Download
1 / 73
801 likes | 1.05k Vues
پژوهشگاه استاندارد پژوهشکده شیمی و پتروشیمی مریم سمسارها مهر ماه 1393. بنام خدا. کارگاه استاندارد سازی. بخش اول مفاهیم پایه.
E N D
پژوهشگاه استانداردپژوهشکده شیمی و پتروشیمیمریم سمسارهامهر ماه 1393
استاندارد مدرکی است در برگیرنده قواعد، راهنمایی ها یا ویژگیهایی برای فعالیت ها یا نتایج آنها به منظور استفاده عمومی و مکرر که از طریق همرایی فراهم و به وسیله سازمان شناخته شده ای تصویب شده باشد و هدف از آن دست یابی به میزان مطلوبی از نظم در یک زمینه خاص است.یادآوری – استاندارد باید مبتنی بر نتایج استوار علوم، فنون، تجربیات و در راه ارتقاء منافع مطلوب جامعه باشد. تعریف استاندارد
تاریخچه استاندارد • حدود 4700 سال پیش نیاز به داشتن سنجش یکنواخت، ساکنین ایندوس را به توسعه خط کش دهدهی و وزنه های استاندارد، ترغیب نمود. • سومریان در حدود 4500 سال پیش خط میخی استاندارد را برای ثبت معاملات نقدی خود در معابد گوناگون، ابداع نمودند. • در دوران داریوش هخامنشی، وزنه ای به جرم 83.3 گرم به عنوان کرشه ساخته شده و به عنوان مقیاس استاندارد به کار می رفت. • در سال 46 قبل از میلاد، ژولیوس سزار روزهای ماه را به شکل کنونی استاندارد کرد و تقویم غربی را به وجود آورد (سیستم پیشین به سیاستمداران اجازه می داد تقویم را دست کاری کنند) • در 1215 میلادی، اوزان و مقیاسهای انگلستان با دستور پادشاه وقت، استاندارد شد تا از معاملات ناعادلانه جلوگیری شود. • در 1798 ، الی ویتنی با تولید قطعات استاندارد و قابل تعویض برای تفنگهای مونتاژی، تحولی در صنعت تفنگ سازی ایجاد نمود. (وی به نام پدر تولید انبوه مشهور است)
استحصال بخار به عنوان منبع انرژی نتیجه انقلاب صنعتی بود. بخار تحت فشار در دیگهای بخار صدمات جدی ایمنی به وجود می آورد. از این زمان مشخصات مکتوب رسمی یعنی استانداردهای نوین به وجود آمدند. • در 1886 شرکتهای راه آهن آمریکای شمالی، اندازه ی واحدی را برای ابعاد ریل های راه آهن برگزیدند تا راه آهن از یک شهر به شهر دیگر متفاوت نباشد. (پیش از آن ریل ها در محل تلاقی با هم جور در نمی آمدند.) • همچنین با توسعه لوازم الکتریکی نیاز های جدیدی به وجود آمد مانند جنبه های ایمنی، نگهداری آسان، قابلیت تعویض و...
تعريف استانداردسازي • فعاليتي است براي ايجاد شرايطی، جهت استفاده معمول و مكرر با در نظر گرفتن مشكلات بالفعل و بالقوه با هدف دستيابي به درجه بهينه اي از نظم. • شامل فرآيندهاي: تدوين استاندارد نشر استاندارد اجراي استاندارد
اصول استاندارد اصل اول- استاندارد سازي عمل ساده سازي مبتني بر كاهش مقوله هاي متفاوت است. اصل دوم- عملي اجتماعي و مشاركتي براساس توافق عمومي است. اصل سوم- اهميت استانداردسازي در اجراي آن است كه اين امرمستلزم برنامه ريزي و الزام رعايت استاندارد ها است. اصل چهارم- استاندارد سازي شامل انتخاب،تدوين،تصويب و رعايت الزامات آن است. اصل پنجم- استانداردها بايددرفواصل معين مورد بازنگري و يا تجديد نظرقرار گيرند. اصل ششم- همگام با تعريف يك سري ويژگي در استانداردها بايد روش هاي آزمون يا ارزيابي ويژگيهاي اشاره شده نيز تعريف گردد. اصل هفتم- لزوم اجراي اجباري استانداردها بايد به دقت مطالعه گردد.
