Faktoret socializues

1. Faktoretsocializues Erleta MATO

2. Faktoretsocializues • Studentetmundtearrijnevleresimetemira, nesepedagogetpresinprejtyretejenetezgjuardheinteligjente (1968) • Studimiisjelljesnjerezorekerkonnjeinvestigimtekonteksteve ne tecilatnjerezitlevizindhetepritjeveprejtyre (sesiata do sillendheautoritetiticili “iuthote” atyre se kushjanedhecfareduhettebejne • Mesazhetrrethperkatesisedhesjelljesgjinoremundtedukenkudo: ne gjuhen tone, aktivitetettona, shkolle, besiminfetardhe ne media

3. gjuha • Gjuhaluannjeroltemadh ne dallimindhembrojtjen e fuqisemashkullorembi grate. Seksizmi ne gjuhen e folurmerr tri forma terendesishme • teinjoruarit- ne teshkruarperdoretgjithnjeperemriaidheshumerralleai/ajo.Tekstet e ndryshmevuajnengaperdorimiigjuhesmashkullore • Stereotipizmi- person tipikirriturdhetipikpunetoreshtemashkull, pratejeshfemereshtejotipike. Per pamjen e jashtmepershkrimet me teshumtaiperkojnefemrave, joburrave. Percaktimetgruaja e atijburriosevajza e …. • Te kundershtuarit- eshteaspektseksistigjuhes per tekundershtuar grate . Ne anglisht lord dhe sir janetitujpozitekurserespektivet e tyre Dame dhe Madame kanekuptimtjeter. Grate qeiperkasinnjeminoritetietnikjane me tepriraqetemarrinepitetedenigrueseseksuale • Femratperdorinmenyratesjellshmedhetestuesetetefolurit, ndersameshkujtperdorintefolurindirektdhe dominant

4. Loja dhelodrat • Loja eshtenjetjeter instrument me anetetecilesmesohenroletdhesteriotipatgjinore • Perfytyroninjegrupfemijesh me makinadhenjegruptjeter me kukulla. Cilieshtekompozicioniseksualqevini re ne ketogrupe? • Perfytyroninjecmimatletiapobasketbolli ne sport. Juvjen ne mendjenjedjaleaponjevajze? • Lodratzhvillohenqyshheret ne preferencen e femijeve: makina, lojerandertuese, topadhepushke, kukulla, pajisjeshtepiedhelodraprejpellushi • Lodrat e vajzavenukpermbushinndonjekerkesekonjitive, ndersatedjemvejane me telarmishme, me krijuese, me agresivedhe me tekushtueshme • Etiketimiilodravesipasgjiniseeshteshumeifuqishem . Po ashtuperdorimiihershemikompjuteravengadjemte u jepatyresuperioritet ne perdorimin e tij ne mosheterritur

5. Sportet • Vajzataktivizohen ne lojerasiato me litar, shtepijashdhesporteshsi ski, not apohipizemqenukkanerregullateshumta • Djemteaktivizohen ne lojeraskuadrash me rregulladhekonkurrenceqe u mesojneatyreterespektojnerregullatdhetejenekembengules • Ne jeten e mevonshmebehenmjaftbiseda per sportetku grate shpeshjaneteperjashtuara • Pjesemarrja ne sporteeshte forma kryesore e socializimittemeshkujve. Perkufizimitradicional I maskulizmitjaneforcafizike, guximi, aventurizmi, etj • Meshkujtqenukkaneprirje per t’umarre me sport jane me tepertestigmatizuar se femrat • Pjesemarrja e femrave me sport motivohetshpeshngambeshtetjafinanciaredhefizike

6. Shkolladhematerialetmesimore • Ne shumicen e vendevetebotesjanedjemteqezeneperqindjen me temadheteindivideveqendjekinshkollendhefemratqejanetepaarsimuara (rreth 63 %) • Mesuesitshihensinjeburimirendesishemisocializimitgjinor, porveteshkollajogjithnjearrintepermbusheobjektivat e sajqe ne shkollatfillore • Materialetmesimore sic janetekstetshkollorepromovojne me shumemeshkujt se femrat (librat e leximit, teshkences, historise, etj) • Permbajtja e tekstevejep grate pergjithesishtshtepiakendersameshkujtpunetoretepergjegjshem. Po ashtukeminjeperdorim me temadhteperemravedhereferencavemashkullore duke ulurkeshtuimazhin e femravedhe duke ndikuarnegativisht ne formimin e tyre

7. Kurrikulatdhekeshillimi • Qe ne kopshtaktivitetetjanetendarasipassekseve. Djemtedhevajzatlujanelojeratendryshme, formojnerreshtatendryshem, kryejnedetyratendryshmedhemesojnegjeratendryshme • Edheaktivitetet e tyrejashteshkollorejanetendryshme. Femratjaneprezente me teper ne kurseshtepiake, ne fushen e shendetitdhetepunevetendryshme ne zyrasisekretare, ndersadjemte ne programet e industrise, bujqesise, inxhinjerisedhetregtise. Vajzatnukmesojneasgje per riparimin e shtepise, ndersadjemtenukmesojneasgjerrethtegatuaritdhenjohuriveshtepiake • Kurrikulat e historisepshikanendareperiudhathistorikebazuar ne jeten e meshkujve, luftrave, regjimevepolitike duke neglizhuarjeten e grave

