Słowotwórstwo

1. Słowotwórstwo to nauka zajmująca się budową wyrazów, wyjaśniająca ich tworzenie

2. Wyraz podstawowyto wyraz od którego tworzymy inne wyrazy,np. dom Wyraz pochodny to wyraz, który pochodzi od innego wyrazu, np. dom – domek

3. a) przedrostków • - formantów występujących przed podstawą słowotwórczą, np. trzymać – zatrzymać • przyrostków • - formantów występujących po podstawie słowotwórczej, np. • syn – synowa • c)wrostków • - formantów występujących między dwiema podstawami słowotwórczymi, np. obieżyświat • d) formantów zerowych • - nie dodajemy niczego, z wyrazu podstawowego pozostawiamy sam temat lub odcinamy jakąś jego część, np. dźwigać - dźwig Wyrazy pochodne tworzymy za pomocą:

4. Funkcje formantów słowotwórczych Formanty nie tylko tworzą nowe wyrazy – wyrazy pochodne, ale także modyfikują ich znaczenie. Wyrazy pochodne o wspólnym znaczeniu słowotwórczym, nadanym im przez odpowiednie formanty, tworzą odrębne kategorie znaczeniowe.

5. 1. Zdrobnienia Tworzą je formanty: -ek, -ka, -ko, -ik, -yk, np. mur – mur -ek „mały mur” 2. Zgrubienia Tworzą je formanty: -sko, -isko, -ysko, -idło, -ydło, np. chłop – chłop -isko „zły chłop” 3. Nazwy miejsc, w których się coś znajduje, wytwarza lub sprzedaje. Tworzą je formanty: -nia, -arnia, -alnia, -ownia, -nik, -nica, np. cukier – cukier -nia „miejsce, w którym sprzedaje się wyroby z cukru” 4. Nazwy wykonawców zawodów Tworzą je formanty: -nik, -owiec, -arz, -ak, -ista, np. rola – rol -nik „ten, kto pracuje na roli” 5. Nazwy mieszkańców miast, wsi, osiedli, regionów, krajów. Tworzą je formanty: -ak, -anin, -ik, -czyk, -ańczyk, -ec, -in, np. Śląsk – Śląz -ak „mieszkaniec Śląska” 6. Nazwy żeńskie od męskich Tworzą je formanty: -ka, -ica, -nica, -owa, -yni, np. kot – kot -ka „samica kota” Wśród rzeczowników odrzeczownikowych wyróżniamy następujące kategorie znaczeniowe:

6. Wśród rzeczowników odczasownikowych wyróżniamy następujące kategorie znaczeniowe: 1. Nazwy wykonawców czynności Tworzą je formanty: -acz, -arz, -ak, -ca, -nik, -iciel, -ec, np. grać – gr -acz „ten, kto gra” 2. Nazwy narzędzi Tworzą je formanty: -ak, -acz, -aczka, -nik, -anik, -arka, -ałka, np. pisać – pis -ak „to, czym się pisze” 3. Nazwy miejsc, w których się coś robi Tworzą je formanty: -nia, -arnia, -alnia, -isko, np. pracować – pracow -nia „miejsce, gdzie się pracuje” Wśród rzeczowników odprzymiotnikowych wyróżniamy następujące kategorie znaczeniowe: 1. Nazwy nosicieli cech Tworzą je formanty: -ec, -ek, -ka, -ak, -ik, -as, -us, np. mądry – mędrz -ec „ten, kto jest mądry” 2. Nazwy cech – tworzą je formanty: -ość, -ota, -Ø, np. stary – star -ość „cecha człowieka, który jest stary”

7. Wyrazy podzielne słowotwórczowyrazy pochodzące od innych wyrazów, np. domek, maselniczka Wyrazy niepodzielne słowotwórczo wyrazy nie pochodzące od innych wyrazów, np. dom, masło.

8. Skrót skrócony zapis wyrazu lub wyrażenia, zbudowany z jednej lub kilku liter Skrótowiec To rzeczowniki, które powstały od wielowyrazowych nazw, np instytucji poprzez połączenie w jedną całość pierwszych liter, głosek lub sylab wyrazów tworzących daną nazwę.

9. 1. Skrócone nazwy polskie zapisujemy małymi literami, natomiast skróty . przejęte z łaciny, wielkimi2.Po skrótach, które są pierwszymi literami skróconego wyrazu, stawiamy . kropkę.3. Nie stawiamy kropki po skrótach, które złożone z pierwszej i ostatniej . litery skróconego wyrazu. Mogą też zawierać jedną z liter środkowych cdn. – ciąg dalszy nastąpi A.D. (anno domini) – Roku Pańskiego prof. – profesor lek. med. – lekarz medycyny mgr – magister płk - pułkownik dr – doktor mjr - major

10. Nazwy własneto nazwy, do których ich nosiciele mają prawo własności, np. imię, nazwisko.

11. Wykonała Beata Charubin IIIc

12. Źródła:http://jpolskiwgimnazjum.republika.pl/wyraz%20podstawowy%20i%20poch odny.htm http://jpolskiwgimnazjum.republika.pl/slowotworstwo.htm http://www.aleklasa.pl/gramatyka-testy-na-egzaminie/slowotwo-rst/1346-2-funkcje-formantow-slowotworczych podręcznik do j. polskiego „Język polski 2” http://portalwiedzy.onet.pl/142035,,,,slowotworstwo,haslo.html