VERİ DOSYALARI ve VERİ TABANLARI

1. VERİ DOSYALARI ve VERİ TABANLARI

2. VERİ DOSYALARI ve VERİ TABANLARI Veri dosyaları ve Veri tabanları; Bilgisayar ve ağ ortamındaki bilginin temel yapı taşlarıdır.

3. VERİ DOSYALARI Veri Dosyalarının çalışma biçimini algılama konusunda, Verinin Düzenlenmesi, Anahtar Alan, Toplu İşlem-Gerçek Zamanlı İşlem, Ana Dosya-Hareket Dosyası, kavramlarının aktarılması yararlıdır.

4. VERİNİN DÜZENLENMESİ Yardımcı bellekte saklanabilmesi ya da bilgisayar ortamında işlenebilmesi için, verinin gruplandırılarak ya da sınıflandırılarak belirli bir düzende ele alınması gerekir. Karakter, Alan, Kayıt, Dosya, Veri Tabanı gibi gruplandırmada; her grup kendisinden öncekinden daha karmaşık yapıdadır.

5. VERİNİN DÜZENLENMESİ Karakter; Harf(a,...,z), Rakam(0-9) ve özel işaretler(.,~#$)in her birinin genel adıdır. Alan; İlgili karakterlerden oluşan kümedir.(Öğrenci no) Kayıt; İlgili alanlardan oluşan bir kümedir.(Öğrenci no, Ad, Soyad, Doğum Yeri, Doğum Tarihi) Dosya; İlgili kayıtlardan oluşan bir kümedir. Veri Tabanı; İlgili dosyalardan oluşan bir kümedir.

6. Anahtar Alan Anahtar Alan; Kayıtı oluşturan alanlardan biridir. Her bir farklı kayıt için “Tek Tanıtıcı” olma özelliğine sahiptir. Öğrenci numarası, Sürücü belgesi seri numarası, Sosyal Güvenlik Kurumu Sicil numarası, Yedek Parça numarası, Vatandaşlık numarası yaygın Anahtar Alan örneklerini oluşturur.

7. Anahtar Alan (Öğrenci No) Alan (Doğum Tarihi) Alan (Doğum Yeri) Alan (Ad) Alan (Soyad) 1.1.80 Erol Eskişehir Yılmaz Kayıt Karakter-Alan-Anahtar Alan-Kayıt

8. Toplu İşlem ve Gerçek Zamanlı İşlem Toplu İşlem; Veri zaman içinde çevrim dışı (off-line) olarak toplanır. Bütün bu veri bir anda işlenir. Gerçek Zamanlı İşlem; Veri, çevrim içi (on-line) olarak girildiğinde bilgisayar tarafından hemen işlenir.

9. Ana Dosya ve Hareket Dosyası Dosya Güncelleme; Varolan bir dosyaya yeni kayıt ekleme, ya da bu Dosyadan kayıt silme, veya Bir kayıtın (Anahtar alan dışında) herhangi bir alanının içeriğini değiştirmedir. Ana Dosya; Son “Dosya Güncelleme” işlemi sonrası bütün kayıtları içeren dosyadır. Hareket Dosyası; (Kayıt ekleme, Kayıt silme ve Kayıt alanını üzerinde değişiklik gibi) Son değişikleri içeren ve Ana Dosyayı” güncellemek için kullanılan dosyadır.

10. Verinin SIRALI ERİŞİMLİ Düzenlenmesi Sıralı Erişim; Kayıtlar, birbiri ardına, önceden belirlenen bir düzende fiziki olarak yerleştirilmiştir. Bu yaklaşım disk(et) ve manyetik şerit için geçerlidir. Bir dosyayı oluşturan kayıtların tümünün ya da çoğunun işlenmesi durumunda çok elverişlidir. Belirli bir kayıta erişilmek istendiğinde elverişsizdir.

