SZTUKA STAROŻYTNEJ GRECJI

1. SZTUKA STAROŻYTNEJ GRECJI autor: Katarzyna Jarkiewicz

2. SPIS TREŚCI • etapy rozwoju sztuki • okres archaiczny • style architektoniczne • okres klasyczny • sztuka hellenistyczna

3. ETAPY ROZWOJU SZTUKI • okres archaiczny (XI-VI w. p.n.e.): • okres ciemny (sztuka protogeometryczna; XI-X w. p.n.e.), • okres dojrzałego archaizmu (sztuka geometryczna: X-VIII w. p.n.e.), • okres schyłkowego archaizmu (szkoła dorycka i jońska: VII – VI w. p.n.e.).

4. ETAPY ROZWOJU SZTUKI • okres klasyczny (V-IV w. p.n.e.): • okres wczesnoklasyczny (od bitwy pod Salaminą w 480 r. p.n.e. do pokoju Kalliasa kończącego wojny z Persją w 448 r. p.n.e.), • okres klasyczny za rządów Peryklesa w Atenach, • okres schyłkowy (od zakończenia wojny peloponeskiej w 404 r. p.n.e. do bitwy pod Cheroneą 338 r. p.n.e.).

5. ETAPY ROZWOJU SZTUKI • okres hellenistyczny (od śmierci Aleksandra Macedońskiego w 323 r. p.n.e. do podboju Egiptu Ptolemeuszy przez Rzym w 30 r. p.n.e.): • styl helleński (od czasów panowania Aleksandra Macedońskiego do podboju Grecji przez Rzym w 146 r. p.n.e.), • styl orientalizujący (146-30 p.n.e.).

6. OKRES ARCHAICZNY Malarstwo tego okresu związane jest przede wszystkim z ceramiką – dominujący do VIII w. p.n.e. styl geometryczny (ozdabianie amfor i waz wzorami geometrycznymi i ornamentyką) został zastąpiony w VII w. p.n.e. malarstwem czarnofigurowym, a w VI w. p.n.e. malarstwem czerwonofigurowym. Najczęściej spotykane tematy to sceny z życia bogów i ludzi wkomponowane w pasy pokrywające naczynia lub w zamknięte pole prostokąta albo koła (w przypadku dna naczynia).

7. OKRES ARCHAICZNY Najbardziej znane przykłady zdobienia ceramiki w stylu malarstwa czarnofigurowego to sceny gry w kości pomiędzy Achillesem i Ajaksem. W malarstwie czerwonofigurowym częstsze stają się malowidła ukazujące akcję –sceny tańca, zawodów sportowych, itp. Postacie ludzkie ukazywane były coraz częściej przy zastosowaniu skrótów perspektywistycznych, dbałość o detale przyczyniała się do coraz większego realizmu ukazywanych scen.

8. STYL GEOMETRYCZNYhttp://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Miniature_hydria_Thebes_Louvre_A566.jpg

9. MALARSTWO CZARNOFIGUROWEhttp://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Achilles_and_Ajax_%28amphora%29.jpg

10. MALARSTWO CZERWONOFIGUROWEhttp://commons.wikimedia.org/wiki/Image:NAMA_Courtisane_%26_client.jpg

11. OKRES ARCHAICZNY Wokresie dojrzałego archaizmu kształtuje się rzeźba – postać ludzka ujmowana jest w formie zwartej bryły. Najczęściej spotykane są rzeźby kurosa (nagiego młodzieńca) i kory (przyodzianej w luźne szaty dziewczyny). Postacie ukazywane są w postawie stojącej, siedzącej, czasem kroczącej (z jedną nogą lekko wysuniętą), zazwyczaj z uśmiechem na twarzy, gdyż ówcześni artyści nie potrafili wyrzeźbić poważnego wyrazu twarzy.

