Prawo

1. Prawo Źródła prawa

2. Źródła prawa • Konstytucja • Ratyfikowana umowa międzynarodowa • Ustawa • Rozporządzenie

3. Większości • większość zwykła (względna) za > przeciw • większość bezwzględna za > przeciw + wstrzymujący się • większość kwalifikowana wyrażona w ułamku (2/3; 3/5) • quorum

4. Konstytucja projekt – 1/5 posłów (92 osoby), Senat – uchwałą, Prezydent RP 30 dni – pierwsze czytanie Sejm - 2/3 głosów; quorum – połowa posłów 60 dni Senat – bezwzględną większością, quorum połowa 21 dni podpisanie i ogłoszenie – Prezydent RP

5. Konstytucja zmiany roz. I, II, XII 45 dni referendum 60 dni większość głosujących

6. Trybunał Konstytucyjny • 15 sędziów wybieranych przez sejm • Kadencja – 9 lat • Nieodwołalność • Zakaz ponownego wyboru • Zakaz łączenia stanowisk • Zakaz pociągania do odpowiedzialności • Wynagrodzenie • Art. 188 – 197 Konstytucji

7. Trybunał Konstytucyjny Zadania • Kontrola zgodności aktów normatywnych • Kontrola celów i działalności partii • Spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi organami państwa • Skargi konstytucyjne

8. Trybunał Konstytucyjny • Grupa mogąca zaskarżyć akt bez względu na jego przedmiot • Grupa mogąca zaskarżyć akt ze względu na jego przedmiot • Każdy • Azyl • Status uchodźcy • Tylko akty obowiązujące • Wyjątek – Prezydent RP

9. Umowa międzynarodowa • Dwustronna – wielostronna powszechna regionalna • Czas trwania: • oznaczony • nieoznaczony

10. Umowa międzynarodowa • Negocjacje • Parafowanie uzgodnionego tekstu • Podpisanie umowy • Ratyfikacja umowy • Wymiana/ złożenie dokumentów ratyfikacyjnych • Wejście w życie

11. Umowa międzynarodowa • Rodzaje umów • nie wymagające ratyfikacji • ratyfikowane samodzielnie przez prezydenta • ratyfikowane za zgodą wyrażoną w ustawie • ratyfikowane za zgodą wyrażoną w ustawie uchwaloną w szczególnym trybie lub w drodze referndum

12. Umowa międzynarodowa Zgoda wyrażona w ustawie (art. 89 ust. 1 Konstytucji): • w sprawach pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych; • wolności, prawa lub obowiązki obywateli; • przystąpienie do organizacji międzynarodowych; • w sprawach uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga wydania ustawy;

13. Art. 89 ust. 1 Konstytucji 1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy: 1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych, 2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, 3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej, 4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, 5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

14. Umowa międzynarodowa „Typ kwalifikowany” (art. 90 Konstytucji) ogólnokrajowe Sejm i Senat referendum 2/3 głosów quorum połowa

15. Art. 90 Konstytucji 1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. 2. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. 3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125. 4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

16. Umowa międzynarodowa Kolizja normy ustawowej z normą wynikającą z umowy międzynarodowej Umowa międzynarodowa > ustawa ratyfikowana za zgodą ustawy

17. Art. 91 Konstytucji 1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

18. Ustawa Materia ustawowa: • sprawy przewidziane w Konstytucji • sprawy aktualnie objęte ustawodawstwem • „nowe” sprawy nadające się do uregulowania ustawą Sprawy nie nadające się do uregulowania: • „prawa” przyrody • sprzeczne z prawem naturalnym • rozstrzygnięcia normatywne • indywidualne i konkretne • deklaracje, zalecenia, opinię, wyjaśnienia • obowiązki i uprawnienia niewykonalne • obowiązki i uprawnienia niemożliwe do wyegzekwowania • absurdy

19. Ustawa Projekt ustawy = tekst ustawy + uzasadnienie + projekty niezbędnych aktów wykonawczych Pierwsze czytanie (debata i głosowanie) Komisja sejmu

20. Ustawa Komisje • Przedmiotowe • Połączone • Nadzwyczajne Parytet

21. Ustawa Drugie czytanie – możliwość wycofania projektu Komisja sejmowa Trzecie czytanie – Zwykła większością, quorum połowa Projekt zmienia się w ustawie

22. Ustawa Senat (30 dni) przyjęcie bez zmian uchwalenie poprawek odrzucenie ustawy w całości brak działań uchwała Sejm – Bezwzględną większością, quorum połowa Koniec

23. Ustawa Prezydent RP (21 dni) Podpisanie i opublikowanie Trybunał Konstytucyjny VETO Sejm – 3/5 posłów niezgodność zgodność 7 dni Koniec Możliwość podpisania z pominięciem Podpisanie i opublikowanie Zwrot do Sejmu

24. Inicjatywa ustawowaArt. 118 Konstytucji 1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów. 2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100.000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa. 3. Wnioskodawcy, przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.

