YANGIN GÜVENLİĞİ

1. YANGIN GÜVENLİĞİ

2. GİRİŞ Ateş binlerce yıldan beri kullanılmakta ve yaşamımız için gerekli olan temel unsurlardan biridir. Çok yararlı olması yanında zararları ile de tarih boyunca iki yönlü güç olarak karşımıza çıkmıştır. Ateş ile birlikte yaşamamızda yer alan yangın, potansiyel bir tehlike olarak yaşam koşullarının değişmesine paralel olarak artmıştır. İnsanoğlunun karşısına önce doğal yangınlar çıkmıştır. Gelişen teknoloji ile birlikte yangın değişik boyutlar kazanmıştır. Artan nüfus ve farklı enerji türlerinin kullanılması ile elektrik, mekanik ya da kimyasal etkenlere bağlı olarak konut, endüstriyel tesis, orman, ulaşım araçları yangınları yanı sıra patlayıcılar, LPG, doğal gaz ve nükleer maddeler sebebi ile de yangınlar çıkmaktadır.

3. F E R M A N İSTANBUL KADISINA HÜKÜM Kİ ; İSTANBUL ARADA SIRADA YANGINSIZ OLMUYOR . YANGINI ÇIKAR ÇIKMAZ ÖNLEMEK İÇİN NE GEREKİRSE, HERŞEYDEN MÜHİMDİR. İSTANBUL EHALİSİNDEN HERKES, EVİNİN DAMINA KADAR ULAŞACAK BİR MERDİVEN BULUNDURACAKTIR. VE YİNE HERKES , EVİNDE BİR BÜYÜK FIÇI DOLUSU SU BULUNDURACAKTIR. BİR YERDE YANGIN ÇIKTIĞI GİBİ, ORADAN KİMSE KAÇMAYACAKTIR. HERKES ADAMLARI VE KOMŞULARI İLE , YENİÇERİLER VE SAİR HALK YETİŞİNCEYE KADAR YANGINI SÖNDÜRMEYE ÇALIŞACAKTIR. HER İKİ ÜÇ AYDA BİR BİLHASSA YANGIN TEHLİKESİNE FAZLA MARUZ BULUNAN YERLER TEFTİŞ EDİLECEKTİR. EVLERİNDE MERDİVENLERİ VE SU DOLU FIÇILARI BULUNMAYANLAR TUTULUP SUBAŞIYA TESLİM EDİLECEKTİR VE CEZAYA ÇARPTIRILACAKTIR. 12 MART 1579 ÜÇÜNCÜ MURAT PADİŞAH

4. YANMA VE YANGIN

5. ISI OKSİJEN (O2) YANICI MADDE

6. ISI Isı bir enerji şekli olup, Bir cismin sıcaklığının artmasına neden olan fiziksel bir etkidir. ISI KAYNAKLARI • Doğal ve yapay olmak üzere iki türlüdür: • Doğal Kaynaklardan Gelen Isı: Güneş, yıldırım, volkanlar • Yapay Kaynaklardan Gelen Isı: Soba, kalorifer, ocak

7. OKSİJEN (O2) Oksijen kendisi yanmayan fakat yanmayı gerçekleştiren renksiz ve kokusuz bir gazdır. Yanma reaksiyonu için gerekli oksijen genellikle havadan sağlanır. Havada % 21 oranında oksijen bulunur. Ortamdaki Oksijen miktarının % 16 civarında olması yanma olayı için gerekli ortalama değerdir.