12. Kuros z Luwruhttp://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Kouros_Asclepeion_Paros_Louvre.jpg

13. Kora Antenorahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Antenor_Kore.jpg

14. OKRES ARCHAICZNY W okresie schyłkowym pojawiła się rzeźba monumentalna; oprócz figur ludzi i zwierząt ukazywano postacie herosów i bóstw wyróżniające się swoimi atrybutami. Rzeźby związane z Peloponezem (styl dorycki) i Attyką (styl joński) różnią się podejściem artysty do modelowania ciała - rzeźby jońskie cechuje bardziej miękka, wytworna linia, natomiast styl dorycki wyraźniej podkreśla muskulaturę ciała.

15. STYLE ARCHITEKTONICZNE Grecy w schyłkowym okresie archaizmu stali się twórcami oryginalnych systemów konstrukcyjno-dekoracyjnych, których elementy, o określonym kształcie i sposobie dekoracji, są powiązane określonymi proporcjami obliczanymi za pomocą modułów. Te porządki architektoniczne obejmuje podporę (kolumna z bazą, trzonem i głowicą) oraz belkowanie - najbardziej wyróżniającym elementem każdego porządku jest głowica.

16. STYLE ARCHITEKTONICZNE W końcu VII wieku p.n.e. ustaliły się w Grecji zasady porządku doryckiego i jońskiego (wywodzą się z Azji Mniejszej); trzecim wynalezionym po doryckim i jońskim klasycznym porządkiem greckim jest styl koryncki, rozwijający się w Atenach w V wieku p.n.e.

17. PORZĄDEK DORYCKIhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Fryz_dorycki.jpg

18. PORZĄDEK JOŃSKIhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Fryz_jo%C5%84ski.JPG

19. PORZĄDEK KORYNCKIhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Porz%C4%85dek_koryncki_popr.JPG

20. OKRES KLASYCZNY Po bitwie pod Salaminą duże znaczenie dla rozwoju sztuki zaczęły odgrywać Ateny, zwłaszcza w za czasów Peryklesa, który zapoczątkował rozbudowę miasta, a przede wszystkim Akropolu. Odbudową kierował Fidiasz, projektantami i wykonawcami budynków byli m.in. Iktinos i Kallikrates W okresie wczesnego klasycyzmu (do 445 p.n.e.) w sztuce greckiej udoskonalono dwa podstawowe porządki: dorycki i joński- do najlepiej zachowanych zabytków z V w. p.n.e. należy dorycka świątynia Ateny w Syrakuzach, świątynia Zeusa w Akragas na Sycylii, skarbiec Ateńczyków w Delfach, świątynia Zeusa w Olimpii.

21. PARTENONhttp://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Ac_parthenon2.jpgPARTENONhttp://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Ac_parthenon2.jpg

22. ERECHTEJONhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Acropolis_of_Athens_01359.JPGERECHTEJONhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Acropolis_of_Athens_01359.JPG

23. OLIMPIAhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Olympia_palestra.jpgOLIMPIAhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Olympia_palestra.jpg

24. OKRES KLASYCZNY W rzeźbie okresu klasycznego dominował marmur, doskonaliła się technika odlewnicza. Postacie przedstawiane były w sposób dynamiczny, ekspresyjny, w chwili poprzedzającej zdarzenie lub bezpośrednio po nim; posągi wykonywane były z dużą precyzją, miękką linią w opracowaniu detali, starannym oddaniem układu ciała, muskulatury, wyrazu twarzy czy układu szat. Pojawiło się zapotrzebowanie na portret grecki - powstawały syntetyczne i idealizujące wizerunki myślicieli, filozofów, polityków.

25. OKRES KLASYCZNY Upowszechniła się, udoskonalona przez Fidiasza,technika chryzelefantynowa, która polegała na okładaniu drewnianych posągów płytkami ze złota. Do wybitnych rzeźbiarzy tego okresu należą: • Fidiasz, autor monumentalnych rzeźb („Zeus Olimpijski”, „Atena Partenon”), potrafił posługiwać się różnymi technikami; jego dzieła są statyczne, pełne majestatu, cechuje je znakomite wyczucie proporcji i mistrzostwo wykonania

26. ZEUS OLIMPIJSKIhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Posag_zeusa.jpg

27. ATENA PARTENONhttp://de.wikipedia.org/wiki/Bild:NAMA_Ath%C3%A9na_Varvakeion.jpg

28. OKRES KLASYCZNY • Myron z Eleuterai (twórca rzeźby "Dyskobol", grupy "Atena i Marsjasz") uważany za jednego z prekursorów realizmu w sztuce greckiej; w jego dziełach jest widoczna znakomita znajomość anatomii; rzeźbiarz, przełamując statyczność archaicznych posągów, podkreślał muskulaturę ciała właściwą dla uchwyconego ruchu, zachowywał proporcje.