استاندارد در هر کشوری یک نیاز پایه است 1- برای ورود در عرصه نوآوری استاندارد نیاز است. - نوآوری و فرآورده های دانش بنیان 2- برای کنترل بازار و رویکرد صحیح با محصولات جدید استاندارد لازم است. • مثال: به عنوان مثال بر اساس برآورد اتحادیه اروپا، تا سال 2020 تولید محصولات بیولوژیکی در اروپا سه برابر خواهد شد و به تبع آن تعداد زیادی شغل ایجاد خواهد شد (حدود 380000). بدیهی است که اروپا این محصولات را صادر خواهد نمود اما شرکتهای اروپایی که این محصول را تولید می کنند مرجعی برای تطبیق فرآورده خود ندارند و از طرفی مصرف کنندگان (از جمله کشورهایی که این فرآورده ها را وارد می کنند)، نمی توانند این فرآورده را از فرآورده های عادی تشخیص دهند.
استاندارد در هر کشوری یک نیاز پایه است 3- بقا در بازار جهانی در صورتیکه مهندسین آینده بتوانند با خلاقیت و نوآوری محصولات جدیدی را تولید کنند، اما نتوانند کیفیت آن را به مصرف کننده نشان دهند، آن محصول از بازار حذف خواهد شد. 4-افزایش سهم تجارت در بازار توجه به این قبیل موضوعات سبب شده در کشورهای توسعه یافته حرکت جامعی به سمت ورود استاندارد سازی به آموزشهای رسمی کشورها صورت پذیرد.
فوائد استاندارد سازي از نگاه تولید کننده: • كنترل بهتر فرآيندها، مواد و نيروي كار • جلوگيري از تلفات مواد و انرژي • افزايش سرعت توليد • بكارگيري قواعد اصولي در فرآيندهاي ساخت • موفقيت در امر فروش و سود دهي • سهولت برقراري ارتباط (عقد قرارداد، سفارش، شكايات)
ازنگاه مصرف كننده: • اطمينان از كيفيت محصول(عدم اتلاف سرمايه و زمان ) • قابليت تعويض پذيري • سهولت برقراري ارتباط(عقد قرارداد ، سفارش ،شكايات وتهيه ماخذ و مراجع )
ازنگاه متخصصين: • سهولت انتخاب (مواد/روش)،طراحي..... • بهبود و توسعه محصولات و فرآيندها • مشاركت درتدوين و ارتقاء استانداردها (ملي/بين المللي) • سهولت توسعه و تحقيق
ازنگاه تجارت: • سهولت ارتباط (سفارش،عقد قرارداد.....) و به حداقل رساندن تاخير ، مكاتبات ومذاكرات ناشي از تعيين مشخصات سفارشات ناقص يا غير دقيق • سهولت ارزيابي كالا بويژه در تبادلات بين المللي)وجود اصول علمي و كاربردي جهتپذيرش يا مرجوع نمودن كالا(
اقتصاد جامع (صرفه جوئي) حمايت ازمصرف كننده اهداف استاندارد ايمني وبهداشت ارتباط بهتر
بخش دوم سيستم استاندارد سازي
سطح بين المللي منطقه اي ملي شركتي(انجمني/جامعه اي) كارخانه اي مكانيك اصطلاحات عمران مبنا شيمي ويژگي نساجي آزمون مواد آئين كار مديريت فضاياستاندارد بازرسي بازرگاني ايمني رشته جنبه
سطوح مختلف استاندارد سازي • استانداردهاي كارخانه اي استانداردهاي ملي • استانداردهاي منطقه اي • استانداردهاي بين المللي
استانداردهای کارخانه ای در کلیه زمینه ها مانند طراحی، تولید و خدمات قابل تدوین هستند. تنها شرایط داخل کارخانه کافی نیست و باید عوامل خارجی، مواد اولیه، نیاز مشتری، تجهیزات و ... نیز مورد توجه قرار گیرند. چند کارخانه یا شرکت با زمینه فعالیت یکسان می توانند اقدام به تدوین استانداردها نمایند. انجمن گاز امریکا جامعه جوشکاری آمریکا انجمن دنده سازان آمریکا
استانداردهای ملی این گونه استانداردها توسط موسسات یا سازمان های استاندارد در یک کشور که به عنوان مقام ذیصلاح شناخته شده است، تهیه می شود.استاندارد ملی تأمین کننده حداقل نیازمندی های یک فرآورده یا خدمت می باشد. نمونه هایی از موسسات یا سازمان های استاندارد • سازمان ملی استاندارد ایران (INSO) • موسسه استاندارد انگلستان (BSI) • موسسه استاندارد آلمان (DIN) • موسسه استاندارد ملی آمریکا (ANSI)
روش هاي تدوين استاندارد ملی • بر اساس استانداردهاي بين المللی • بر اساس استانداردهاي ملي كشورهاي ديگر يا ساير استانداردهای معتبر • براساس تحقيقات و تجربيات
تجدید نظر استانداردها • نتایج بازنگری: • استاندارد نیازی به تغییر ندارد • تغییرات جزیی (از طریق تهیه ضمیمه- اصلاحیه) • تجدید نظر کلی (شماره تغییر نمی کند اما چاپ های قبلی منسوخ می شود) • استاندارد باطل اعلام می شود و به جای آن استاندارد دیگری با شماره جدید جایگزین می گردد.
