Sovétríkin fyrrverandi

1. Sovétríkin fyrrverandi

3. Byggja á grunni Rússneska keisaradæmisins • Bylting 1917 • Liðuðust í sundur 1991 • Gorbasjoff með perestrojka og glastnost • Voru 217 sinnum stærri en Ísland

4. Tilheyrðu tveim heimsálfum, Asíu og Evrópu • 100 þjóðir • Frá 77° Norðlægrar breiddar þar sem freðmýri einkennir landslag • 5000 km sunnar eru eyðimerkur við landamæri Afganistan

5. Gróðurbelti frá norðri til suðurs • Heimskautaloftslag / Túndra • Barrskógarbelti • Blanda af lauf- og barrskógi • Gras- og kjarrsteppa við landamæri Rúmeníu allt til fjalllendis Kína. Mikil ræktun nú.

6. Fjöll • Úralfjöll, Novaja Semlja er framhald þeirra • Í Austur-Síberíu Verkhojanskfjöllin • Kákákusfjöll. Felling í suðri, 50 milljón ára • Suður-Rússland, Georgía, Armenía, Aserbajan. • Á milli Kaspíhafs og Svartahafs • Víða yfir 7000 metra há fjöll • Kamtjatkaskagi • Mörg eldfjöll, jarðhiti, allt að 5000 metra há

7. Fljót og stöðuvötn • Fljót mikilvæg fyrir samgöngur • Volga lengsta fljót Evrópu • Don rennur út í Svartahaf • Dnepr rennur í Svartahaf • Í Síberíu renna Ob, Jenísej og Lena renna í Norður-Íshaf • Kaspíahaf er stærsta innhaf í heimi • Í Evrópuhluta Rússlands eru tvö stærstu stöðuvötn í Evrópu, Ladoga og Onega • Austan Úralfjalla: Aralvatn, Balkhashvatn og Bajkalvatn

9. Bajkalvatn • Fyrir norðan Mongólíu • Búrjatar er þjóð sem býr þar • Dýpsta stöðuvatn heims 1700 m á dýpt • Þörungagróður hreinsar vatnið • Mengun frá ánni Selenga • Úr Bajkalvatni renna Angara sem sameinast Jenísej

10. Efnahagslíf • Áætlunarbúskapur • Einkaeign er bönnuð. Hið opinbera (ríkið) á flest framleiðslutæki (verksmiðjur og fyrirtæki), fjármagnið og náttúruauðlindirnar. • Ríkið gerir áætlanir (til 5 ára í gömlu Sovétríkjunum) og ákveður m.a. verð á vöru, þjónustu og laun fólks • Ríkið ákveður hvernig skipta skuli framleiðslu- starfseminni á milli ríkis og sveitarfélaga eða á milli fyrirtækja og einstaklinga.

11. Markaðsbúskapur • Framleiðslufyrirtæki, fjármagn og náttúruauð-lindir eru í eigu einkaaðila sem taka ákvörðun um ráðstöfun þeirra. • Verð á vörum og þjónustu ákvarðast af framboði og eftirspurn (samkeppnin ræður). • Framleiðsla ræðst af samkeppni milli fyrirtækja og einstaklinga án afskipta ríkis. • Hvort er áætlunar- eða markaðsbúskapur á Íslandi?

12. Mengun • Mengun verður þegar efni eða orka (t.d. Skólp, hiti, hljóð, geislavirkni) safnast up í umhverfinu hraðar en umhverfið getur aðlagast. • Umhverfið tekst við mengun með því að: • dreifa henni • brjóta hana niður • endurvinna hana • geyma hana á skaðlausan hátt

13. SovétríkinVandamál í landbúnaði • Afkastaminni en í Vestur-Evrópu • Samyrkjubú (kolkhos) • Þurftu að flytja inn landbúnaðarvöru • Landbúnaðarhéruð eru fyrir sunnan barrskógar- beltið

14. Hráefni • Mikið af hráefnum • Olía, jarðgas, steinkol og járn • Olíulindir: Tsjúmenosvæði í V-Síberíu, Úralfjöllum • Jarðgas: Vestur-Síberíu • Steinkol: Síberíu • Járngrýti: Síberíu við Novosíbírsk

15. Hráefni

17. Iðnaður • Ekki eins þróaður og í V-Evrópu • Gamlar iðngreinar ráðandi • Aukin samskipti við Vesturlönd í Rússlandi • Mestur iðnaður í Evrópuhluta Rússlands við Moskvu og Pétursborg • Einnig er iðnaður við Úralfjöll vegna málma í jörðu. Aðallega við borgirnar: Jekaterínbúrg, Tsjeljabínsk og Magnítogorsk • Iðnaður er þar sem aðgengi er að orku: Krasnojarsk við Jenísej og Bratsk við Angara

18. Samgöngur • Dýr flutningskostnaður • Oft slæmir vegir • Járnbrautir skipta miklu máli • Síberíubrautin liggur frá Moskvu til Vladívostok. Lengsta járnbraut í heimi, 9330 km • Bajkal-Amúr-járnbrautin (BAM) liggur í víðan boga fyrir norðan Bajkal vatn frá Moskvu til Vladívostok • Þungaflutningar um fljót

19. Umhverfisvandi • Eftir síðari heimsstyrjöld kepptust Sovétmenn við Vesturlönd um lífsgæði • Kolahéruð (Donbass): súrt regn og þungmálmar eitra ár og vötn • Kólaskagi hefur að geyma mikið af nikkel, kopar og apatít (í honum er fosfór) • Úr apatíti er framleiddur tilbúinn áburður • Iðnaður losar: brennisteinsoxíð • Umhverfis borgirnar Níkel og Montsjegorsk vex ekki gróður

20. Kólaskagi

21. Montsjegorsk