8. YANICI MADDE

9. YANMA Maddenin ısı ve oksijen (O2) ile birleşmesi (reaksiyonu) sonucu oluşan kimyasal bir olaydır. Yanma olayı yangın üçgeninin oluşması şekilde gösterilir:

10. YANMA ( ATEŞ ) ÜÇGENİ ISI OKSİJEN(O2) REAKSİYON YANICI MADDE

11. YANMANIN ÇEŞİTLERİ A - Yavaş yanma B - Hızlı yanma C - Parlama – patlama şeklinde yanma D - Alevsiz Yanma ( Kendi kendine yanma)

12. B- Yavaş Yanma: YANMA ŞEKİLLERİ Yanıcı maddenin bünyesi itibari ile yanıcı buhar veya gaz meydana getiremediği halde, yeterli ısının ve yeterli O2 'nin bulunmaması halinde oluşan yanma çeşididir. Demir (Fe) ve bakır (Cu) gibi metallerin havadaki oksijen (O2) ve hava ısısı ile oksitlenmesi olayında olduğu gibi yanıcı buhar veya gaz çıkarmamakta, demiroksit (FeO) ve bakıroksit (CuO) oluşmakta. Canlıların hücre solunumu olayı da bir nevi yavaş yanma olayıdır. Alev, ışık ve belirli bir ısı göstermezler.

13. C- Hızlı Yanma : YANMA ŞEKİLLERİ İki grupta incelenir: Alevli yanma : Yanmanın bütün belirtilerinin oluştuğu bir olaydır.Yanmanın belirtileri alev, ısı, ışık ve korlaşmadır. Bazı maddeler (parafin ve mum ) katı halden önce sıvı hale daha sonra da buhar veya gaz haline geçerek yanarlar. Bazıları ise doğrudan yanabilen buhar çıkarırlar. Örneğin naftalin gibi. Bazı maddelerde doğrudan doğruya yanabilen gazlar çıkarırlar. Örneğin odun, kömür...

14. C- Hızlı Yanma : YANMA ŞEKİLLERİ Korlaşma: Bazı maddeler buharlaşmadığı için yanıcı gaz çıkarmaktadır. Bu gibi maddelerin yanması korlaşma halinde olmakta, alevlenme olmamaktadır. (kok ve odun kömürü ile sigara) Alevlenme de olduğu gibi ısı ve ışık bariz şekilde görülmekte ve hissedilmektedir.

15. D- Parlama- Patlama Şeklinde Yanma: YANMA ŞEKİLLERİ Parlama : Kolayca ateş alan maddelerde görülen bir olaydır. Örnek: benzin, LPG ve doğalgaz gibi. Maddenin tamamının ısı veya vurma - çarpma gibi bir etki altında bir anda büyük ölçüde genişleyerek çeşitli gazlar oluşturması ve etrafını zorlayıp patlamalar şeklinde yanması olayıdır. Örnek: Asetilen gazı Patlama büyüyen yanma hızı ile oluşur . Patlama :

16. F- Alevsiz Yanma ( Kendi kendine yanma): YANMA ŞEKİLLERİ Alevsiz yanma kendi kendini besleyen ve bunun için gerekli ısıyı yakıtın oksidasyonundan temin eden ekzotermik reaksiyon dalgasıdır. Alevsiz yanmanın olması için düşük sıcaklıktaki bir ısı kaynağı tarafından ısıtılması gerekir Tam yakıt oksidasyonu gerçekleşmez, sıcaklık ve yanma hızı düşüktür. Sıcaklığın yüksek olması halinde açığa çıkan uçucu madde oksijenle birlikte alevli yanar. Beziryağına batırılmış bez parçasının kendiliğinden yanması, gübre, yapraklar ve taze otlar (nebatlar)gibi.

17. YANMANIN ÜRÜNLERİ Duman, ısı, alev ve zehirli gazlardır. Dumanın birleşiminde zehirli gazlar bulunur. Karbonmonoksit, karbondioksit, kükürtdioksit, kükürtlü hidrojen, siyanid ve amonyak gibi gazlardır.

18. YANMA VE YANGIN YANGIN ; ortamda her zaman ve bir arada mevcut olan, "OKSİJEN", "YANICI MADDE" ve "ISI" nın, kontrol dışında, birleşmesi ile, " IŞIK " ( Alev ) ve " KUVVETLİ ISI " nın açığa çıkması sonucu çevreye yayılması, büyümesi yaşam ve çevreye zarar verme niteliğine bürünmesidir.

