Ouders achter tralies: mogelijkheden tot ondersteuning van het ouder-kind contact

1. Ouders achter tralies:  mogelijkheden tot ondersteuning van het ouder-kind contact Open forum ‘Kinderen en detentie’ 21 juni 2007 Tina Demeersman – stafmedewerker justitieel welzijnswerk

2. Waarom investeren in het ouder-kind contact tijdens detentie? • Context • Regelgeving • Ouder-kind contact in de gevangenissen: praktijk, mogelijkheden en beperkingen

3. Waarom investeren in het ouder-kind contact tijdens detentie? • Recht op eerbiediging van het familie- en gezinsleven (art 8 EVRM) • Detentie = totaalervaring Inperking van verschillende sociale rollen • Sociale en familiale banden: sociaal reïntegratieve functie

4. Waarom investeren in het ouder-kind contact tijdens detentie? • Psychosociale gevolgen voor het kind • Verstoring van de veilige thuissituatie en patronen in het gezin • Afwezigheid (gedetineerde) ouder • Schuldgevoelens • Loyaliteitsconflicten • Stigmatisering

5. Context: gevangenissen in België • Ontwikkeling in penitentiair denken: Arbeid -> Isolatie -> Resocialisatie -> Schadebeperking, reïntegratie & herstel Gedetineerde = rechtsburger (Basiswet gevangeniswezen, 12 januari 2005) • Pijnpunten: • Verouderde infrastructuur • Overbevolking

6. Context: gevangenissen in België

7. Gedetineerdenpopulatie 13/03/2007: dagpopulatie 10.000 gedetineerden (8.300 plaatsen) Aantal opsluiting 2005: 15.5774 Wie? “De doorsnee gedetineerde is een jongeman tussen 20 en 40 jaar, afkomstig uit verstedelijkt gebied. Vergeleken met anderen heeft hij minder sociale banden. Hij is lagergeschoold dan zijn leeftijdsgenoten, meestal volgde hij beroeps- of technisch onderwijs dat hij veelal niet afmaakte. Het gevolg hiervan is een hoge werkloosheid en lage activiteitsgraad.” (Sein, 2001 & CAW-Tellus, 2006) +/- 50% is vader +/- 4.5% vrouwelijke gedetineerden (Gevangenissen van Hasselt, Gent, Brugge, Antwerpen, Vorst-Berkendael)

8. Regelgeving Affectieve, familiale contacten: • Basiswet gevangeniswezen (12 januari 2005) • >briefwisseling, telefonie, bezoek • Wet externe rechtspositie (17 mei 2006) • > Uitgangsvergunning, penitentiair verlof • Min. Omzendbrief ‘Bescherming affectieve relaties gedetineerden en hun omgeving (5 juli 2000) • > minstens 1 activiteit/maand met focus ouder-kind

9. Regelgeving Moeder en kind in detentie: • Algemeen Reglement Strafinrichtingen (21 mei 1965), art. 111 & 112: ‘ de directeur mag niet weigeren een vrouw op te sluiten die vergezeld is van een kind dat de zorgen van de moeder niet kan ontberen of een vrouw van wie wordt voorzien dat ze in de inrichting zal bevallen…’ ‘ de kinderen moeten samen met de moeder in haar kamer verblijven. Ze beschikken over een aparte slaapstede. In de belangrijke inrichtingen worden voorzieningen getroffen om een kinderbewaarplaats met bevoegd personeel te organiseren, waar de zuigelingen zullen ondergebracht worden gedurende de tijd dat men hun moeder niet voor hen laat zorgen.’ • Basiswet, art. 15 par.2: leeftijdsgrens: maximum 3 jaar

10. Regelgeving • Sociale begeleiding gedetineerden en hun omgeving: gedeelde verantwoordelijkheid justitie – gemeenschappen en gewesten: • Samenwerkingsakkoord tussen federale staat en Vlaamse gemeenschap (1994) • Vlaams strategisch plan voor hulp- en dienstverlening aan gedetineerden (2000) • Inzet van AWW (JWW), Kind & Gezin, Sociaal-cultureel werk (De Rode Antraciet),…

11. Ouder-kind contact tijdens detentie: praktijk, mogelijkheden en beperkingen • Moeder en kind in detentie • Afdeling Penitentiair Centrum Brugge (10 plaatsen) en Gevangenis Hasselt (2 plaatsen) • Regime: nabootsing thuissituatie • Pedagogische ondersteuning en opvang • penitentiair personeel • Gedetineerden (‘kinderfatik’) • Consult Kind & Gezin • Pediater (‘relaxatiemassage’) • Link met buitenwereld? • Betrokkenheid vader?

12. Ouder-kind contact tijdens detentie • Initiatieven tav de gedetineerde ouder • Justitieel Welzijnswerk: Integrale individuele begeleiding • Handhaven in het dagelijks leven • Voorbereiden terugkeer vrije samenleving • Versterken in het opnemen van verschillende sociale rollen • Behouden, herstellen of bevorderen van familiale banden • Vormingsinitiatieven • Informatiesessies / workshops

13. Ouder-kind contact tijdens detentie • Kindvriendelijke contactmogelijkheden in de gevangenis • Speciaal kinderbezoek • Aangepaste infrastructuur • Omkadering • Ondersteuning voor-tijdens-na bezoek • Gezinsmoment? Exclusief ouder-kind contact? • Feestmomenten • ‘Familiale bezoekruimte’ (PCBrugge), ‘Roefelzaal’ (Gevangenis Leuven Centraal)

14. Ouder-kind contact tijdens detentie • Didactisch materiaal voor ouders en kinderen: • ‘Mijn vader zit in de gevangenis – een boekje over hoe je kinderen daarop reageren’ (1998, JWA, CAW Metropool) • ‘Elsje bezoekt haar papa’ (1999, JWGent, CAW Artevelde) • Van Mieghem, L., ‘Achter de muur’, Davidsfonds, 1998. • Rottiers, B. & Van Lent, T. ‘Papa is weg’, Lannoo, 2006.

15. Meer info: • Rapport KBS ‘Als je ouder in de gevangenis zit… hoe dichtbij blijven’ (1997) • www.justitieelwelzijnswerk.be • Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Diksmuidelaan 36a 2600 Berchem tina.demeersman@steunpunt.be