KARADENİZ’dekİ gelİşmeler VE TÜRKİYE

1. KARADENİZ’dekİ gelİşmeler VE TÜRKİYE Elnur İSMAYILOV BİLGESAM Kafkasya Uzmanı

2. Karadenİz’İn Jeopolİtİğİ

3. Montrö Boğazlar Sözleşmesİ • Karadeniz’in güvenliğine kıyıdaş devletler lehine katkı sağladı. • Kıyısı bulunmayan devletlerin savaş gemilerinin Boğazlardan geçişi sınırlandırıldı. • Savaş zamanında Türkiye’ye istediği şekilde Boğazları açıp kapatma hakkı tanındı.

4. Montrö Boğazlar Sözleşmesİ • ABD, Montrö’nün değiştirilmesinden yana bir tutum geliştirmiştir. • Rusya, sözleşme ile ilgili statükocu bir politika izlemektedir.

5. Soğuk Savaş sonrasI Karadenİz • Rusya, Sovyetler döneminde sahip olduğu stratejik bölgeleri kaybetti. • Rusya etkisinden çıkan bağımsız devletlerin Avrupa-Atlantik kurumlarıyla işbirliği, bölgenin jeopolitiğini değiştirdi. • Karadeniz 6 devlet tarafından çevrili hale geldi. • «Geniş Karadeniz Bölgesi» kavramı ortaya çıktı.

6. Karadenİz’de Askerİ Denge • SSCB’nin dağılmasıyla Karadeniz’deki denge Türkiye lehine değişmiştir. • Romanya ve Bulgaristan 2004’te NATO’ya katılmıştır. • ABD, askeri üslerle bölgedeki varlığını artırmıştır. • Kırım’ın ilhakıyla birlikte ise askeri denge Rusya lehine değişmiştir.

8. Karadenİz'de Muhtemel ÇatIşma AlanlarI

9. KIrIm Sorunu • Karadeniz’in kuzeyden denetiminde Kırım’ın stratejik değeri • Mart 2014’de Rusya tarafından işgal edildi ve referandumla Rusya’ya katıldı.

10. Rusya’NIN Muhtemel MEB’İ

11. Transdİnyester Sorunu • 1991’de Moldova’dan bağımsızlığını ilan etti. • 1990-1992’de İç Savaş • 2006 referandumuyla bağımsızlık ve Rusya’ya birleşme talebi • Sorunun çözümü için 5+2 görüşmeleri • Mart 2014’de Rusya’ya birleşme talebinde bulundu.

12. ABHAZYA VE GÜNEY OSETYA • Rusya, ayrılıkçı dinamiklere destek sağladı. • 2008’deki savaşın ardından Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlıklarını tanıdı.

13. Rusya’nIn Karadenİz Stratejİsİ • Batılı devletlerin bölgede artan nüfuzunu engellemek • Ayrılıkçı eğilimleri destekleyerek bölgedeki etkisini muhafaza etmek • Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO ve AB’ye üyeliğini engellemek

14. BÖLGEDEKİ RUS NÜFUSU

15. Rusya’nIN Karadenİz fİlosunu gelİŞTİRme hedefİ • Rusya Karadeniz donanmasını 2020’ye kadar modernize etmeyi, yeni savaş gemileri ve denizaltılar tedarik etmeyi planlamaktadır. • Mistral sınıfı havuzlu çıkarma gemilerini Fransa ile birlikte üretmektedir. • Sivastopol merkezli olarak geliştirilen donanma, Akdeniz filosuna destek sağlayacak şekilde genişletilmektedir.

16. Ukrayna Krİzİ

17. Avrupa-Atlantİk Güvenlİk Sİstemİ ve Karadenİz • NATO ve AB’nin bölgeye doğru genişlemesi Karadeniz’in önemini artırdı. • Karadeniz, Avrupa-Atlantik güvenlik sistemi ile Rusya arasında rekabet alanına dönüştü.

18. ABD'nİn Karadenİz Stratejİsİ • 11 Eylül sonrası Karadeniz’de etkili olmaya çalıştı. • Rusya’nın etki alanlarını sınırlandırmak ve kontrol altında tutmak • Askeri üsler edinerek etkisini artırmak • Montrö sözleşmesini kendi çıkarları doğrultusunda değiştirmek • 2010’da Karadeniz’de Rotasyonel Kuvveti oluşturdu.

19. NATO ve Karadenİz

20. AB’nİn Karadenİz Stratejİsİ • Enerji güvenliği • Ulaşım projeleri: TRACECA projesi, Viking projesi • Türkiye’nin müzakere süreci • 2004 genişlemesi ve 2007’de Romanya ve Bulgaristan’ın AB’ye katılımı • Avrupa Komşuluk Politikası ve Doğu Ortaklığı Projesi • 2007-Karadeniz Sinerjisi • 2011-AB’nin Karadeniz Stratejisi

21. Romanya, Bulgarİstan ve Gürcİstan • Çevresel Ortaklık Programı (Romanya) • Diyalog ve Ortaklık İçin Karadeniz Forumu ve Karadeniz Avro Bölgesi projeleri (Romanya) • Romanya ve Bulgaristan’ın AB ve NATO üyelikleri • ABD ile imzalanan askeri ve güvenlik anlaşmaları • Gürcistan’ın NATO ve AB üyeliği talebi • 2005, Demokratik Seçenekler Topluluğu (Gürcistan)

22. Bölgesel TeŞkİlatlar • GUAM • SECI (Güneydoğu Avrupa İşbirliği İnisiyatifi) (1996, ABD) / 2011’den itibaren SELEC • SEDM (1996) • SEEBRIG (1999) • CMEPCSEE (2001)

23. Karadenİz’İn GüvenlİĞİ ve Türkİye • Karadeniz havzasında barış ve istikrarın sürdürülmesi • Bölgesel işbirliğinin geliştirilmesi • Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin korunması • Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (1992)

24. BÖLGEDEKİ TÜRK NÜFUSU

25. Bölgesel İşbİrlİğİ Projelerİ • BLACKSEAFOR (2001)- arama-kurtarma ve çevre koruma amaçlı • KUH (2004)- terörizm ve kitle imha silahlarının yayılmasının önlenmesi, uyuşturucu trafiği ve silah kaçakçılığıyla mücadele • NATO ile eşgüdüm

26. Sonuç ve önerİler • Türkiye, Avrupa-Atlantik güvenlik sistemi içinde hareket etmelidir. • Ancak Rusya’yı doğrudan karşısına almamaya özen göstermelidir. • Montrö Sözleşmesi muhafaza edilmelidir. • Bölgedeki Türk nüfusun haklarının korunması sağlanmalıdır. • Ukrayna, Azerbaycan ve Gürcistan’ın Rusya karşısında yalnızlaşmasına müsaade edilmemelidir.