19. ALEV  Yanıcı madde, oksijen ve ısı ( KLASİK YANGIN ÜÇGENİ ) unsurlarının, kontrol dışında bir araya gelerek, kimyasal zincirleme tepkime ile birleşmesi sonucunda meydana gelen olayın gözle görülebilen kısmına ALEV,  ( ALEVLİ YANMA - AKTİF YANMA ) denir.  

20. ! ! ! YANGIN kontrol dışında Yanma olayı

21. YANGININ, . ilk aşamasında, KOKU, ·     ikinci aşamasında, DUMAN, ·     üçüncü aşamasında, ALEV görülür. Bir cismin yanabilmesi için,  en az ortamda % 14 - % 16 oranında OKSİJEN  bulunması gereklidir. (Normal şartlar altında, havada bulunan OKSİJEN oranı % 21’dir. )

22. Yangın Çeşitleri ve Sınıflaması: Yangınları çeşitli gruplar altında toplamak yanıcı madde cinslerine göre yapılmıştır. Bu sınıflama aşağıda belirtildiği gibi dört ana grupta belirlenmiştir. A SINIFI: Katı yanıcı maddeler yangını B SINIFI: Sıvı yanıcı maddeler yangını C SINIFI: Gaz haldeki yanıcı maddeler yangını D SINIFI: Yanabilen hafif metaller yangını

23. Yangın Çeşitleri ve Sınıflaması: A TÜRÜ YANGINYANICI KATI MADDELER ÇEŞİTLİ ODUN, KÖMÜR, KAĞIT, OT, KAVUÇUK, TEKSTİL MADDELERİ, ŞEKER, DERİ VB.

24. Yangın Çeşitleri ve Sınıflaması: B TÜRÜ YANGIN YANICI SIVI MADDELER GAZ YAGI,BENZİN, MAKİNA YAĞLARI, MAZOT, ALKOL, VERNİK, YAĞLI BOYALAR, VB.

25. Yangın Çeşitleri ve Sınıflaması: C TÜRÜ YANGIN YANICI GAZ MADDELER (METAN, PROPAN, BÜTAN, LPG ASETİLEN,DOĞALGAZ,HİDROJEN KARBONMONOKSİT VB.)

26. Yangın Çeşitleri ve Sınıflaması: D TÜRÜ YANGIN YANABİLEN HAFİF METALLER (ALÜMİNYUM, MAGNEZYUM, SODYUM, POTASYUM, LİTYUM VE BUNLARIN ALAŞIMLARI İLE KARIŞIMLARI)

27. Yangının Sebepleri (Nedenleri) A — Yangınlardan korunma önlemlerinin alınmaması, B — Bilgisizlik, C — İhmal ve dikkatsizlik, D — Kazalar, E — Sıçrama, F — Sabotaj, G — Tabiat olayları.

28. Yangının Sebepleri (Nedenleri) Yangınlardan Korunma Önlemlerinin Alınmaması: Yangına sebebiyet veren nedenlerin başında kullanılan madde ve malzemelerin özelliklerine göre yanmalarını önleyici tedbirlerin alınmaması gelmektedir. Elektrik sistemiyle ilgili tesisat ve sigorta sistemlerinin yeterli düzeyde yapılmaması, binalarda çatı kirişleri ile baca ilişkilerinin gereği gibi düzenlenmemesi, bacaların yeterli özenle sıvanmaması, Likit Petrol Gazı kullanırken tüp kullanımı ile ilgili gerekli önlemlerin alınmaması, soba ve kalorifer sistemlerinde gerekli tertibatın alınmayışı ve gerekli periyodik temizlik ve bakımlarının yapılmaması, yangın bölme duvarlarının bulunmaması.

29. Yangının Sebepleri (Nedenleri) Bilgisizlik: Kullanılan madde ve malzemelerin yangına sebebiyet verebilecek özelliklerinin bilinmemesi, yangın önlemlerinin ne şekilde alınacağını bilmemek ve öğrenmemek, tavan arası ve çatıya kolay ve çabuk tutuşabilecek eşyalar koymak, yakıt depoları veya yakıtla çalışan yerlerde kıvılcım çıkartacak etkenlerin bilinmemesi.

