ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

1. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ  ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Π.Μ.Σ. “ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ” ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Της Ευαγγελίας Κουτσούκη «Χαρακτηριστικά Προσωπικότητας και Στάσεις Εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης απέναντι στις ΤΠΕ» Υπεύθυνος Καθηγητής: κ. Ρούσσος Πέτρος Συμβουλευτική Επιτροπή: κ. Τσαούσης Ιωάννης κ. Βρυωνίδης Μάριος Ρόδος, 2010

2. Σκοπός της ερευνητικής μελέτης Ερευνητικά ερωτήματα • Η θετική στάση ενός ατόμου απέναντι στη χρήση υπολογιστών αναμένεται να συνδέεται με την εξωστρέφεια παρά με την ενδοστρέφεια, με τη σταθερότητα παρά με τη νεύρωση, και με τη δεκτικότητα στην εμπειρία παρά με τη συντηρητικότητα. • Οι άνδρες εκπαιδευτικοί έχουν θετικότερη στάση απέναντι στους υπολογιστές από τις γυναίκες συναδέλφους τους. • Υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην ηλικία και τις στάσεις απέναντι στους υπολογιστές • Οι εκπαιδευτικοί με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο έχουν θετικότερες στάσεις απέναντι στους υπολογιστές από ό,τι οι εκπαιδευτικοί με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο • Οι εκπαιδευτικοί που έχουν υπολογιστή στο σπίτι τους έχουν θετικότερες στάσεις απέναντι στους υπολογιστές από ό,τι οι εκπαιδευτικοί που δεν έχουν

3. Θεωρίες Προσωπικότητας • Η πρώτη προσέγγιση που επηρέασε σημαντικά τη θεωρία και την έρευνα για την προσωπικότητα είναι αναμφίβολα η θεωρία των χαρακτηριστικών. • Θεωρητικοί της συγκεκριμένης θεωρίας • G. W. Allport • Cattell • Hans J. Eysenck

4. Λεξικολογική υπόθεση (lexical hypothesis) • Μοντέλο των πέντε παραγόντων (five-factor model)

5. Το μοντέλο των πέντε παραγόντων από τους Costa και McCrae Πηγή: (Costa & McCrae, 1992, σ. 3).

6. Οι δύο εκδοχές του Μοντέλου των Πέντε Παραγόντων

7. Θεωρίες σχετικά με τη διαμόρφωση στάσεων απέναντι στη χρήση Η/Υ • Βιολογικές Θεωρίες και Κοινωνικοπολιτικές Θέσεις

8. Στάσεις απέναντι στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές • «η γενική αξιολόγηση ενός ατόμου ή τα ευνοϊκά ή μη ευνοϊκά συναισθήματα (favourablenessorunfavourableness) για την τεχνολογία των υπολογιστών και για συγκεκριμένες δραστηριότητες που σχετίζονται με τους υπολογιστές».

9. Όσον αφορά τη χώρα μας, παρά το γεγονός ότι οι στάσεις και οι απόψεις των εκπαιδευτικών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τις ΤΠΕ και τις εκπαιδευτικές εφαρμογές τους δεν είναι επαρκώς καταγραμμένες, διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν, εν γένει, θετικές στάσεις σχετικά με την εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση (Μπαουράκης, 1988. Μπίκος, 1995. Γκρίτση, Καμπεζά & Κότσαρη, 2000. Κυνηγός, Καραγεώργος, Βαβουράκη & Γαβρήλης, 2000. Καρτσιώτης, 2003. Tsitouridou & Vrizas, 2003)

10. Προσωπικότητα των εκπαιδευτικών και στάσεις απέναντι στις ΤΠΕ Λίγες απόπειρες συστηματικής διερεύνησης των στάσεων των χρηστών απέναντι στους υπολογιστές μέσα από ένα συγκεκριμένο μοντέλο/ θεωρία προσωπικότητας

11. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

12. Η έρευνα • Δείγμα : 241 εκπαιδευτικοί δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης • Μ.Ο. Ηλικίας :36,1έτη • Χρονική Περίοδος : Ιούλιο-Δεκέμβριο του 2009 • Μεθοδολογία : Χρήση τριών ερωτηματολογίων (ερωτήσεις κλειστού τύπου) • το ερωτηματολόγιο των δημογραφικών στοιχείων • η Ελληνική Κλίμακα Στάσεων απέναντι στους Υπολογιστές • το ΤΕΧΑΠ 5 (Τεστ Χαρακτηριστικών Προσωπικότητας • Στατιστική επεξεργασία : στατιστικό λογισμικό SPSS