11. Sıralı Erişim Kayıt Kayıt Kayıt Kayıt Kayıt

12. Verinin DOĞRUDAN ERİŞİMLİ Düzenlenmesi Doğrudan Erişim; Kayıtlar, disk(et) yüzeyi üzerinde belirli bir yere (konuma) ya da adrese yerleştirilmiştir. Yer (konum) “Anahtar Alan”la belirlenmiştir. (“Anahtar Alan” değerinden hareketle, bu değeri belirli bir disk(et) adresine dönüştüren işlemleri içeren programlara “Adres programları” adı verilir.) Adresler “Adres programları” yardımıyla hesaplanır. Bu yaklaşım yalnızca disketler için geçerlidir. Manyetik şeritte kullanılamaz. Belirli bir kayıta erişilmek istendiğinde kullanımı çok elverişlidir. Maliyeti sıralı erişime nazaran daha yüksektir.

13. Doğrudan Erişim Adres Anahtar Alan Disket Adresi Programı

14. Verinin İNDEKSLİ ERİŞİMLİ Düzenlenmesi indeksli Erişim; Sıralı ve doğrudan erişiminin bileşimidir. Kayıtlar, disk(et) yüzeyi üzerine sıralı düzende yerleştirilmiştir. Dosya aynı zamanda indeks bilgilerini barındıran bir alanı da içermektedir. İndeks Alanı, kayıtlara ilişkin Anahtar Alan ve bu anahtar alana karşılık gelen disk(et) adresini içeren bir listedir. Erişimin başlangıcında, istenen belirli bir anahtar için İndeks Alanı sıralı erişimli olarak taranır, bulunduğunda karşılık gelen kayıt adresi listeden saptanır ve saptanan bu adrese doğrudan erişimli olarak konumlanılır. Sıralı’ya nazaran hızlı; Doğrudan’a nazaran yavaştır.

15. İndeksli Erişim İndeks Alanı Disk(et) Adresi Anahtar 27 A3 Anahtar Alan Disk(et) Adresi 15 A1 22 A2 27 A3

16. VERİ TABANI Veri Tabanı; Birbiriyle ilişkili dosyalar kümesidir. Veri Tabanı Yönetim Sistemleri (DataBase Management Systems- DBMS); Veri sözlükleri ve Sorgu Dilleri kullanarak, Veri tabanlarını oluşturur ve değiştirir; ve Veri tabanlarına erişimi sağlar.

17. Veritabanı Kullanım Nedenleri Paylaşım; Bireyler ve bölümler arasında bilgi paylaşımı Güvenlik; Bilme ihtiyacına göre sınırlı erişim Daha az dosya; Veri tekrarını ortadan kaldıran aynı dosyaya birden fazla erişim Veri Bütünlüğü; Değişik dosyaların dengesiz güncelleştirilmesinin doğurduğu olumsuzluğu azaltma

18. Veritabanı Yönetim Sistemi Yazılımı Veritabanı Yönetim Sistemi Yazılımı; Veritabanı oluşturma, Veritabanı güncelleme, Veritabanı’na erişim sağlama özel amaçlarını gerçekleştiren yazılımdır. Yazılım, Veri Sözlüğü ve Sorgu Dilinden meydana gelir.

19. Veri Sözlüğü Veri Sözlüğü; Veritabanında kullanılan verinin yapısını tanımlar. Belirli bir alan için, - Alan Adı’nı, - Alandaki verinin tipi’ni - Alanın karakter cinsinden uzunluğu’nu tanımlar.

20. Veri Sözlüğü Access 97

21. Sorgu Dili Sorgu Dili; Veritabanlarına erişimimin gerçekleştirilme yollarını belirler. Son kullanıcılarca anlaşılabilir kolaylıkta bir dildir. Sorgu dilleri arasında en yaygın kullanılanı SQL (Structured Query Language-Yapısal Sorgu Dili)’dir

22. Veritabanı Yönetim Sistemi Tipleri Dosyalarda yapıldığı biçimde, Veritabanları da farklı yollardan düzenlenebilir. Veritabanlarının yaygın tipleri; - Sıradüzensel (hierarchical) - Ağ (network) - İlişkisel (relational) olarak sıralanır.

