KONFLIKTY W ORGANIZACJI

1. KONFLIKTY W ORGANIZACJI WYKŁAD I PSYCHOLOGICZNE PODSTAWY KONFLIKTÓW – PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA

2. Umysłowy model rzeczywistości • Ludzie konstruują w umysłach obraz, model rzeczywistości, w tym rzeczywistości społecznej. • Dane do tego modelu pochodzą zarówno z doświadczenia własnego oraz obserwacji różnego rodzaju obiektów, jak też z przekazu społecznego i kulturowego.

3. Struktury wiedzy o świecie społecznym • Schematy poznawcze – mentalna organizacja uprzednich doświadczeń z pewnym bodźcem (zdarzeniem, osobą lub obiektem); inaczej – struktura poznawcza reprezentująca wiedzę na temat danego bodźca, jego atrybutów i związków pomiędzy tymi atrybutami. • Cechą uniwersalną schematów jest ich prototypowość (schemat wykładowcy, domu, partii politycznej). • Skrypty – umysłowa reprezentacja pewnych zdarzeń, działań lub ich ciągów; charakteryzują się czasową organizacją, chronologią (skrypt egzaminu, rajdu górskiego, niedzielnego obiadu rodzinnego). • Teorie potoczne (nienaukowe) – dotyczą bądź ogólnych przekonań o ludziach, bądź poszczególnych wymiarów i własności (teorie inteligencji, agresji, sprawiedliwości).

4. Funkcjonowanie wiedzy o świecie społecznym • Błędy nadużycia schematu (błędne odpamiętywanie zdarzeń i faktów, które nie miały miejsca, ale były związane z aktywizowanym schematem) • Regulacja zachowań: dwa zasadnicze warunki dotyczące schematów: konieczność wykształcenia schematu oraz jego aktualnej aktywizacji. • Np., aby skrypt (rodzaj schematu najsilniej i bezpośrednio wpływający na zachowania) został zrealizowany musi być dostatecznie wykształcony w umyśle, musi zostać zaktywizowany w danej sytuacji, a człowiek musi wejść w skrypt jako jeden z jego aktorów (przykład aktywizacji skryptu „podrywanie”).

5. Funkcjonowanie wiedzy o świecie społecznym • Podstawowa funkcja schematów, to ułatwianie przetwarzania docierających informacji, tj. ułatwianie rozumienia i zapamiętywania zdarzeń oraz formułowania sądów. • Reguła akomodacji(lekkomyślny vs odważny żeglarz) • Selektywność pamięci (zapamiętywanie szczegółów z opowieści o studencie – manipulacja kierunkiem studiów); zapamiętywane lepiej są informacje zgodne, ale i sprzeczne z aktywizowanym schematem.

6. Proces kategoryzacji społecznej • Ograniczenie umysłu ludzkiego w ilości przetwarzanych informacji (m.in. ograniczenia pamięci krótkotrwałej: magiczna liczba George’a Millera + - 7); • Kategoryzacja jako nieodłączny i konieczny aspekt ludzkiego poznawania. • Proces kategoryzacji polega na stopniowym poznawaniu pewnych bodźców, które następnie łączymy w grupy, wspólne kategorie na podstawie podobieństwa atrybutów lub funkcji. • Stopniowo, w trakcie rozwoju indywidualnego proces kategoryzacji automatyzuje się i pozwala odciążyć uwagę i inne zasobu poznawcze potrzebne do wykonywania ważnych zadań lub radzenia sobie z całkiem nowymi bodźcami.

7. Proces kategoryzacji społecznej • Podstawowa kategoryzacja społeczna: in-group / out-group swoi / obcy podobni do mnie / różni ode mnie a w konsekwencji: dobrzy / źli… • Paradygmat minimalnej grupy/minimalnej różnicy w badaniach Henry’ego Tajfela. • Konsekwencje kategoryzacji in-out group: faworyzacja grupy własnej i dyskryminacja grupy obcej. • Chociaż społeczna kategoryzacja może być oparta właściwie o dowolne kryterium (cechę, atrybut), jednak najczęściej używamy kategorii najszybszych, najłatwiej spostrzeganych, czyli… • Są to tzw. kategorie podstawowe lub pierwotne; pojawiają się automatycznie, bezwysiłkowo, nieświadomie w umyśle obserwatora.

8. Stereotypy • Stereotyp, to schemat reprezentujący grupę lub rodzaj osób wyodrębnionych z uwagi na jakąś łatwo zauważalną cechę określającą ich społeczną tożsamość. • Twórca pojęcia (zaczerpniętego z poligrafii, oznaczającego pierwotnie kopię pierwotnej formy drukarskiej do druku wypukłego), Walter Lippman w 1922 r. pisał: „Przejmujemy to, co zdefiniowała już za nas kultura i zwykle spostrzegamy to, co przejęliśmy w formie stereotypów ukształtowanych przez tę kulturę”. • Podobnie, jak kategoryzację, stereotypizację współcześnie uznaje się za naturalny proces psychologiczny, nieświadczący o niedostatkach moralnych lub poznawczych osób posiadających stereotypy. • Pokrewne i powiązane ze stereotypami pojęcia to: uprzedzenie (negatywne, emocjonalne ustosunkowanie do innej grupy) oraz dyskryminacja (wrogie działania wobec grupy innej/obcej.

9. Stereotypy - geneza • Teoria rzeczywistego konfliktu interesów pomiędzy grupami (nie wyjaśnia uprzedzeń wobec grup, z którymi się nie rywalizuje w rzeczywistości, a nawet z którymi nie ma kontaktu). • Teoria przeniesienia agresji (gniew i frustracja wobec grupy zbyt abstrakcyjnej, nieznanej lub zbyt silnej). • Efekt jednorodności grupy obcej – ignorancja nt. Grupy obcej oraz odmienny sposób kodowania informacji: o członkach grupy obcej, jako informacji o grupie, a o członkach grupy własnej, jako informacji o poszczególnych osobach (Hildegarda i Kunegunda vs Zosia i Krysia). • Potrzeba ludzi do przynależenia do cenionych grup społecznych (ważne dla samooceny) – teoria tożsamości społecznej.

10. Stereotypy – modyfikacja i kontrola • Hipoteza kontaktu G. Allporta (konieczne warunki: współpraca i współzależność, a nie rywalizacja; równy status społeczny stron; wielokrotność i zaangażowanie w kontakt; wsparcie instytucjonalne). Przykład projektu „klasy – układanki” E. Aronsona • Rekategoryzacja: tworzenie innych „nas” i innych (zredukowanych) „onych”. • Świadoma kontrola – intencjonalne powstrzymywanie wpływu stereotypów na nasze myśli i zachowania.

11. Implikacje dla rozwiązywania konfliktów Teoretyczna i empiryczna wiedza z obszaru psychologii społecznej pokazuje pewne możliwości redukowania liczby i intensywności konfliktów oraz ich skutecznego rozwiązywania: • Używając opisów poszczególnych osób lub grup – pamiętaj, że niemal zawsze równocześnie dokonujesz ich oceny. Na ogół wyrażenie oceny spotyka się z zaprzeczeniem (o ile nie jest wystarczająco korzystna), bądź usprawiedliwianiem się. • Oceniając w kategoriach moralnych – pamiętaj, że jesteś surowszym sędzią, o ile to możliwe skupiaj się zatem na cechach sprawnościowych. • Pamiętaj o błędach tendencyjnego testowania hipotez. • Staraj się tworzyć jak najszersze, niestereotypowe „my”, oparte o kategorie sytuacyjne, zadaniowe, funkcjonalne.