13. Περιγραφικά χαρακτηριστικά δείγματος

14. Από το σύνολο των ερωτώμενων ένα πολύ μικρό ποσοστό είτε δεν είχε καμία εμπειρία με τους υπολογιστές (ποσοστό 0,4%), είτε έκανε σπάνια χρήση (ποσοστό 8,7%). • Συχνή χρήση με τους υπολογιστές δήλωσε το 63,5%, ενώ 13,7% δήλωσαν ταυτόχρονα συχνή χρήση των υπολογιστών και χρήση για διδασκαλία.

15. Συχνότητες και ποσοστά των ερωτώμενων ως προς την κατοχή υπολογιστή στο σπίτι Συχνότητες και ποσοστά των ερωτώμενων ως προς την πρόσβαση στο Διαδίκτυο από το σπίτι

16. Συχνότητες και ποσοστά των ερωτώμενων στην κατοχή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου Συχνότητες και ποσοστά των ερωτώμενων στη χρησιμοποίηση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου

17. Εργαλεία συλλογής δεδομένων

18. 1. Το ερωτηματολόγιο των δημογραφικών στοιχείων • Οι συμμετέχοντες καλούνταν να δηλώσουν το μορφωτικό τους επίπεδο (1=Απόφοιτος/η Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, 2= Απόφοιτος/ η ΑΕΙ/ ΤΕΙ, 3= Κάτοχος Μεταπτυχιακού και 4=Κάτοχος Διδακτορικού) καθώς και την κατοχή υπολογιστή στο σπίτι (Ναι/ Όχι) και την ύπαρξη σύνδεσης με το διαδίκτυο (Ναι/ Όχι). Τέλος, καλούνταν να δηλώσουν την ύπαρξη ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (Ναι/ Όχι) και χρησιμοποίησης του (Ναι/ Όχι) καθώς και εάν έχουν επιμορφωθεί σε υπολογιστές και η εμπειρία χρήσης τους σε αυτούς (Καμία/ Σπάνια/ Συχνή/ Χρήση για διδασκαλία) • Το ερωτηματολόγιο δημογραφικών στοιχείων προσπαθούσε να διερευνήσει την επίδραση της διάστασης του φύλου και των υπολοίπων παραγόντων ως προς τη συχνότητα χρήσης των ΤΠΕ από τους επιμορφωμένους εκπαιδευτικούς.

19. 2. Η Ελληνική Κλίμακα Στάσεων απέναντι στους Υπολογιστές • Το συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο αποτελείται από τρεις υποκλίμακες. Η πρώτη υποκλίμακα, η υποκλίμακα αυτοπεποίθησης περιλαμβάνει 15 θέματα και μετράει την αυτοπεποίθηση του ατόμου ως προς τους υπολογιστές. Η δεύτερη υποκλίμακα η συναισθηματική, αποτελείται από 10 θέματα τα οποία αξιολογούν το άγχος που νιώθει ο ερωτώμενος απέναντι στους υπολογιστές και άλλα αρνητικά συναισθήματα όπως η αίσθηση απειλής, ανικανότητας, αποστροφής ή δυσφορίας αναφορικά με τους υπολογιστές. Η γνωστική υποκλίμακα, περιλαμβάνει 5 θέματα και μετράει τις αντιλήψεις του ατόμου σχετικά με τους υπολογιστές και τη χρήση τους (Roussos, 2007)

20. 3. Το ΤΕΧΑΠ 5 (Τεστ Χαρακτηριστικών Προσωπικότητας) • Το μοντέλο των 5 χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της προσωπικότητας βασίζεται στο θεωρητικό πλαίσιο των Costa & McCrae’s, το οποίο αναπτύχθηκε και επικυρώθηκε ειδικά για την χρήση του σε ενήλικους Έλληνες. Είναι μια συμπιεσμένη μορφή (101 ερωτήσεις) του ερωτηματολογίου TPQue (Τσαούσης, 1999) και περιέχει τις κλίμακες του Νευρωτισμού, της Εξωστρέφειας, της Προσήνειας, της Συνέπειας/Ευσυνειδησίας και της Δεκτικότητας στην εμπειρία. Το ερωτηματολόγιο TPQue αποτελεί ένα αξιόπιστο και έγκυρο εργαλείο (Tsaousis & Kerpelis, 2004).

21. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

22. Έχουν οι εκπαιδευτικοί του δείγματος θετική στάση απέναντι στους υπολογιστές; Ναι, αφού ο μέσος όρος του δείγματος μας είναι πάνω από 105 βαθμούς.

23. Η στάση απέναντι στους υπολογιστές φαίνεται ότι επηρεάζει όχι μόνο την αποδοχή των υπολογιστών, αλλά επίσης και μελλοντικές συμπεριφορές, όπως για παράδειγμα τη χρήση των υπολογιστών ως επαγγελματικό εργαλείο ή την εισαγωγή του για εφαρμογή στη σχολική τάξη (Ρούσσος & Πολίτης, 2004).

24. Δείκτες συσχέτισης μεταξύ της ΕΚΣΥ και των κλιμάκων ΤΕΧΑΠ5 ως προς το φύλο των συμμετεχόντων

25. Στο σύνολο του δείγματος βρέθηκε στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση μεταξύ της ΕΚΣΥ και της εξωστρέφειας. Η περαιτέρω διερεύνηση των συσχετίσεων με την προσθήκη της μελέτης της διάστασης του φύλου, αποκάλυψε αφενός ότι η θετική συσχέτιση των στάσεων απέναντι στους υπολογιστές με την εξωστρέφεια παρατηρήθηκε περισσότερο στις γυναίκες (στις δύο υπο-κλίμακες) από ότι στους άνδρες (μία υπο-κλίμακα). • Επίσης, παρατηρήθηκε σημαντική θετική συσχέτιση μεταξύ της Δεκτικότητας στην Εμπειρία και την Γνωστική Ικανότητα στις γυναίκες και σημαντική θετική συσχέτιση μεταξύ της Ευσυνειδησίας και της ΕΚΣΥ στους άνδρες.

26. Σύγκριση των στάσεων των δύο φύλων απέναντι στους υπολογιστές

27. οι άνδρες δεν έχουν στατιστικά σημαντική διαφορά από τις γυναίκες στην ΕΚΣΥ καθώς και στις υπο-κλίμακες.

28. Σύγκριση των μέσων όρων των δύο φύλων στις κλίμακες του ΤΕΧΑΠ5

29. Οι μόνες διαφορές μεταξύ των δύο φύλων που είναι στατιστικά σημαντικές είναι αυτές στην κλίμακα του Νευρωτισμού, της Προσήνειας και της Ευσυνειδησίας [t(191,26)= -3,52 p=0,001, t(189,12)= -2,59 p=0,010 και t(181,96)= -2,82 p=0,005]. • Και στις τρεις αυτές κλίμακες η επίδοση των γυναικών ήταν υψηλότερη από αυτή των ανδρών.

30. Επιπλέον, εξετάστηκε η σχέση της ηλικίας των συμμετεχόντων και των στάσεων τους απέναντι στους υπολογιστές. Ο δείκτης συσχέτισης ανάμεσα στην ηλικία και τις στάσεις απέναντι στους υπολογιστές είναι r=0,147, p=0,022. • Προχωρώντας στην ερμηνεία του αριθμητικού αποτελέσματος, μπορούμε να πούμε ότι δεν υπάρχει αλληλεξάρτηση ανάμεσα στις δύο μεταβλητές, ηλικία και στάσεις απέναντι στους υπολογιστές [r (240) = 0,147, p= 0,022].

