Początki Polski

1. Początki Polski Małopolska

2. Obszar Małopolski do XVIII wieku na tle współczesnego podziału administracyjnego Polski • Nazwa Małopolska (łac. Polonia Minor) została po raz pierwszy użyta w źródłach pisanych w 1411 r., a potwierdzona została dopiero w roku 1493 w Statucie Piotrkowskim króla Jana Olbrachta (podczas obrad dwuizbowego sejmu walnego w Piotrkowie w latach 1493–1496)celu odróżnienia tej części państwa od Wielkopolski (łac. Polonia Maior). Pierwotne znaczenie tej nazwy nie jest pewne – słowa maior i minor można odczytywać tu w kilku kontekstach (nie tylko najbardziej oczywiste większa – mniejsza, ale też np. starsza – młodsza, rozszerzona – właściwa).

3. Małopolska w okresie panowania Piastów i Przemyślidów

4. Pod koniec X wieku Małopolskę Polanie wcielili do swego państwa (według jednej z teorii, w wyniku wojny polsko–czeskiej w 989) Utworzono wtedy dwie prowincje: krakowską oraz sandomierską. Co najmniej od 1000 roku w Krakowie znajdowała się siedziba biskupstwa, która obejmowała znaczną część regionu, natomiast za panowania Kazimierza I Odnowiciela miasto stało się główną siedzibą książęcą. W 1040 roku Kraków stał się stolicą Polski.

5. W 1138 na mocy ustawy sukcesyjnej Bolesława Krzywoustego kraj został podzielony na dzielnice, a seniorem z władzą zwierzchnią został najstarszy syn, Władysław II Wygnaniec. Ziemia krakowska i ziemia sandomierska stały się główną częścią dzielnicy senioralnej. Kraków stał się siedzibą seniora. W 1177 w Małopolsce wybuchł bunt możnowładztwa przeciwko Mieszkowi III Staremu. Mieszko Stary został wygnany z kraju. W okresie rozbicia dzielnicowego Kraków był siedzibą księcia seniora, z czasem jednak książęta krakowscy stracili faktyczne zwierzchnictwo nad innymi władcami piastowskimi. W 1241 region został zniszczony podczas najazdu tatarskiego. Powołanie na tron krakowski Kazimierza II Sprawiedliwego, najmłodszego syna Bolesława III Krzywoustego, który łamiąc postanowienia senioratu zalegalizował swe rządy na zjeździe w Łęczycy. 25 maja 1243 roku Małopolanie pobili pod Suchodołem upominającego się o Kraków Konrada mazowieckiego. Władzę nad Małopolską objął syn Leszka Białego, Bolesław Wstydliwy. W 1259 roku miał miejsce drugi najazd tatarski, pod wodzą chana Burondy, na Polskę. Książę Bolesław V Wstydliwy schronił się na Węgrzech przed najeźdźcami. Walki trwały do 1260 roku. W 1279 roku po śmierci Bolesława Wstydliwego rządy w Krakowie objął Leszek Czarny. Książę prowadził wojny z książętami ruskimi, Jaćwingami, Litwinami, Tatarami. Od 1291 roku władcą ziemi krakowskiej został król czeski Wacław II, a w 1305 roku Wacław III z rodu Przemyślidów. W 1320 w katedrze wawelskiej miała miejsce koronacja Władysława Łokietka, kończąca symbolicznie okres rozbicia dzielnicowego. Odtąd aż do 1734 Kraków był miejscem koronacji królów Polski. W 1333 zmarł Władysław Łokietek. Pogrzeb króla w Krakowie umocnił rolę miasta jako metropolii monarszej.

6. Polska podczas rozbicia dzielnicowego.

7. Za panowania Kazimierza Wielkiego… • Za panowania Kazimierza Wielkiego powstał wielki system obronny warowni królewskich zabezpieczających zachodnią granicę państwa od strony Śląska. W 1364 roku z inicjatywy Kazimierza III Wielkiego powstała Akademia Krakowska. Uniwersytet został odnowiony i unowocześniony przez Jadwigę Andegaweńską i Władysława II Jagiełłę. • W 1474 roku ziemia lubelska i ziemia łukowska zostały wydzielone z województwa sandomierskiego jako województwo lubelskie.

8. Małopolska (niem. Kleinpolen, napisana małymi literami) przed rokiem 1660, fragment mapy austriackiego towarzystwa bibliograficznego z 1892 r.

9. POCZĄTKI CHRZEŚCIJAŃSTWA NA TERENIE MAŁOPOLSKI. • Początki chrystianizacji Małopolski należy łączyć z Czechami, pod których polityczną zwierzchnością tereny te znajdowały się w 2 poł. X wieku. Materialnym tego śladem jest seria przedromańskich budowli sakralnych na Wawelu, najstarszych w Polsce. Na wystawie zobaczyć można makiety niektórych z nich. Około roku 990 Mieszko I włączył te ziemie do swego księstwa. Aktem wielkiej mądrości pierwszych Piastów było wprowadzenie Polski w krąg kościelny i cywilizacyjny zachodniej Europy, zaś rodzima słowiańska kultura wchłonęła nowe elementy, nie tracąc przy tym swego charakteru. Chrystianizacja była procesem złożonym i długotrwałym, początkowo dotyczącym warstw wyższych a pełna recepcja chrześcijaństwa nastąpiła w Polsce dopiero w XIII wieku. Dowodami na utrwalanie się nowej religii była rozpoczynająca się w XI wieku na szerszą skalę budowa kościołów (Kraków, Sandomierz, Wiślica, Przemyśl), sieci parafialnej, założenie klasztoru tynieckiego oraz dominacja chrześcijańskiego modelu obrządku pogrzebowego. Płyta Wiślicka