29. DYSKOBOLhttp://fr.wikipedia.org/wiki/Image:Discobole.jpg

30. OKRES KLASYCZNY • Poliklet z Argos, twórca posągów atletów z brązu, opracował matematycznie kanon ciała ludzkiego, jego rzeźby ukazują postacie w pozycji tzw. kontrapostu - cechuje je oparcie ciężaru ciała na jednej, wysuniętej do przodu nodze, noga druga, wsparta na palcach, pozostaje nieobciążona; podobnie ręce – przy obciążeniu nogi prawej, obciążona jest lewa ręka, a prawa opuszczona swobodnie; linia kręgosłupa tworzy lekko skrzywioną esowatą linię. W posągach kobiecych Poliklet skrócił szaty do wysokości kolan oraz w posągach Amazonek obnażył piersi.

31. DORYFOROShttp://en.wikipedia.org/wiki/Image:Doryphoros.jpg

32. OKRES KLASYCZNY • Praksyteles - jego rzeźby to wizerunki "pięknych bogów”, młodychosób o trochę sennym, zamyślonym spojrzeniu; stosowane przez niego proporcje wysmuklały sylwetkę; uczłowieczonym wizerunkom nie była obca zabawa, zmęczenie, codzienne czynności (np. "Afrodyta Knidyjska" ukazana została w chwili poprzedzającej kąpiel lub wychodzenie z niej - rzeźba ta była pierwszym w sztuce greckiej aktem bogini, dlatego po jej wykonaniu artysta został oskarżony o świętokradztwo.

33. APOLLO SAUROKTONOShttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Apollo_Sauroktonosa.jpeg

34. HERMES I DIONIZOShttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Hermes_by_Praxiteles.jpg

35. OKRES KLASYCZNY • Lizypbył nadwornym portrecistą Aleksandra Wielkiego i działał również w okresie hellenistycznym; mistrz techniki brązownictwa, twórca nowego kanonu ciała ludzkiego o proporcjach smuklejszych niż kanon Polikleta, autor posągów atletów (np. "Apoksyomenosa"), herosów, bogów i ludzi wprowadził wieloplanową kompozycję w rzeźbie - twarze rzeźbionych postaci ukazują ich stany psychiczne i fizyczne („Portret młodego Aleksandra”, „Pomnik poległych dowódców” (25 żołnierzy, którzy zginęli w bitwie pod Granikiem), „Scena polowania na lwa”).

36. HERMES ZAWIĄZUJĄCY SANDAŁhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Hermes_zawi%C4%85zuje_sanda%C5%82.jpeg

37. Herakles Farnesehttp://en.wikipedia.org/wiki/Image:Heracles_Farnese.jpg

38. OKRES KLASYCZNY • Skopias - twórca najbardziej ekspresyjnych w wyrazie postaci, do jego ulubionych tematów należały dramatyczne chwile z życia bohaterów greckiej mitologii, gdyż pozwalało to na ukazanie silnych doznań i gwałtowności ruchu („Menada”, „Walka Greków z Amazonkami”). • Leochares - autor znany z rzymskich kopii dzieł „Apollo Belwederski” i„Diana Wersalska”.

39. APOLLO BELWEDERSKIhttp://de.wikipedia.org/wiki/Bild:Belvedere_Apollo_Pio-Clementino_Inv1015.jpg

40. DIANA WERSALSKAhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Artemida_z_Luwru.jpeg

41. OKRES KLASYCZNY Malarstwo w okresie późnego klasycyzmu osiągnęło swój szczytowy rozwój – pojawiła się technika enkaustyczna, opracowana przez Pauzjasza i polegająca na zastosowaniu gorącego wosku do sporządzania farb; farby te nakładano na gorąco, a następnie polerowano;pozwalało to na osiągnięcie bogatszych efektów malarskich.