اجرای استانداردها • استانداردها از نظر اجرا به دو دسته استاندارد اجباری و تشویقی تقسیم می شوند. • استانداردهای اجباری استانداردهایی هستند که در رابطه مستقیم با ایمنی و بهداشت، محیط زیست و یا تجارت خارجی (صادرات و واردات) بوده و قانونا از نظر اجرا اجباری اعلام می شوند. • استانداردهای تشویقی استانداردهایی هستند که تولید کننده با توجه به توان بالای تولیدی وعلاقمندی خود داوطلبانه تمایل به اجرای آن دارد.
استانداردهای ملی ایران • تدوین استاندردهای ملی در حوزه های مختلف توسط کمیسیون های فنی مرکب از کارشناسان سازمان، صاحب نظران مراکز و موسسات علمی و پژوهشی، تولیدی و اقتصادی آگاه و مرتبط با موضوع صورت می گیرد. • سازمان ملی استاندارد ایران حدود 23000 عنوان استاندارد ملی تاکنون تدوین کرده است. که بیشترین آن مربوط به استانداردهای خوراک و فرآورده های کشاورزی با 3127 عنوان ، صنایع شیمیایی و پلیمر با 2890 موضوع، مکانیک و فلز شناسی با 2791 موضوع و خودرو محرکه با 2505 موضوع می باشد. همچنین در زمینه مدیریت کیفیت 111 عنوان و در حوزه خدمات 694 استاندارد تدوین شده است.
استانداردهای منطقه ای • عواملی نظیر موقعیت جغرافیایی، فرهنگ، سیاست، شکل تولید و مصرف و امثال آن برخی از کشورها را بر آن داشته تا مشترکا مبادرت به تدوین استانداردهای منطقه ای نمایند. • مثال هایی ازاستانداردهای منطقه ای: • ARSO (African Regional Organization for Standardosation) • ASMO (Arab Organization for Standardosation and Metrology) • CEN (European Committee for Standardisation)
استانداردهای بین المللی • مبادلات تجاری کشورها سبب ایجاد استانداردهای بین المللی شده است. • اهداف: • ارتقاء و نگهداری شرایط و روشهای فنی در یک سطح معیندر تمام دنیا • حفظ و اشاعه تجربیات بین المللی در استانداردهای ملی جهت ارتقاء سطح استانداردهای ملی • تلاش و صرفه جویی در منابع ملی به واسطه پذیرش مستقیم استانداردهای بین المللی • انتشار اطلاعات درباره تجربیات و پیشرفتهای بین المللی در زمینه استاندارد کردن، کنترل کیفیت، صدور گواهی، آزمایشگاههای آزمون و ...
استانداردهاي بين المللي • نتيجه توافق اعضاي ايزو هستند كه ميتوانند كاربران اين استانداردها هم باشند. • كشورهاي عضو مي توانند استانداردهايملي كشور متبوع خويش را براساس ايناستانداردها تدوين كنند يا اين استانداردها را به عنوان استانداردملي پذيرفته و اجرا كنند.
نقش استانداردهاي بين المللي • روند رشد صنعت و تجارت، همچنين تحولات علمي و اجتماعي كشورها را بيش از پيش به هم وابسته كرده است و در راستاي اين رشد، مشكلات فني بي شماري نيز مطرح مي شود. • استانداردهاي بين المللي جهت سهولت ارتباط و رفع مشكلات فني نقش بسيار با اهميتي را ايفا ميكنند. • استانداردهاي بين المللي زبان مشترك توليدكنندگان، مصرف كنندگان، بازرگانان و..... در سرتاسر جهان هستند.
سازمان بين المللي استاندارد ISOInternational Orgazination for Standardization ISO علامت اختصاري براي “سازمان بين المللي استاندارد سازي” در خصوص تدوین ، در كليه زمينه ها به غير از برق و الكترونيك ومخابرات وصنایع غذایی است.
معرفي ايزو • در اكتبر 1946 تاسيس شده است. • از فوريه 1947 فعاليت خود را آغاز كرده است. • بيش از 150 نفر به طور تمام وقت در دبيرخانه مركزي آن در ژنو مشغول به كار هستند. • •تاكنون بيش از 20000 استاندارد تدوين كرده است
اعضاي ايزو • سازمان هاي ملي استاندارد كشورها 164 كشور عضو اين سازمان هستند. • هر كشور در هر سطح از رشد اقتصادي صنعتي مي تواند با اين سازمان همكاري داشته باشد. • سه نوع عضويت در ايزو وجود دارد.
