I. GÖKTÜRK DEVLETİ

1. I. GÖKTÜRK DEVLETİ

2. -Avar hakimiyetini sona erdirerek Göktürk Devleti kuran Bumin Kağan'dır. -Devletin merkezi Ötüken'dir.Bumin Kağan ülkenin doğusunu, kardeşi İstemi Yabgu ise ülkeninbatısını yönetmiştir. -İstemi Yabgu Sasaniler ile anlaşıp Akhunlar'ın topraklarını aralarında paylaşmışlardır. -İstemi Yabgu Bizans'la ittifak,yaparak Sasaniler'e karşı mücadele etti ve batı sınırlarını Azerbaycan'a kadar genişletmiştir. -Devlet en parlak dönemini Mukan Kağan zamanında yaşamıştır.

4. ÖSS 1996 Göktürk hükümdarı Bilge Kağan şehirlerin surlar la çevrilmesi, Budizm ve Taoizm'in tanıtılması gibi konuları Meclise getirmiş, fakat bu görüşler "Mecliste reddedilmiştir. Bu bilgiye dayanarak Göktürklerle ilgili aşa­ğıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Hükümdar bazı inanç sistemlerinin bilinmesi.ni istemektedir. B) Mecliste sadece belli konular tartışılmaktadır. C ) Hükümdarın Meclise sunduğu her öneri kabul edilmemektedir. D) Hükümdar demokratik bir tutum içindedir. E) Hükümdar şehirlerin korunmasını istemiştir.

6. -Mukan Kağan,Kitanlah ve Kırgızlan egemenliği altına almıştır. -Mukan Kağan öldükten sonra yerine Tapo Kağan geçmiştir. (572). -Tapo Kağan öldüğünde de yerin îşbara Kağan geçmiştir (552). -Ülkenin batısını idare eden Tardu Kağan İşbara Kağan'ın hükümdarlığını tanımadı. -İç kargaşanın çıkması üzerine devlet Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı (582). -Doğu Göktürkleri 630 yılında, Batı Göktürkleri ise 659 yılında -Çin egemneliğine girerek yıkıldılar. NOT:Türk adını devlet adı olark kullanan ilk devlet Göktürk Devlet i'd ir. -Göktürk Devleti Orta Asya'da Büyük Hun Devleti'nden sonra kurulan ikinci büyük Türk devletidir.

7. II.GÖKTÜRK(KUTLUK)DEVLETİ (681-745) -Çin hakimiyetine giren Doğu Göktürkler, Çin'e karşı sık sık ayaklandılar. -Kürşad Ayaklanması en geniş çaplı olan ayaklanmadır. -Göktürk soyundan gelen Kutluk Kağan Türk boylarını Çin esaretinden kurtararak Kutluk devletini kurmuştur (682). -Kutluk Kağan İlteriş unvanını almıştır. -Kutluk Kağan Çin'e 46 kez sefer düzenlemiştir. -Kutluk Kağan ölünce yerine Kapgan Kağan geçti. -Kapgan Kağan devletin sınırlarını Göktürk Devleti'nİn sınırlarına ulaştırdı. -Kapgan Kağan öldükten sonra devleti Bilge Kağan ve kardeşi Kül Tigin beraber yönetmiştir. -Bilge Kağan'ın en önemli yardımcısı Vezir Tonyukuk olmuştur. -Bu dönemde Kutluk Devleti en parlak dönemini yaşamış ve Basmiller'i, Kıtaylar -Kırgızlar, Türgişler'İ hakimiyet altına almıştır. -Bilge Kağan öldükten sonra devlet iç karışıklıklar yaşadı. -Basmiller, Karluklar ve Uygurlar birleşerek Kutluk devletini yıkmışlardır (745).

8. GÖKTÜRK DEVLETİ'NİN TÜRK TARİHİNDEKİ ÖNEMİ 1)- Tarihte ilk defa Türk adıyla kurulan devlet, Göktürk Devleti'dir. 2)- Orhun Anıtlarını dikerek (II.Göktürk zamanında) Türk tarihi ve Türk edebiyatının ilk yazılı kaynaklarını oluşturmuşlardır. 3)- Milliyetçilik duygusu, Fransız ihtilalinden 1000 yıl önce Göktürkler döneminde en yüksek seviyede yaşanmıştır. 4)- Asya Hun Devleti'nden sonra Türkleri tarihte ikinci defa tek bayrak altında toplamayı başarmışlardır.

9. (1998 - ÖSS) Göktürklerle ilgili bilgilerden bazıları şunlardır: ­ I. ilk kez 'Türk" adını taşıyan kavim olarak ortaya çıkmışlardır. II. Doğu batı olmak üzere iki koldan yönetilmişlerdir. III. Kendilerine özgü yazıya geçmişlerdir. IV. Orta Asya'da devlet kurmuşlardır. V. Hükümdarları, komşu ülke hanedanlarıyla akrabalık kurmuştur. Bu bilgilerden hangilerine dayanarak Göktürk­lerde ulusçu bir devlet anlayışı olduğu söyle­nebilir? A) I ve III B) II ve III C)II ve LV D) III ve IV E) IV ve V