42. OKRES KLASYCZNY Najsławniejszym malarzem epoki aleksandryjskiej był Apelles z Kolofonu– specjalizował się w portretach znanych osób o pogłębionym studium psychologicznym postaci,był malarzem realistycznym, twórcą licznych personifikacji pojęć (np. szczęście, potwarzy); mimo stosowania czterech kolorów dążył do uzyskania pośrednich odcieni (słynne były jego odcienie bieli i różu); najsłynniejszym jego dziełem była „Afrodyta Anadyomene” (wynurzająca się z morza), inaczej zwana „Dianą z Kos”.

43. SZTUKA HELLENISTYCZNA Podboje Aleksandra Wielkiego rozszerzyły zasięg oddziaływania sztuki greckiej, z drugiej strony otworzyły ją na wpływy orientalne, a w dalszej kolejności italskie. Wraz z ekspansją terytorialną powstały nowe ośrodki kulturalne (Aleksandria, Pergamon). Zainteresowanie człowiekiem i jego rozwojem osobowym zaowocowało w sztuce licznymi portretami przedstawicieli wszystkich ras, warstw społecznych, zdrowych, kalekich i starców; przedstawienia na reliefach i obrazach zamiast neutralnego tła otrzymały bogate pejzaże, idealizacja została zastąpiona tendencjami naturalistycznymi a klasycznaharmonia ustąpiła miejsca ekspresji i kontrastowi piękna i brzydoty.

44. SZTUKA HELLENISTYCZNA Architektura tego okresu związana jest w dużej mierze z zakładaniem nowych miast i przebudowywaniem istniejących ośrodków – miasta otrzymały nowe obiekty: gimnazjony, biblioteki, teatry, do mieszkań doprowadzano wodę i sieć kanalizacyjną. Do najbardziej oryginalnych budowli tego okresu zaliczamy: obserwatorium astronomiczne (Wieżę Wiatrów) w Atenach, latarnię morską na wyspie Faros w Aleksandrii.

45. SZTUKA HELLENISTYCZNA Zmiany zachodziły w budownictwie rezydencji – wznoszono budynki piętrowe o bogatym wystroju malarskim, marmurowych wykładzinach, mozaikach zdobiących posadzki. W architekturze sakralnej królował porządek koryncki, oprócz świątyń na planie prostokąta wznoszono budowle na planie centralnym; świątynie posiadały podwójne kolumnady, a kolumny ozdabiano reliefami.

46. SZTUKA HELLENISTYCZNA Rzeźby okresu hellenistycznego tworzone były jako wolnostojące, często spotykane są tematy znane z wcześniejszych przedstawień w reliefie, kompozycje grupowe i pojedyncze posągi o kompozycji zbliżonej do stożka. Do najbardziej znanych rzeźb zaliczamy posąg Heliosa, zwany „Kolosem Rodyjskim”, „Nike z Samotraki”, „Afrodytę z Milo”, „Grupę Laokoona” oraz przedstawienie „Byka Farnese”.

47. SZTUKA HELLENISTYCZNA W ośrodku pergamońskim powstała dekoracja rzeźbiarska wolnostojącego ołtarza poświęconego Zeusowi i Atenie (ołtarz pergamoński) oraz zachowane w rzymskich kopiach rzeźby„Gal zabijający żonę” i „Umierający trębacz”, które cechuje pełen szacunku stosunek do pokonanych i realistyczne oddanie pełnej patosu sceny.

48. SZTUKA HELLENISTYCZNA W Aleksandrii artyści specjalizowali się w tematyce sielankowej (rzeźby związane z wyobrażeniami Erosa i Psyche, śpiących hermafrodytów) oraz naturalistycznej (portrety ludzi starych i kalekich), przemieszanie etniczne ludności widoczne jest w rysach rzeźbionych osób (postacie Greków, Persów, Nubijczyków czy Syryjczyków); realistycznie oddawane są różnice strojów, fryzur czy uzbrojenia.

49. NIKE Z SAMOTRAKIhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Ac.nike.jpeg

50. WENUS Z MILOhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wenus_z_Milo.jpeg