انواع عضويت در ايزو Member body (عضو اصلي) • عضو ملي كه مي تواند در كشور خود تدوين استاندارد يا پذيرش استانداردهاي بين المللي داشته باشد. • مي تواند در كميته هاي فني و سياست گذاري عضو فعال باشد. • در سازمان ايزو حق راي دارد. • در حال حاضر 111 كشور عضو اصلي ايزو هستند. • ايران در سال 1960 عضو اصلي ايزو شد.
انواع عضويت در ايزو Correspondent body (عضو متناظر) • عضو ملی که در کشور خود نمی تواند تدوین داشته باشد. • در سازمان ایزو در کمیته های فنی و سیاست گذاری به عنوان ناظر حضور دارند. • حق رای ندارند.
انواع عضويت در ايزو (ادامه) Subscriber body (عضو مشترك شده) • مخصوص اعضا با اقتصاد كوچك است. • نمي تواند در كشور خود تدوين استاندارد يا پذيرش استانداردهاي بين المللي داشته باشد. • در مجمع عمومي به عنوان عضو ناظر حضور دارند. • در حال حاضر 4 كشور اين نوع عضويت را دارند.
تدوين استانداردهاي بين المللي • سازمان ايزو تدوين استانداردها را در پاسخ به اعلام نياز بخش هاي مختلف و ذينفعان در دستور كار قرار مي دهد. • استانداردها توسط متخصصين از سراسر جهان در قالب كميته ها (TC) ، کمیته های فرعی (SC) و گروه هاي کاری (WG) تحت نظر هيئت مديره فني تدوين مي شوند.
كميته هاي فني ايزو (TC) • متشكل از كليه ذينفعان از جمله صاحبان صنايع ، مشتريان و كاربران، دانشگاهيان ،ارگانها و مراكز دولتي و تشكلهاي مردمي است. • 274 كميته فني در سازمان بين المللي ايزو در حال فعاليت هستند. • ايران در بيشتر كميته هاي فني/فرعي عضو فعال است. • سازمان بین المللی استاندارد (ISO) مسئولیت دبیرخانه های مرکزی فنی کمیته های بین المللی زیر را به سازمان ملی استاندارد ایران واگذار کرده است: 1- کمیته فنی ISO/TC 91 مواد فعال در سطح (شوینده ها) 2- کمیته فنی ISO/TC 134 کودها و بهسازهای خاک 3- کمیته فنی ISO/TC 217 فرآورده های بهداشتی و آرایشی 4- کمیته فنی ISO/ TC 122 بسته بندی 5- کمیته فنی 34/SC10ISO/TCخوراک دام
عضويت در كميته هاي فني Participant (P) عضو فعال • درکلیه مراحل نظرخواهی برای تدوین مشارکت دارند. • حق راي دارند.
عضويت در كميته هاي فني (ادامه) Observer (O) عضو ناظر • درمراحل مختلف تدوين مدارك را دريافت مي كنند و مي توانند درموردآنها اظهار نظر كنند . • حق راي ندارند.
عضويت در كميته هاي فني (ادامه) • Liaison member(L) عضو همكار • كميته هاي فني ايزو • سازمانها، انجمنها،تشكل ها مانند: OIML,IUPAC,EPA,WHO,FAO
كليه استانداردهاي بين الملليحداقل هر 5 سال يكبار مورد بازنگري قرار مي گيرند. • اعضاي فعال كميته فني/فرعيمربوط در مورد تاييد، تجديدنظر يا ابطال استاندارد مورد بررسيتصميم گيري مي كنند.
ساير انتشارات ايزو ISO/PAS- ويژگيهاي قابل دسترس براي عموم ISO/TS - ويژگيهاي فني ISO/TR - گزارشهاي فني IWA - موافقت نامه هاي كارگاه هاي بين المللي ISOGuides- راهنماهاي ايزو
استانداردهای کدکس • Codex Alimentarius Commission • كمیته های كدكس به 4 دسته یعنی كمیته موضوعات عمومی ، كمیته كالاها و فرآورده های غذایی ، كمیته های كاری بین الدول و كمیته های هماهنگ كننده طبقه بندی می شود. • در حال حاضر حدود 183 کشور عضو کمیته کدکس می باشند. • این كمیسیون استانداردهای بین المللی بسیاری از محصولات غذائی و موارد ویژه ای همچون باقیمانده آفت كشها ، افزودنیهای غذایی ، باقیمانده داروهای دامی ، بهداشت ، آلوده كننده های غذایی ، نشانه گذاری و .... را تدوین كرده است . دولتها برای تعیین و ارتقاء سیاست گذاریهای مرتبط با سیستم كنترل غذایی ملی ، پیشنهادات كدكس را مورد استفاده قرار میدهند.