30. Yangının Sebepleri (Nedenleri) İhmal ve dikkatsizlik: Kullandığımız madde ve malzemelerin yanıcı niteliğine göre alınacak tedbirler hakkında bilgi sahibi olunduğu halde, hatta bu önlemlerin pek çoğu da alındığı halde ihmal yüzünden yangınlar olabilmektedir. ağaçlık yerlerde söndürülmeden atılan kibrit, sigara izmariti gibi maddeler, Likit Petrol Gazı Tüplerinin kibritle kontrol edilmesi, prizde ütü ve ocak fişi unutulması, piknik tüpleri üzerine geniş tabanlı tencere, kazan konularak uzun süre ısıtılması, sigortaya gereğinden fazla tel sarılması yanıcı maddenin üzerine veya yakınına yanan cisimlerin konulması vb. yapılmaması bilindiği halde ihmal edilerek yapılan işler.

31. Yangının Sebepleri (Nedenleri) Kazalar: İsteğimiz dışında meydana gelen bazı olaylarda yangına sebebiyet verir.Trafik kazaları araç yangınlarına, iş kazaları makine ve bina yangınlarına soba vb. cihazlarda meydana gelen kazalar bina yangınlarına sebebiyet verirler.

32. Yangının Sebepleri (Nedenleri) Sıçrama: Direkt olarak yangın sebebi olmamakla birlikte yanıcı maddenin üzerine düştüğü zaman yangına sebebiyet veren yanan cisimlerden koparak etrafa sıçrayan parçacıklardan meydana gelen yangın etkenidir. Fabrika ve atölyelerde kaynak ve taşlama makinelerinden sıçrayan kıvılcımların etrafta bulunan benzin, mazot vb. maddeler üzerine düşmesi, sobadan sıçrayan yanan kömür parçalarının halı, kilim vs. maddeler üzerine düşmesi.

33. Yangının Sebepleri (Nedenleri) Sabotaj: Çeşitli amaçlar için bilerek ve isteyerek yangın çıkartılmasıdır. Tarla, ev yeri açmak amacıyla ormanların yakılması bina, işyeri ve tesislerin kundaklanması gibi kasti olaylar. Tabiat Olayları: Tabi olarak kendiliğinden ortayı çıkan yangınlardır. Deprem, yıldırım düşmesi, güneş ışınları, volkan.

34. Yangının etkenleri: a— Bacalar, b— Sigara, kibrit, c— Kıvılcım, d— Elektrik, e— Benzin, f— Likit Petrol Gazı, Doğal Gaz, g— Hayvanlar, h— Yıldırım, ı— Güneş Işığı,

35. Yangının etkenleri: Bacalar : Yakıt ile hava oksijeninin birleşmesi sonucu oluşan yanma olayında açığa çıkan çeşitli gazların, yanmanın sürdürülebilmesi için yanma ortamından dışarı atılması gerekir. Gazların yanma ortamından dışarı atılmasını sağlayan yapı bölmesine "BACA" denilmektedir. Kullanılan yakıtın cinsine göre; soba boruları 1-2 ayda bir temizlenirken bunların bacaları yılda en az 2, kalorifer ve mutfak bacaları ise yılda 1 kez temizlenmelidir. Aksi halde is-kurum bağlayan baca iç cidarı zaman içerisinde yüksek ısı ve olası kıvılcımla tutuşarak yanmaya başlar.

36. Yangının etkenleri: Sigara ve Kibrit: Dikkatsizlik yüzünden çıkan yangınların sebepleri arasında bilhassa sigara başta gelmektedir. Sigara ateşinin ortalama sıcaklık derecesi 800 C o civarında olduğu söndürülmeden atılan sigaranın yanıcı, patlayıcı ve parlayıcı maddelere teması neticesinde yangın çıkabilir. Söndürmeden yere atılan bir sigaranın, rüzgar tesiri ile sürüklenerek temas ettiği yanıcı maddeyi tutuşturduğu bir gerçektir. Kibrit başları yakıldığı zaman 450 - 470 C hararet verir. Söndürülmeden yanıcı madde üzerine atılması o maddenin yanmasına neden olur.