8. Kurrikulatdhekeshillimi • Shumica e personavenukkerkojnekeshillimkurperjetojneprobleme, poredhekurkerkojnenukishpetojnekeshillimittenjeanshemgjinor. Kjogjeeshte me e dukshme ne keshillimin per karrierete grave dhevajzave • Njenumeripaketkeshilluesishjanetetrajnuar per nevojatspecialete grave dhevajzave. Ne pergjithesiataparagjykojnekarrierendherezultatet e grave oseidekurajojneato per t’iuperkushtuarprofesionitdhedetyres • Megjithese ne rezultatet e shkollesnukvihen re diferencatemedha midis djemvedhevajzave, ka njendarjetedukshmetefrekuentimitteshkollavetelartangaana e tyre • Vajzatregjistrohen ne degetsocialedhefilologjike, djemte ne inxhinjeridheshkencat e natyres • Ne vazhdimin e studimevepasuniversitarenumriivajzaveteregjistruarabie, megjithese ne shkollat e lartanukvihet re ndonjediference e madhe

9. Besimifetar • Edukimigjinormerretedhebrendakornizes se temesuarittefese ne shkolle • Dhjata e re merrpersipertetrajtojepushtetinriprodhuestegruas. Se parikrijohetnjeriumashkulldhe me pas njefemer per t’Isherbyerpartnerittesajmashkull (Eva dheAdami) • Kuraniiedukonfemresnenshtrimin, perulesine, respektinndajmashkullit • Cdollojseksualitetiigruaspervecseaiiriprodhimitshihetsimallkim, degjenerim, etj • Edukimifetarjepinformacion per dominancenmashkullorepermesgjuhes, permbajtjesdhemjetevetetjerafetare

10. Media • Media eshteburimi me ifuqishemikrijimittesteriotipavegjinore (TV, filmat, media e printuar, muzika, artikomunikojnemesazherrethroleveseksualeqejanelargngarealja) • Ne vitet e funditeshtevene re njepermiresimiimazhittefemres ne prezantimet ne media • TV- eshteprovuar se femijetshpenzojnenjetetreten e jetes se tyre ne shtepi duke fjetur, tjetren ne shkolledhetjetren duke pare TV • Emisionet e femijeveparaqesinsjelljetefemravedhemeshkujvemjafttendryshmenganjeratjetra. Meshkujtshfaqen me agresive, konstruktive, tedrejtperdrejte, ndihmuesdheqeshperblehen per veprat e tyre. Femratshfqenteperdorinstrategji manipulative per tearriturqellimet e tyre. Femratjanerendomteinjoruaradhepritetqeatotejenepasivedhesedentare

11. Media • Reklamattelevizive; grate shihentereklamojneushqiminoseperdorimin e produktevetejetes se perditshme; burratreklamojneautomjeteosealkool. • Grate prezantohen me shpeshsiobjekteseksi; burratprezantohensitejeneburimiihumorit, vecanerishtkurtregojneinjorancen e tyrendajushqimitapoperkujdesjenndajfemijes • Ne programet e femijevedjemtedominojnesisasidhecilesi. Reklamat e tyrekanemjaftaktivitet, muziketelarte, efektezanoredhendryshimeteshpeshtateskenes. Reklamat e vajzavejaneshumetezbehta, me muzike ne sfonddhe me tregimefemerore • Ngategjithaproramet e medias atotereklamavejane me seksistet

12. Filmat • Filmatjaneshumepopulloredheprezantojnesikurseedhe TV imazhetesteriotipaveseksuale • Imazhet e grave: virgjereshaoseteperdala • Levizjafeministe ne vitet 60 ndryshoiketoimazhe duke dhenefiguratefuqishmedhetebesueshme • Filmatkufemratshkojnedrejtpozicionevemashkullore per t’umbrojturngadhuna e bashkeshortevetetyrekritikohen, (TelmadheLuiza) nderkoheqeqendrimetetillateburravendaj grave nukkalojne ne analizatedetajuara • Shpeshshihenimazheteburraveqeduketsikurjane me te mire per edukimin e femijevetetyre se nenat (Kramer kunder Kramer) • Efektet e pornografisejanemjafttedemshmesepsendikojne ne njeperzierjeteseksit me dhunenkunder grave

13. Librat, revistatdhegazetat • Libratiportretizojnevajzatdhedjemte ne role steriotipikedhe se djemteperpiqentedominojne • Librat e dikurshmepershkruajnefemrensitepasterosesidjall, siteshenjteosesiteperdale , figurat e sotmefemerorejaneshumekompleksedhetefuqishme. Kritikatfemerorekanendikimtemadh ne gjykimin e literatures se sotme • Po ashtueshterriturpopullaritetiinovelaveromantikehistorikeqekanesipersonazhqendrornjefemer. Rolettradicionalefemeroreposhkaterrohen ne njeshoqeripatriarkale • Revistatvetem per femratjaneshpeshtembushura me thash e theme duke paragjykuarkontributin e femrave ne zgjidhjen e tegjithaproblemevefamiljaredheshoqerore • Gazetatshfaqinmjaftueshemsteriotipegjinore. Femrat e kaneshumeveshtiretezenefaqet e parasireportere. Per femratparapelqehetteshkruajne per familjendhestilin e jetes • Mediat e tjera (radio, kompjuter, piktura, etj)

14. Permbledhje • Ne moshat e ndryshmefemijetndeshen me faktoresocializuesqelidhen me gjinine e tij (prinder, mesues, etj) duke krijuarkeshtuformimingjinor • Femijetrriten per temesuardallimetseksuale ne menyreprimare ne funksionteriprodhimitteorganitseksual • Tipizimet e ashpraseksualenukkane vend ne socializimin e femijevepasinukfunksionojnepozitivisht