23. Sıradüzensel Veritabanı . Alanlar ve kayıtlar düğümler düzeninde yapılandırılmıştır. . Düğümler, ana gövdeden ayrılan dallar biçiminde birleştirilmiştir. . Her giriş bir “ebeveyn” düğüme sahiptir. . “Ebeveyn”, bir ya da daha fazla “evlat” düğüm(ler)e sahiptir (İlişki bir’den bir’e ya da bir’den çok’a biçimindedir) . . Bilgisayar belirli bir alanı bulabilmek için, en üst (tepe) düğümden başlayarak, “ebeveyn” ve “evlat düğümleri”, (tavandan tabana doğru) tarar. . Sıradüzensel veritabanının katı yapısı sorunlar ortaya çıkarabilir: Bir “ebeveyn” düğüm silindiğinde, “evlat”ları da kendiliğinden silinir.

24. Kalkış Noktası İstanbul Varış Noktası Adana İzmir Ankara Eskişehir Sefer Sayısı TK121 TK156 TK025 Yolcu Aksu,O. Kılıç,M. Kaya,G. Sıradüzensel Veritabanı

25. Ağ Veritabanı . Düzenlemesi sıradüzenseldir. . Sıradüzenselden farklı olarak, her “evlat” düğümün birden fazla “ebeveyn” düğümü olabilir (İlişki çok’tan çok’a biçimindedir). Örneğin izleyen slayt’ta, Her Öğrenci birden fazla Öğretim Elemanına, Her Öğretim Elemanı birden fazla Derse sahiptir. . Sıradüzensel tasarıma oranla daha esnektir.

26. Ders Temel Bilgi Bilgisayar Bilgisayar Tek.BİL151 Kul.BİL351 Prg.BİL472 Öğretim Hepkul Durucasu Oktal Elemanı Ayşe Hasan Özlem Öğrenci Ceylan Demir Çiçek Taşçı Oran A. H. E. B. N. Ağ Veritabanı

27. İlişkisel Veritabanı . Veriye erişim için önceden tasarlamış yollar bulunmaz. . Veri öğeleri çizelgeler içine depolanmıştır. . Çizelgeler, mantıksal olarak satırlar ve sütunlar içine depolanmış veri içerir. . Farklı çizelgeler (ilişkiler) ortak bir “Anahtar Alan” yardımıyla birleştirilir. . Tasarım çok esnektir; Veri alanı ekleme, silme ve değiştirme çok kolay gerçekleştirilir.

28. Ürün Ürün Kodu Ürün Adı Birim Fiyatı . . . Siparişler Alıcı Kodu Alıcı Adı S. Tarihi Yükleme Ta. Nakliye Bed. Nakl. Adresi . . . . Sipariş Sipariş Kodu Ürün Kodu Birim Fiyatı S. Miktarı Tüketiciler Alıcı Adı Adresi Telefon Fax . . . Anahtar Alanlar İlişkisel Veritabanı

29. Veritabanı Tipleri Veritabanları boyuta ve erişebilirlikte farklılık gösterir. Başlıca 4 tipte veritabanı bulunur. Bunlar: - Bireysel - Paylaşılmış - Dağıtılmış - Tesçilli veritabanlarıdır.

30. Bireysel Veritabanı Bireysel Veritabanı; . Mikrobilgisayar veritabanı olarak ta adlandırılmaktadır. . Bir kullanıcıya ait bütünleşik dosyalar kümesidir. . Mikrobilgisayarın diski ya da LAN üzerindeki veri ve DBMS bir tek kullanıcının denetimindedir.

31. Paylaşılmış Veritabanı Paylaşılmış Veritabanı; . İşletme Veritabanı adıyla da tanınır. . “Veri Tabanı Yöneticisi” olarak adlandırılan, bilgisayar konusunda uzmanlaşmış bir kişinin denetiminde anabilgisayar sisteminde tutulur. . Erişim bir çok kullanıcıya açıktır. Kulanıcılar veritabanına, LAN ya da WAN ağlarına bağlı mikrobilgisayarları ile erişirler. . Ortak İşlevli Veritabanı ve Ortak Kullanıcılı Veritabanı olmak üzere iki başlık altında incelenir.

