Download
1 / 15
E N D
Wulkan ! • Wulkan (z łac.Vulcanus – imię rzymskiego bogaognia) – miejsce na powierzchni Ziemi, z którego wydobywa się lawa, gazy wulkaniczne (solfatary, mofety, fumarole) i materiał piroklastyczny[1]. Terminu tego również używa się jako określenie form terenu powstałych wskutek działalności wulkanu, choć bardziej poprawne są takie terminy jak: góra wulkaniczna, stożek wulkaniczny, kopuła wulkaniczna czy wulkan tarczowy.
Rodzaje wulkanów • Aktywność wulkaniczna zmienia się wraz z czasem. Obserwowana aktywność wulkanów umożliwiła wprowadzenie ich podziału na wulkany: • czynne – stale lub sporadycznie objawiające swoją działalność (np. Wezuwiusz, Etna, Stromboli), • drzemiące – ich działalność zaobserwowano w czasach historycznych (np. Fudżi, Tambora), • wygasłe – ich działalność nie została zaobserwowana w czasach historycznych (np. stożki wulkaniczne w Niemczech i Polsce). • Szacuje się, że w ciągu ostatnich 10 tys. lat na kuli ziemskiej czynnych było 1500 wulkanów. W tym okresie miało miejsce około 7900 erupcji. Obecnie liczbę czynnych wulkanów szacuje się na około 800. Ponad połowa z nich znajduje się na obszarze lądowym. Ponadto można spotkać kilka tysięcy nieczynnych wulkanów na lądzie oraz kilkadziesiąt tysięcy pod wodą.
Rozmieszczenie wulkanów • Rozmieszczenie wulkanów na Ziemi nawiązuje do obszarów górotwórczości alpejskiej. Najwięcej czynnych wulkanów występuje w tzw. Ognistym Pierścieniu Pacyfiku, rozciągającym się wokół Oceanu Spokojnego. W tej strefie znajduje się ponad 60% czynnych wulkanów na Ziemi, a najwyższy jest Ojos del Salado w Chile. Najważniejsze wulkany na poszczególnych kontynentach: • Europa [edytuj] • W Europie jest kilka aktywnych wulkanów, głównie we Włoszech i na Islandii: • Etna (Włochy) – 3323 m n.p.m. • Beerenberg (Norwegia) – 2277 m n.p.m. • Hvannadalshnukur (Islandia) - 2119 m n.p.m. • Grimsvötn (Islandia) – 1719 m n.p.m. • Askja (Islandia) – 1510 m n.p.m. • Eyjafjallajökull (Islandia) - 1666 m n.p.m. • Hekla (Islandia) – 1491 m n.p.m. • Katla (Islandia) – 1363 m n.p.m. • Wezuwiusz ("Vesùvio", Włochy) – 1281 m n.p.m. • Stromboli (Włochy) – 926 m n.p.m. • Vulcano (Włochy) – 500 m n.p.m. • Santoryn (Grecja) – 131 m n.p.m. • Santorin (Włochy)
Wulkan jest to miejsce na powierzchni Ziemi, w którym wydobywają się (lub wydobywały) z głębi Ziemi podczas erupcji produkty wulkaniczne. Wulkany mogą tworzyć pojedyncze wzniesienia lub występować jako górskie kompleksy wulkaniczne. Produkty erupcji takie jak lawa, materiały piroklastyczne, gazy wulkaniczne dopływają z głębi Ziemi na powierzchnię poprzez kanał, którego lejkowaty rozszerzony wylot nosi nazwę krateru. Kształt i rozmiary wulkanów zależą od ilości i jakości wyrzucanych z głębi Ziemi materiałów, a także od sposobu ich wydobywania się.
W Europie czynne wulkany występują nad Morzem Śródziemnym (Wezuwiusz, Etna, Stromboli,Santoryn) oraz na Islandii (Hekla). W zależności od rodzaju materiału wydostającego się podczas erupcji wyróżnia się wulkany :a) efuzyjne (wylewne, lawowe) - wydobywa się lawa pod wpływem pęknięcia skorupy, najczęściej bez gwałtownej erupcji . Posiadają łagodne stoki (wulkany tarczowe) lub bardziej spiętrzone (wulkany kopułowe) b) eksplozywne (tufowe), wyrzucające gwałtownie gazy i sypkie materiały wulkaniczne (gł. popioły) bez wylewu lawy. Mają one kształt stożka oraz rozległy i głęboki kraterc) mieszane (stratowulkany) - dostarczają jednocześnie lawy, materiałów piroklastycznych i materiałów lotnych.
Na obszarach lądowych czynnych jest ok. 450 wulkanów, przy czym większość z nich znajduje się na wyspach lub wzdłuż wybrzeży oceanów i mórz, m.in. na linii od Aleutów przez Kamczatkę, Wyspy Japońskie, Archipelag Sundajski, Nową Zelandię, aż do Antarktydy, oraz wzdłuż zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej i Południowej, od Alaski przez Meksyk, Antyle i Andy. bibliografia: 1) EM, PWN 20002) Wikipedia3) Geografia.com.pl
Wulkan Ngauruhoe Ngauruhoe jest to czynny wulkan, o wysokości 2291m n.p.m., znajdujący się w Nowej Zelandii na Wyspie Północnej w Parku Narodowym Tongariro.
Stromboli • Stromboli jest to stale czynny stratowulkan położony na Morzu Tyrreńskim, w grupie Wysp Liparyjskich. Jego podwodna część sięga do głębokości 2300 m. Zbudowany jest z ryolitów, andezytów i bazaltów. Z kraterów stale wznosi się chmura dymu, gdyż z przerwami co 10-15 minut wulkan wyrzuca popioły, lapille i bomby wulkaniczne
Powstawanie wulkanów. • Występowanie wulkanów na Ziemi jest ściśle związane ze strefą młodej górotwórczości i z obszarami aktywnych trzęsień ziemi. Związek tych zjawisk tłumaczy teoria tektoniki płyt litosfery. W miejscach, gdzie jedna płyta litosfery zagłębia się pod drugą, wulkany powstają wzdłuż ich krawędzi – na kontynencie oraz wzdłuż rowów oceanicznych, np. wybrzeże Pacyfiku, Europa Południowa, Japonia, Filipin. Wulkany powstają także w miejscach rozsuwania się płyt litosfery od siebie, czyli w grzbietach śródoceanicznych i w dolinach ryftowych, np. w Grzbiecie Śródatlantyckim, na Islandii, w Wielkich Rowach Afrykańskich. • Unikalną w czasach historycznych okazją do obserwacji narodzin wulkanu było powstanie wulkanu Paricutín w Meksyku oraz wysepki Surtsey u brzegów Islandii.
Wielkie erupcje wulkaniczne • Toba – 73.000 ± 4.000 lat temu • Santorini (Thira) – ok. 1450 r. p.n.e. • Wezuwiusz – 24 sierpnia79 r. • Huaynaputina (Peru) – 19 lutego1600 r. • Orizaba (Meksyk) - 26 grudnia1687 r. • Tambora – 11 kwietnia1815 r. • Krakatau – 27 sierpnia1883 r. • MontagnePelée - 8 maja1902 r. • Mount St. Helens – 18 maja1980 r. • Pinatubo – czerwiec 1991 r. • SoufrièreHills – 1995 r. • Eyjafjallajökull – 15 kwietnia 2010 r.