25. Art. 119 Konstytucji 1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów. 3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji. 4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.

26. Art. 120 Konstytucji • Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej. • Art. 121 ust. 3, 125 ust. 2, art. 158 ust. 1

27. Art. 121 Konstytucji 1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi. 2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. 3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

28. Art. 122 Konstytucji 1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej. 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.

29. Art. 122 Konstytucji 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności. 5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego (…) może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.

30. Ustawa Tryb pilny: • projekt Rady Ministrów • Senat – 14 dni • Prezydent – 7 dni • wyjątki: • wybór Prezydenta RP, Sejm, Senatu, organów samorządu terytorialnego • ustrój i właściwość władzy publicznej • kodeksy • prawo podatkowe

31. Art. 123 Konstytucji 1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego. 3. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.

32. Ustawa System kontroli konstytucyjności ustawy: • przez parlament • przez Trybunał Konstytucyjny • przez Radę Konstytucyjną (system francuski) • przez sądy powszechne (system amerykański)

33. Rozporządzenia z mocą ustawy • Prezydent (1926 – 1989) • Rada Ministrów (1945 – 1952) • Rada Państwa (1952 – 1989) • Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów (art. 234 Konstytucji)

34. Art. 234 Konstytucji 1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3 - 5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.  2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa. 

35. Rozporządzenie • Jedyny akt wykonawczy do ustawy • Musi być zawsze oparte na ustawowej podstawie prawnej – delegacja ustawowa • Może być wydawane tylko przez podmioty wskazane w Konstytucji: • Prezydent RP • Radą Ministrów • Prezes Rady Ministrów • Ministrowie • Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

36. Rozporządzenie • Potrójna konkretność delegacji ustawowej: • Wskazuje upoważniony organ • Określa zakres spraw przekazany do uregulowania • Daje wytyczne co do treści rozporządzenia • Zakaz subdelegacji • Nieważność rozporządzenia • Przekroczenie delegacji • Brak delegacji

37. Art. 92 Konstytucji 1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. 2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi.

38. Rozporządzenie Zakres • sprawy często się zmieniające • zamiany nieprzewidywalne i niezależne od ustawodawcy • określenie szczegółowe trybu działania

39. Rozporządzenie Kontrola rozporządzeń • Trybunał Konstytucyjny; • Kontrola sądów administracyjnych; • Kontrola Rady Ministrów na wniosek Prezesa Rady Ministrów; • Kontrola podmiotu wydającego rozporządzenie (autokontrola).

40. Akty prawa miejscowego • Delegacja ustawowa jak w rozporządzeniu • Organ wydający nie musi być wymieniony w Konstytucji, wystarczająca jest ustawa • Obszar obowiązywania

41. Akty prawa miejscowego Organy uprawnione • Organy stanowiące samorządu terytorialnego • organy wykonawcze samorządu terytorialnego (czasami) • Organy samorządu terytorialnego – przepisy porządkowe

42. Rodzaje aktów prawa miejscowego • Akty zawierające statuty; • Akty zawierające przepisy wykonawcze, tj. akty wydawane na podstawie szczegółowych upoważnień; • Akty zawierające przepisy porządkowe, wydawane na podstawie upoważnień generalnych.

43. Art. 94 Konstytucji Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.

44. Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące • Prawa i obowiązki dla określonych podmiotów – stosunek podległy • Kierownictwo • nadzór • kontrola • Organy wydające • Rada Ministrów – uchwały • Prezes Rady Ministrów – zarządzenia • Ministrowie – zarządzenia • Inne organy wg. Trybunału Konstytucyjnego

45. Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące • Delegacja ustawowa • Kontrola

46. Art. 93 Konstytucji • 1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty. • 2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. • 3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

47. „Swoiste” źródła prawa Art. 148 Prawa telekomunikacyjnego. • (…) pozwolenie wydaje się podmiotowi, który spełnia wymagania określone ustawą, oraz jeżeli: (…) 2) częstotliwości objęte wnioskiem: a) są dostępne, b) zostały przeznaczone w Krajowej Tablicy Przeznaczeń Częstotliwości dla wnioskowanej służby radiokomunikacyjnej oraz plan zagospodarowania częstotliwości przewiduje ich zagospodarowanie zgodne z wnioskiem,

48. „Inne” wewnętrzne źródła prawa administracyjnego Art. 186 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. 1. Szczegółowy regulamin ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów (…) w tym szczegółowe kryteria i tryb udzielania świadczeń pomocy materialnej dla studentów (…) ustala rektor w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego.

49. Promulgacja Organy promulgacyjne • Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej • Dziennik Urzędowy Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski” • Dzienniki urzędowe naczelnych i centralnych organów administracji rządowej oraz NBP i ZUS • Wojewódzkie dzienniki urzędowe Data promulgacji

50. Promulgacja Wejście w życie aktu normatywnego • 14 dni od ogłoszenia • Vacatio legis • Lex retro nan agit • Fikcja powszechnej znajomości prawa – ignorantia iuris nocet