10. UYGUR DEVLETİ

11. -Uygurlar Kutluk Devleti'ni yıkarak Uygur Devleti'ni kurmuşlardır (745). -Devletin kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan'dır. -Devlet merkezi Karabalasagun(0rdu Balık)'dur. -Bilge Kül Kağan'dan sonra devleti Moyun Çur idare etmiş, Talaş Savaşı'nı kaybetmiştir (751). -Moyun Çur Çin'i vergiye bağlamış, Türgişler,Karluklar ve Kırgızlar itaat altına almıştır. -Moyun Çur ölünce Bögü Kağan başa geçmiştir. -Bögü Kağan Maniheizm dinini devletin resmi dini olarak kabul etti. -Budizm ve Mani dininin etkisi, iç karşıklıklar ve Çin'in faaliyetleri sonucu Uygurlar zayıfladı. -Uygur Devleti Kırgızlar tarafından yıkıldı

12. -Uygurların bir kısmı Kansu bölgesinde KansuUygur Devleti'ni (Sarı Uygurlar) kurdu. -Diğer kısmı da Turfan bölgesinde Turfan Uygur Devleti'ni kurdurlar. -Kansu Uygurlar'ı; Moğollar, Kitanlar ve Tangutlar tarafından yıkıldı (1225). -Turfan Devleti, bugün Çin esareti altında olan Doğu Türkistan Uygur Özerk Bölgesi adındaki bölgedir. NOT1:Uygurlar ilk kez yerleşik hayata geçen Türk Devleti'dir. NOT2:Türk tarihinde ilk mimari eserleri verenlerUygurlardır. NOT3:Kağıt ve matbaayı ilk kullanan Türk Devleti Uygur Devleti'dir.Ticarette ilerlemişlerdir.Uygurlar Uygur Alfabesi'ni kullanmışlardır. Mani Dininin Uygurlar üzerindeki Etkileri: 1- Uygurlar Savaşçılıklarını kaybettiler. 2- Yerleşik hayata geçtiler. (Türklerde ilk defa yerleşik hayata Uygurlar geçmiştir.) 3- Yerleşik hayata geçmeleriyle Uygurlar ticaret,bilim, sanat ve edebiyat gibi bir çok alanda geliştiler.

13. UYGURLARLA İLGİLİ DİĞER ÖNEMLİ HUSUSLAR: * 18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar. * Cengiz Han'ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar'ı devlet teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler. * Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar. (Özbek ve Çağatay Türkleri) * İlk Müslüman Türk Devleti Karahanlılar'la savaştılar.(Sebep Uygurların Budizmi, Karahanlıların İslamiyeti yaymak istemeleri.) * Tahta harflerden MATBAA'yı oluşturdular, pamuktan KAĞIT yaptılar. * Uygurlar Yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur.

14. (1997 - ÖSS) Uygur şehirlerinden idikut'ta kervansaraylar ile Maniheist, Hıristiyan, Budist mabetlerinin ve ma­nastırların harabeleri yan yana bulunmuştur. Bu bilgiye dayanarak Uygurlar hakkında aşa­ğıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Tek Tanrı inancında olanlar sayıca fazladır. B) insanlar ibadetlerinde özgürdür. C) Ticaretle uğraşanların sayısı azdır. D) Mimarinin dışındaki sanatlar gelişmemiştir. E) insanların çoğunluğu şehirlerde yaşamaktadır.

15. (1995 - ÖSS) Uygur Türkleri, başta Budizm olmak üzere çeşitli dinlere bağlı değişik kültürlerle ilişki kurdukları halde, dini terimlerin bile Türkçe karşılıklarını kul­lanmaya özen göstermişlerdir. Uygurlar bu davranışlarıyla aşağıdakilerden hangisini korumaya çalışmışlardır? A) Toprak bütünlüğünü B) Yönetim biçimlerini C) Milli benliklerini D) Toplumda eşitlik anlayışını E) Eski inanç sistemlerini

16. DİĞER TÜRK DEVLETLERİ AVARLAR BUL GARLAR HAZARLAR MACARLAR PEÇENEKLER KUMANLAR OĞUZLAR BAŞKIRTLAR SABİRLER TÜRGEŞ DEVLETİ KIRGIZLAR KARLUKLAR KİMEKLER

17. AVARLAR 4.yy’de Orta Asya’da 6.yy’de Romanya ve Macaristan’da devlet kurmuşlardır. İstanbul’u ilk kuşatan Türk devletidir. Bugünkü Hırvat,Macar,Arnavut,Romen ve Bulgar toplulukları Avarlar’dan siyasi ,ekonomik ve askerlik alanlarında etkilenmiştir.

18. BULGARLARBulgarlar 583 yılında Kubrat yönetiminde büyük bir devlet kurmayı başarmışlardır. Bu devlete Büyük Bulgaristan adı verilmiştir. Bizans ile yaptıkları ticaret sayesinde zenginleşmişlerdir. 10.yy’de İslamiyet’i kabul etmişlerdir. 1237’den sonra Altınorda Devleti’nin hakimiyetine girmişlerdir. Devletin yıkılması ile İtil ve Tuna Bulgarları kurulmuştur.

19. HAZARLAR 7.yy başlarında İtil nehri civarında bağımsız bir devlet almışladır. Hz.Osman zamanında ilk kez Müslümanlar ile karşılaşıp,Emeviler döneminde İslamiyet’i kabul etmişlerdir. Devlet 956 yılında Rus saldırıları ile yıkılmıştır.