablosunda Değişime yol açma (Anemi, Eosinofili) • Dokularda Değişime neden olma (Yangı, Metaplazi, Hiperplazi, Neoplazi)

41. Parazit Hastalıklarına Karşı Direnç 1-Doğal direnç: İnsan ve bazı hayvan türlerinin çeşitli parazitlere karşı direnci vardır. Örnek: insan, kuş sıtmasına karşı dirençlidir. Doğal direncin oluşumunda rol oynayan faktörler ; • Vücudu örten deri ve mukozalar: Parazitin vücut içine girmesine engel olabilecek yapıya sahiptirler. Midedeki asit salgısı bir çok parazitin ölmesine neden olacak güçtedir ve bu nedenle hastalık oluşmasını engeller. b. Kan ve vücut sıvılarının parazit öldürücü etkisi: Kanda bulunan savunma maddeleri ve fagositler parazitlerin hastalık yapmalarını engellerler. c. Vücut ısısı: Bazı parazitler belli sıcaklıktaki vücut ısılarında yaşayabilirler. d. Beslenme tarzı: Proteinden zengin besinlerle beslenenlerde antikor oluşumu kolay olmakta ve kişinin direnci artmaktadır. e. Hormonlar: Bazı hormonların azlığı veya fazlalığı yani hormonal dengenin bozulması konağın direncini kırmakta ve hastalık oluşmasını kolaylaştırmaktadır

42. Parazit Hastalıklarına Karşı Direnç 2-Kazanılmış bağışıklık: Konağın daha önce parazitin kendisi veya onun ürünleri ile karşılaşması sonucu ortaya çıkan bir dirençtir. İki yolla olur. Aktif Bağışıklık Konağın kendisinin oluşturduğu bağışıklıktır. Bu tür bağışıklık yavaş yavaş oluşmakta ve uzun süre devam etmektedir. Geçirilen enfeksiyonlar veya aşılamalarla da elde edilir.

43. Pasif Bağışıklık Başka bir tür canlının vücudunda oluşmuş olan antikorların hastaya veya hastalanması muhtemel kişiye verilmesidir. Hızla oluşur, fakat 2-3 haftada etkisiz hale gelir. Anneden fötusa plasenta yoluyla veya emzirme sırasında sütle geçen antikorlar bebeği bir süre enfeksiyonlardan korurlar

44. Kuluçka dönemi Parazitin vücuda girdikten sonra hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasına kadar geçen süreye

45. Hastalık Belirtileri • Genel belirtiler • Vücut ısının yükselmesi • Nabızda değişiklik • Sinir sistemi bozuklukları • Deri ve mukozalarda döküntüler (kurdeşen, sivilce) • Kan değişiklikleri (Lökositoz, eosinofili, anemi) • Lokal belirtiler (Sindirim bozuklukları, karaciğer fonksiyon bozuklukları, solunum bozukluğu)

46. Parazitlerin Atılışları • Vücut çıkartıları (dışkı, idrar) • Vücut salgıları (balgam, ter, meni, süt) • Derideki yaralarla (miyaz etkenleri) • Vektörlerle (Plasmodium) • Konağın ölmesi

47. TANI-1 • Etkenle tanı (Direkt tanı) • Makroskobik bakı • Direkt mikroskobik bakı • Boyama yöntemleri • Kültür • Deney hayvanlarına inokulasyon • Histo-patolojik inceleme • Perianal bölge örneklerinin bakısı • Parazit DNA sına yönelik moleküler yöntemler (PCR)

48. TANI-2 • İndirekt Tanı - Antikor varlığının saptanması İmmundiffüzyon (İD), İndirekt hemaglutinasyon (IHA), İndirekt fluoresan yöntemi (IFAT), ELISA vs. - Hücresel bağışıklığın saptanması Deri testleri - Parazit antijenlerinin saptanması

49. Parazit Hastalıklarında Tedavi • Etkene yönelik • Semptomatik

50. Parazit Hastalıklarından Korunma Yolları Genel Korunma • Parazit kaynaklarını yok etme • Konakların, arakonakların ve doğanın parazitle bulaşmasını engelleme • Vektörleri yok etme • Arakonakları yok etme • Eğitim, önemseme Bireysel korunma • Gerekli önlemleri alma • İnsektisit kullanımı • Koruyucu tedavi • Aşılama