10. KALENDARIUM HISTORII MAŁOPOLSKI.

11. IX wiek – państwo Wiślan i innych mniejszych plemion słowiańskich – Lędzianie (w składzie państwa wielkomorawskiego). • Koniec X wieku – włączenie do państwa Polan: prowincja krakowska i sandomierska. • Około 1040 – Kraków stolicą Polski piastowskiej. • 1138 – rozbicie dzielnicowe – księstwa krakowskie i sandomierskie – dzielnica senioralna. • 1257, 5 czerwca – lokacja Krakowa na prawie magdeburskim. • XV w. – sejmik generalny w Nowym Korczynie. • 1340 – przyłączenie ziemi sanockiej i lwowskiej do Polski. • 1382 – założenie klasztoru paulinów na Jasnej Górze. • XVI w. – włączenie ziem ruskich (aż po Kijów) pod administrację małopolską. • 1474 – wydzielenie województwa lubelskiego z województwa sandomierskiego. • XVI–XVII w. – Małopolska głównym ośrodkiem kultury polskiej. • 1545 – sejmik generalny woj. ruskiego w Sądowej Wiszni. • 1564 – księstwo oświęcimskie i zatorskie wcielono od Korony Królestwa Polskiego, równocześnie przyłączono je do województwa krakowskiego, jako powiat śląski. • 1651, 14 czerwca – na Podhalu wybuchło powstanie chłopskie pod wodzą Kostki-Napierskiego. • 1655–1657 – potop szwedzki – skuteczna obrona Jasnej Góry; zdobycie Krakowa i znacznej części Małopolski przez wojska szwedzkie. • 1661 – w Krakowie ukazał się pierwszy numer najstarszej polskiej gazety Merkuriusz Polski. • 1769 – podczas konfederacji barskiej, cesarzowa austriacka Maria Teresa zagarnęła starostwo spiskie, a później także czorsztyńskie, nowotarskie i sądeckie. • 1772 – w wyniku I rozbioru Małopolska zostaje podzielona na dwie części: południe zostaje zajęte przez Austrię, część północna z Krakowem pozostaje w Koronie. • 1790 – Sejm Czteroletni zlikwidował księstwo siewierskie oficjalnie inkorporując je do Rzeczypospolitej. • 1793 – w wyniku II rozbioru Małopolska zostaje podzielona na trzy części: południe zostaje zajęte przez Austrię, część północna z Krakowem pozostaje w Koronie, część zachodnią zajmują Prusy. • Okres rozbiorów – Galicja, Wolne Miasto Kraków. • 1918 – powrót do Polski • II wojna światowa – Generalne Gubernatorstwo. • 1945 – część Małopolski tzw. Małopolski Wschodniej na mocy konferencji teherańskiej została przyłączona do USRR, obecnie Ukraina • Obecnie – województwa: małopolskie, lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie oraz część mazowieckiego, łódzkiego, i śląskiego.

12. Źródła: • Średniowiecze znało dwa style: styl prosty, przewidziany dla prostaczków i drugi, ozdobny i wytworny da odbiorców o dojrzałym smaku. Takie właśnie cechy dzieła wytwornego ma nasza pierwsza księga, pisana w Polsce. Nie wiadomo, kto jest autorem księgi, choć cztery wieki później, historyk Kramer nazwał autora Gallem. Na pewno wiemy, że Gall był cudzoziemcem, zakonnikiem benedyktyńskim. Pisał kronikę na zlecenie ludzi związanych z Krzywoustym. Kronika powstała w latach 1112 – 1116. Nowy dziejopis Polski „narodził się” w latach 1150 – 1160. Niewiele wiadomo o jego rodowodzie. Kolejną była „Kronika Wielkopolska” we wszystkich jej kopiach stanowi początek cennej komplikacji historiograficznej. Komplikacja ta obejmuje roczniki wielkopolskie, nieco wyciągów z historii małopolski, omawianą kronikę, luźne zapiski kalendarzowe, a ponadto jeszcze jedno dzieło wielkiej wagi dla naszej historiografii, tzw. „Kronikę Janka z Czernkowa”. Lata po napisaniu kroniki Janka nie owocowały żadnym wybitnym dziełem. Nie były to jednak lata jałowe. Pisano wiele, choć nie była to twórczość zbyt oryginalna, przepisywano i powielano istniejące materiały. Jednak powstało jedno wspaniałe dzieło, tzw. „Roczniki” napisane przez Długosza. Zaczęły powstawać w 1455 roku. Praca nad tą kroniką trwała dwadzieścia pięć lat, niemal do śmierci autora, który jednak zdołał ją dokończyć.

13. KONIEC !!! 