Perspektywy badań nad historią polskiej filozofii przyrody

1. Paweł Polak (CKBI, WF UPJPII) Perspektywy badań nad historią polskiej filozofii przyrody

2. Plan referatu Wstęp: aktualne kierunki badań Wybrane przykłady problemów badań historycznych i perspektywy badawcze Recepcja STW i OTW Debata wokół darwinizmu Nowe narzędzia badań historycznych Federacja Bibliotek Cyfrowych Archiwum HiNT (Historia-Nauka-Technika) Archiwum Cyfrowe Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS PAN i PTF Zakończenie: misja CC dla nauki i filozofii polskiej

3. 1. Aktualne kierunki badań Badania nad wpływem rewolucyjnych teorii naukowych recepcja teorii ewolucji recepcja teorii względności problem przypadku i przyczynowości (M. Smoluchowski, J. Metallmann) relacje nauka-wiara w czasie rewolucji naukowej

4. 2. Wybrane przykłady problemów badań historycznych i perspektywy badawcze Recepcja STW i OTW na ziemiach polskich Debata wokół darwinizmu

5. 2.a. Recepcja STW i OTW Stan badań: monografie Bronisława Średniawy (lata 80.) i przyczynki innych autorów Problem: prace ściśle historyczne, celowo nie podejmują analizy filozoficznej Monografie są dobrym przewodnikiem do pogłębionych studiów Nowsze badania nad recepcją teorii względności na świecie – nowe wątki badań i przewartościowania w historiografii (dot. zwłaszcza STW)

6. 2.a. Recepcja STW i OTW Co pokazały badania? uzupełnienie spisu źródeł (np. prace Alfreda Denizota) uzupełnienia bibliografii literatury filozoficznej informacje o nieznanych odczytach związanych z teorią względności interesujące wczesne reakcje polskich neotomistów na teorię Einsteina (ks. Feliks Hortyński SJ)

7. 2.a. Recepcja STW i OTW Co pokazały badania? (cd.) słabo zbadane wzmianki w czasopismach (zadanie do realizacji w najbliższej przyszłości) pomijany wpływ Poincarégo – zob. Mieczysław Wolfke, „O dynamice elektronu”, Wiadomości Matematyczne, XII (1908), s. 35-37 (temat w opracowaniu) konieczność zbadania lwowskiej polemiki wokół teorii względności (aktualnie w opracowaniu)

8. 2.a. Recepcja STW i OTW Wnioski i perspektywy badawcze lwowskie środowisko filozoficzne nie ograniczało się ani do tzw. szkoły Lwowsko-Warszawskiej – konieczność przebadania poglądów zapomnianych myślicieli (rozpoczęte) filozofia mechaniki (do podjęcia w przyszłości) filozoficzne rozważania nad relacjami między techniką a wiedzą teoretyczną (jw.)

9. 2.b. Debata wokół darwinizmu Problemy rozbieżności odnośnie wczesnej fazy recepcji (lata 60. i 70. XIX w.) konieczna kwerenda czasopism kościelnych (np. zbiór biblioteki UPJPII) konieczna kwerenda prasy (nieco lepiej znana niż w przypadku teorii względności, ale tylko szczątkowe opracowania historii w I poł. XX w.)

10. 2.b. Debata wokół darwinizmuprzykłady • Ks. [dr] Wartenberg – autor pierwszego polskiego artykułu przeciw teorii Darwina • odczyt w Poznaniu w 1866 r. • „O teoryi Darwina”, Tygodnik Katolicki (Grodzisk Wielkopolski), (1866)‏ • „Darwin”, Przegląd Tygodniowy, (1867)‏ • teoria jest bezzasadna, aspołeczna i kacerska NB. • Imię autora występuje pod monogramami: „T.”, „F.”, „M.” (!) • W Historii Nauki Polskiej występuje pod błędnym nazwiskiem Wattenberg (!)‏. • Prawdopodobnie był to ks. Feliks Wartenberg (1838-1913) — kanonista