37. Yangının etkenleri: Kıvılcım: Yanan bir kütleden koparak etrafa sıçrayan küçük parçacıklara kıvılcım denir. Bu parçacıkların yanar veya kor halde bulunması düştüğü yerdeki maddenin cinsine göre yanma olayının meydana gelmesine sebebiyet verir. Rüzgar kıvılcımın etrafa yayılmasında büyük etken olduğu kadar kül halinde ve kor halinde bulunan parçacıkların ateş (alevli) haline dönüşmesinde de büyük etkendir.

38. Yangının etkenleri: Kıvılcım: Kıvılcımların kaynağı genellikle ; • Mangallarda yanan ateşler, • (2) Sobalarda yanan ateşler, • (3) Bacalar, • (4) Tren Bacaları, • (5) Motorların egzozları, • (6) Sönmemiş sigara ve pipolar,

39. Yangının etkenleri: Elektrik: • Elektrikli cihazlar modern yaşantımızın vazgeçilmez kolaylıklarındandır. Isınma ve ısıtmada, aydınlatmada, beslenmede, temizlik çabalarında, ulaşımda, sağlık hizmetlerinde, lüks ve ehlikeyf taleplerde hep elektrikli cihazların katkısı vardır. • Elektrikten çıkan yangınların nedenlerini genel olarak iki ana gurupta toplayarak izah edebiliriz. • Elektrik enerjisini kullananların ihmal ve dikkatsizliğinden kaynaklanan yangınlar, • (2) Elektrik tesisatından kaynaklanan yangınlar.

40. Yangının etkenleri: Elektrik: Elektrik kullananların ihmal ve dikkatsizliği : Elektrik enerjisinden ısı kaynağı olarak yararlanmak amacı ile yapılan cihazların kullanılmaları esnasında kullanma talimatlarına uygun kullanılmaması, İhmal ve tedbirsizlik sebebiyle kullanımlarının bitiminden sonra fişlerinin çekilmemesi, tesisatın uygun olarak yapılması ve sonradan yapılan ilavelerle bozulması.

41. Yangının etkenleri: Elektrik: Tesisattan kaynaklananlar: Elektrik tesisatları talimatlara uygun şekilde yapılmaması halinde büyük bir yangın tehlikesi arz eder, ısı nedeniyle elektrik kablolarında meydana gelen erimeler neticesinde tellerin birbirine teması (kısa devre) ile ortaya çıkan şiddetli akımın kolay yanabilen maddeleri tutuşturarak yangın çıkarması mümkündür. Kısa devreler elektrik nakil hatlarının kemirici hayvanlar tarafından tahribi neticesinde de oluşabilirler. Elektrik sigortalarının atması halinde yenisi ile değiştirilmeyip tel sarılarak kullanılması, sarılan bu telin kalın olmasının yangınlara sebebiyet verdiği de bilinen bir gerçektir.

42. Yangının etkenleri: Benzin: Benzin petrolden elde edilen kolaylıkla yanabilen bir sıvı maddedir. Benzin ve benzeri maddeler (mazot, tiner, alkol, solvent, gazyağı vb.) kolaylıkla buhar haline geldiklerinden hava ile karışarak kolaylıkla yanıcı hale gelirler. Benzin buharı bulunan veya bulunabilecek yerlerde alev ve kıvılcım çıkartan alet, malzeme kullanılmamalıdır.

43. Yangının etkenleri: Likit Petrol Gazı (LPG) : Sıvı petrol gazı da dediğimiz bu gaz petrol yan ürünlerindendir. Ham petrolün damıtılması sırasında elde edilen ürünlerin yanı sıra hidrokarbon sınıfı (etan, metan, propan, bütan, etilen metilen vb. gazlar) gaz maddelerde ortaya çıkmaktadır. Renksiz, kokusuz ve zehirsiz bir gazdır. Ancak fiziksel özelliklerinden dolayı basınç altında sıvı hale gelebilen ve üzerinden basınç kaldırıldığı zaman tekrar gaz haline dönen propan ve bütan gazı sanayi ve evlerde yakacak olarak geniş bir kullanım alanı bulmuştur. Bu gazlar kullanılması sırasında gerek kullanan gerekse imalat hataları nedeniyle yangınlara sebebiyet vermektedirler.