31. Από τη στατιστική ανάλυση διαπιστώθηκε ότι η επίδραση του μορφωτικού επιπέδου ήταν στατιστικά σημαντική. Αυτό σημαίνει ότι το μορφωτικό επίπεδο επηρεάζει τις στάσεις των εκπαιδευτικών απέναντι στους υπολογιστές. Το συγκεκριμένο αποτέλεσμα διατυπώνεται ως εξής: F(2, 237)=3,52, p=0,031. • Από τη στιγμή που το αποτέλεσμα είναι στατιστικά σημαντικό, προχωρήσαμε σε εκ των υστέρων συγκρίσεις για να διαπιστώσουμε μεταξύ ποιών ζευγών μέσων όρων υπήρχε στατιστικά σημαντική διαφορά. Συγκρίνοντας την ομάδα των αποφοίτων ΑΕΙ/ΤΕΙ με τους κατόχους μεταπτυχιακού βρέθηκε ότι η διαφορά τους (Διαφορά Μ.Ο.= 6,35 p=0,046) ήταν οριακά στατιστικά σημαντική, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι οι εκπαιδευτικοί που έχουν μεταπτυχιακό τίτλο σημείωσαν υψηλότερα επίπεδα στις στάσεις απέναντι στους υπολογιστές από τους συναδέλφους τους που κατέχουν απλά πτυχίο Α.Ε.Ι./Τ.Ε.Ι.

32. Δείκτες συσχέτισης μεταξύ της ΕΚΣΥ και των κλιμάκων ΤΕΧΑΠ5 για τη μεταβλητή της κατοχής υπολογιστή

33. Τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα παρατηρούμε ότι είναι για τους συμμετέχοντες που δεν κατείχαν υπολογιστή στους οποίους οι δείκτες συσχέτισης είναι υψηλότεροι τόσο για την κλίμακα της Δεκτικότητας στην Εμπειρία όσο και για την κλίμακα της Προσήνειας και της Ευσυνειδησίας. • Βέβαια σε αυτό το σημείο οφείλουμε να τονίσουμε ότι το δείγμα των εκπαιδευτικών που δεν κατέχουν υπολογιστή είναι πολύ μικρό (n=15) πράγμα το οποίο μας κάνει διστακτικούς στην εξαγωγή συμπερασμάτων.

34. Σύγκριση των μέσων όρων των στάσεων απέναντι στους υπολογιστές ως προς το φύλο και την κατοχή υπολογιστή Είναι ευδιάκριτο ότι αυτοί που κατέχουν υπολογιστή έχουν πιο θετικές στάσεις από αυτούς που δεν κατέχουν

35. Σύγκριση των στάσεων των εκπαιδευτών που κατέχουν υπολογιστή και που δεν κατέχουν

36. Επιπρόσθετα, για πιο αξιόπιστα αποτελέσματα προχωρήσαμε σε σύγκριση των μέσων όρων των εκπαιδευτικών που κατέχουν υπολογιστή καθώς και σε αυτούς που δεν κατέχουν με τη χρήση του στατιστικού κριτηρίου t. Τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται στον πίνακα δείχνουν ότι υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά [t(15,562)=2,87 p=0,011] και ότι η επίδοση των εκπαιδευτικών που κατέχουν υπολογιστή είναι υψηλότερη από αυτών που δεν κατέχουν.

37. Προκειμένου να προσδιοριστούν οι μεταβλητές που αποτελούν παράγοντες πρόβλεψης των στάσεων των εκπαιδευτικών απέναντι στις ΤΠΕ, πραγματοποιήθηκε ιεραρχική ανάλυση παλινδρόμησης.

38. Περίληψη της Ιεραρχικής Ανάλυσης Παλινδρόμησης για τις μεταβλητές που προβλέπουν τις στάσεις των εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης απέναντι στους υπολογιστές (Ν=241)

39. Οι μεταβλητές του ΤΕΧΑΠ5 ερμηνεύουν το 19,1% της διακύμανσης της μεταβλητής της στάσης απέναντι στους υπολογιστές, ενώ η ηλικία έδειξε να ερμηνεύει το 21,2% περίπου της διακύμανσης απέναντι στους υπολογιστές. Τέλος, όταν προστέθηκαν και οι μεταβλητές που αφορούν στην εμπειρία με τους υπολογιστές (επιμόρφωση στις ΤΠΕ, κατοχή υπολογιστή και εμπειρία στη χρήση υπολογιστή), αυτές ερμήνευσαν άλλο ένα 26,8% της διακύμανσης της μεταβλητής της στάσης. Η μεταβλητή του φύλου δεν αναφέρεται εδώ καθώς σε μια πρώτη ανάλυση που επιχειρήθηκε έδειξε να μην αποτελεί σημαντικό προβλεπτικό παράγοντα και, ως εκ τούτου, δεν συμπεριλήφθηκε στην τελική ανάλυση.