11. 2.b. Debata wokół darwinizmuprzykłady • Józef Szujski (1835-1883) — historyk, współtwórca krakowskiej szkoły historyków, stańczyk, publicysta, współzałożyciel Przegl. Polskiego. • rozważania antropologiczne w związku rozwojem badań archeologicznych — Przegl. Polski, r. II (1867) z. III, s. 452-464. • Szujski wyraźnie mówi o tym, że chodzi mu o „zastosowanie słynnej teorii Darwina do badań nad pierwostanem człowieka” • odrzucenie ewolucjonizmu w antropologii • źródło informacji o ewolucjonizmie: prace biologa Carla Ernsta von Baera (1792-1876)‏

12. 2.b. Debata wokół darwinizmuPerspektywy • badania nad filozoficznymi poglądami lwowskich biologów: • Benedykt Dybowski • Józef Nusbaum i jego szkoła • Marian Raciborski (ewolucjonizm akceptowany przez abpa J. Bilczewskiego) • ośrodek krakowski • początki ekologii w Polsce (T. Garbowski — prekursor ekologii zwierząt) • filozoficzne podłoże ochrony przyrody • przyczynowość i przypadek w biologii Laboratorium prof. Nasbauma - Lwów 1904-1906 Od prawej: Iwanicki, Weigl, prof. Nusbaum, Czarski, Łuszewski (?), Hirschler, Bojarski

13. 3. Nowe narzędzia badań historycznych Federacja Bibliotek Cyfrowych Archiwum HiNT (Historia-Nauka-Technika) Archiwum Cyfrowe Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS PAN i PTF

14. 3.a. Federacja Bibliotek Cyfrowychhttp://fbc.pionier.net.pl/owoc Zbiory tworzone przez różne biblioteki (projekt rozproszony, obecnie 47 bibliotek) W projekcie uczestniczą katedry (np. Biblioteka Cyfrowa Katedry Lingwistyki Formalnej UW) lub archiwa (np. Publiczne Archiwum Cyfrowe A. Osieckiej) Duża dynamika przyrostu zasobów: obecnie 326 tys. publikacji (w kwietniu 2009 przekroczono 200 tys.) Wiele prac rzadkich i trudno dostępnych Wyszukiwarka zasobów (indeksuje wszystkie zbiory)

16. 3.b. Archiwum HiNT (Historia-Nauka-Technika) Katalog zdigitalizowanych zbiorów, który stanowi dobry przewodnik po literaturze przedmiotu. Niestety nie obejmuje wszystkich prac, mimo to jest interesującym narzędziem. http://www.epublica.com.pl/cgi-bin/sas.cgi?b=hint dokumenty źródłowe (zwłaszcza polska klasyka naukowo-techniczna), ważniejsze publikacje referencyjne (bibliografie, słowniki i encyklopedie) ułatwiające odczytanie źródeł, opracowania historyczne, adresy godnych uwagi serwisów w sieci, które dotyczą polskiego piśmiennictwa naukowo-technicznego. (informacje ze strony WWW)

18. 3.c. Archiwum Cyfrowe Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS PAN i PTF Otwarte w 27 kwietnia 2009 r. (30GB danych). Dostępne tylko dla zarejestrowanych użytkowników Zasoby Szkoła Lwowsko-Warszawska Kazimierz Twardowski Janina i Tadeusz Kotarbińscy Stanisław Ossowski Marginalia S.I. Witkiewicza Archiwalia Mieczysława Wallisa Nagrania audio (np. Władysław Tatarkiewicz, Tadeusz Kotarbiński, Maria Ossowska)

20. 4. Zakończenie - misja CC dla nauki i filozofii polskiej Fundamentalny problem badań XX w. — nadmiar informacji — zawodzą klasyczne metody) Konieczność tworzenia archiwów cyfrowych Misja CC dla środowiska krakowskiego (i innych)

21. 4. Zakończenie - misja CC dla nauki i filozofii polskiej Komputerowe bazy bibliograficzne Archiwum krakowskich naukowców i filozofów. Archiwa tematyczne (np. historyczne prace dotyczące recepcji teorii ewolucji). Archiwum skanów książek z marginaliami znanych uczonych (np. książki Mariana Smoluchowskiego). Archiwum OBI (pierwszy krok został już uczyniony).