44. Yangının etkenleri: DOĞALGAZ Doğal gaz havadan hafiftir. Doğalgaz renksiz, kokusuz ve zehirsiz bir gazdır. Bu sebeple, herhangi bir gaz kaçağının kolaylıkla fark edilebilmesi için doğalgaza sarımsak kokusu veren THT (Tetra Hidro Teofen) maddesi ve TBT (Tetra Butil Merkoptan) maddesi katılmaktadır.

45. Yangının etkenleri: DOĞALGAZ Doğalgaz isminden de anlaşılacağı üzere, petrolün oluşumu gibi doğalgaz olarak yer altında oluşur. Doğalgaz yeryüzünün alt katmanlarında başta Metan (CH4) ve Etan (C2H6) olmak üzere propan (C3H8) ve Azot (N2) gibi çeşitli hidrokarbonlardan oluşan yanıcı bir gaz karışımıdır. Birincil enerjidir, yani çıkarıldığı haliyle kullanılabilir. Doğalgaz bulunan veya bulunabilecek yerlerde alev ve kıvılcım çıkartan alet, malzeme kullanılmamalıdır.

46. Yangının etkenleri: HAYVANLAR HAYVANLAR Açık ateş kullanılan yerlerde başıboş hayvanlar (kedi ve köpek) daima yangın çıkarırlar. Evlerde kullanılan ve yanmakta olan mum, mangal gibi şeylerin devrilmesi, kümes ve ahır hayvanlarının bulunduğu yerlere gaz lambası ve mum gibi açık ateşli aydınlatıcıların bırakılması, baca ve soba boruları yakınına hayvanlar tarafından yapılan yuvalar, depolarda, ambar ve büyük mağazalarda bulundurulan hayvanların olası yangından tutuşarak diğer kat ve bölmelere kaçması, farelerin elektrik kablolarını kemirmeleri.

47. Yangının etkenleri: YILDIRIM Yıldırım bulutların taşıdığı elektriklerin bir buluttan diğer buluta veya bir buluttan toprağa boşalması olayıdır. Yıldırım yanıcı maddelere isabet ederse yangınlara neden olur. Yıldırım eşyaları harap eder, insan ve hayvanları öldürür, madeni cisimleri eritir. Yıldırımdan korunmak için paratoner tesisatı bulundurmak gereklidir.

48. Yangının etkenleri: GÜNEŞ IŞIĞI İçinde hava kabarcığı bulunan camlar, bombeli gözlük camları, cam küreler, dolu veya boş cam şişelerinin güneş ışınlarını bir noktaya toplamaları sonucu cisimleri yakarak yangın çıkarırlar. Güneş ısısını alarak içlerinde saklayarak kurumuş ve yığın halde açıkta bulunan saman, ot, keten, kenevir, yün, pamuk gibi cisimlerin kızışma neticesi kendiliğinden ateş almaları mümkün ise de kıvılcımla yanması da mümkündür.

49. YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER

50. YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER • YANGININ YAYILMA TEHLİKESİ • Kapalı alanlardaki yangınlarda ortalama ısı değeri 1. dakikadan itibaren hızla artar. Ortamdaki ısı 5 dakika sonra 555 dereceye , 10 dakika sonra 660 dereceye, 15 dakika sonra 720 dereceye, 30 dakika sonra 820 dereceye 30 dakikadan sonra zaman içerisinde ısı fazla artmaz. • BİNALARIN ÇÖKME TEHLİKESİ • Binaların ısıdan dolayı iskeletinin ve taşıma sisteminin gücünü kaybettiği hallerde oluşur. • * GÖÇÜK ALTINDA KALMA TEHLİKESİ • Çöken bina enkazının altında kalarak yaralanmak veya hayatını kaybetmek.