32. Paylaşılmış Veritabanı Ortak İşlevli Veritabanı; İşletmenin faaliyetini temel alan veritabanıdır. Üretim, stok ve satış gibi konulardaki ayrıntıları içerir. İşletmenin gün-gün işlemlerini temsil eden veri içerir. Ortak Kullanıcılı Veritabanı; Ortak İşlevli Veritabanı ve bunun dışındaki tesçilli diğer veritabanlarından seçilmiş bilgileri bünyesinde barındırır. Karar sürecinde, Yöneticiler bu tip veritabanlarından yararlanır. Bu nedenle işletmenin yönetim bilgi sisteminin temelini oluşturur.

33. Dağıtılmış Veritabanı . Veri işletmenin farklı yerlerinde depolanmıştır. . Veriye bilgisayar ağları kullanılarak erişilebilir. . Veritabanı Sunucuları, kullanıcılarla diğer yerlerde depolanmış veri arasında bağlantılardır.

34. Tesçilli Veritabanı Tesçilli Veritabanı; Bir örgüt tarafından, belirli konularda geliştirilmiş dev veritabanıdır. Geliştiren örgütün işlevine bağlı olarak, erişim bedava ya da çoğunlukla ücret karşılığında sağlanır. Bilgi Programları ya da Bilgi Bankası olarak ta adlandırılır. Arama Motorları kendi tesçilli veritabanlarında arama yaparlar.

36. Veritabanı Kullanımı Veritabanları anı izleme ve geleceği planlama konusunda, kullanıcılarına büyük destek sağlamaktadır. İşletmeciler, veritabanlarını giderek daha fazla kullanma eğilimindedir. Veritabanı kullanımının yaygınlaşabilmesinde, güvenlik önemli rol oynamaktadır.

37. Verinin Stratejik Kullanımı İşletmecilerin genel ve özel amaçlarında destek veren veritabanları dört başlık altında toplanabilir: İşletme Rehberi; Finansal bilgi, Pazarlama bilgisi, Marka ve Ürün adları, Adres bilgileri gibi bilgileri sağlayan veritabanlarıdır. Demografik Veri; Ülke ve Kent istatistikleri, Nüfus ve Nüfus Tahminleri, Gelir ve Gelir Tahmini, İstihdam istatistikleri gibi konularda veri sağlayan veritabanlarıdır. İstatistiksel İşletme Bilgisi; Finans, Pazar payı ve diğer bilgileri içeren veritabanlarıdır. Metin Veritabanı; İşletme yayınlarından, işletmeyi ilgilendiren yazı, makale, rapor ve işletmeye ya da ürüne ilişkin basında çıkan yansımaları içeren veritabanıdır.

38. Güvenliğin Önemi Veritabanları ve veritabanlarının içerdiği bilgiler değerlidir. İçerdiği bilginin, hırsızlık ve kötü kullanıma karşı korunabilmesi için, veri tabanının güvenliğinin sağlanması hayati önemdedir. Veritabanının, izinsiz kullanıcılara karşı da korunması gerekmektedir. Çok sayıda virüsün veritabanına bulaşabileceği ve onu hasara uğratabileceği bilinmektedir. (Virüs, veritabanına zarar vermek için tasarlanmış gizli deyimlerdir.Genellikle bilgisayar ağlarından bulaşır.) Büyük işletmelerin, bilgiişlem merkezlerine giriş izni, sadece izinli kişilere verilmektedir.

39. Veritabanı Yöneticisi Veritabanı Yöneticisi (Database Administrator-DBA); - Veritabanının yapısını belirlemeden, - Veritabanınının performansını değerlendirmeden, - İşletme çalışanlarının erişim haklarının sağlanmasından sorumlu bir yöneticidir. Veritabanı Yöneticisi; Mahremiyet (Gizlilik) ve Etik (Ahlak) konularıyla da ilgilenir.

40. Geleceğe Bakış . Geniş veritabanlarının mikrobilgisayar kullanıcılarına açılması sürecektir. . Veritabanı kullanımın yaygınlaşması, kişisel bilgilerin gizliliğinin önemini giderek arttıracaktır. . Kullanıma açılan veri dağları arasından, kullanıcılara yararlı bilgileri süzme konusunda yeni meslekler ve işler ortaya çıkacaktır.