E KO 20 8 : Mikroiktisat II

1. EKO208: Mikroiktisat II Ders 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

2. Tartışılacak Konular • Piyasa Başarısızlıkları: • Kamusal Mallar (Public Goods) • Dışsallıklar (Externalities) • Piyasa Başarısızlıklarının Düzeltilmesi • Dışsallıklar ve Mülkiyet Hakları EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

3. Dikkat:Piyasalar Neden Başarısız Olur? : 4 neden • 1) Tekel Gücü • Tekelci bir ürün piyasasındaPF>MRF • MCF = MRF • Rekabetçi piyasalara göre daha düşük çıktı ve daha yüksek fiyat • Serbest kalan kaynaklar giyecek üretimine tahsis edilecek • MCF düşerve MCCyükselir, böylece MRTFC=MCF/MCC (PPF)’nin eğimi düşer, daha az yiyecek malının üretildiği A noktasında dengeye geliriz. Bkz. Sonraki sl. • Bu etkin olmayan bir kaynak dağılımıdır, çünkü tüketim @(F*, C*) fakatüretim @(F1, C1), az yiy., fazla giyim. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

4. Üretim A’da ve tüketim C’de: Yiyecek sıkıntısı Giyecek bolluğu 60 A C1 B C2 U2 C C* U1 F1 F* F2 100 Piyasalar Neden Başarısız Olur? Giyim (adet) Yiyecek (kg) EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

5. Piyasalar Neden Başarısız Olur? • 2) Eksik Bilgi (Incomplete Information) • Piyasa fiyatları ve ürünlerin kalitesine ilişkin doğru bilgi eksikliği kaynak hareketliliğine engel teşkil eder. Arz veya talep fazlası. • 3) Dışsallıklar (Externalities) • Bir tüketim veya üretim faaliyetinin diğer üretim veya tüketim faaliyetleri üzerinde piyasa fiyatlarına yansımayan dolaylı etkileri varsa ortaya çıkar. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

6. Piyasalar Neden Başarısız Olur? • 4) Kamusal Mallar (Public Goods) • Piyasalar kamusal malların arzını yeterince sağlayamaz çünkü kamusal malların tüketiminin ölçümü zordur. • Kamusal mallar hem rekabetçi değildir hem de dışlanabilirlik söz konusu değildir.ör. temiz hava • Kamusal mallar rekabetçi değildirler, çünkü birinin bu malları kullanması diğerlerinin kullanımını engellemez. (TV) EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

7. Kamusal Malların Rekabetçi Olma ve Dışlanabilirlik Özellikleri Yoktur • Bazı kamusal mallar (kablolu TV gibi) dışlanabilirlik özelliği taşırlar. Hizmetten sadece ödeme yapanlar faydalanır. • Ulusal Savunma Hizmetleri hem rekabetçi değil hem de dışlanabilir değildir. Kimseyi ödeme yapsa da yapmasa da savunma hizmetinden mahrum bırakamayız. • Dışlanabilirlik özelliği olmayan mallar bedavacılık sorununa (free-rider) yol açarlar. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

8. Kamusal Malların Rekabetçi Olma ve Dışlanabilirlik Özellikleri Yoktur • Bedavacılık Sorunu =bireyin kamusal bir maldan faydalanmasına karşın, kamusal malın finansmanında herhangi bir maliyete katlanmaktan kaçınma yönündeki davranışıdır. • Bazı ürünleri ürettiğiniz zaman herkes bundan faydalanır, buna engel olmak mümkün değildir. • Bireyler söz konusu mal veya hizmete atfettikleri değeri ödemek için herhangi bir güdü yoktur. • Bedavacılık sorunu mevcut iken kamusal bir maldan ne kadar üretilmesi gerektiğini belirlemek zordur. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

9. Kamusal Malların Rekabetçi Olma ve Dışlanabilirlik Özellikleri Yoktur • Rekabetçi Olmama (Non-rival) • Herhangi bir üretim düzeyinde tam kamusal bir malı ek bir tüketiciye daha sağlamanın marjinal maliyeti sıfırdır. (yoğun olmayan devlet yolları, kamu TV) • Dışlanabilir olmama (Nonexclusive) • İnsanların tam kamusal malları tüketmesi engellenemez. Bunun için bir maliyet yüklemek çok zor veya imkansızdır (ör. Ulusal savunma, TRT). • Bazı mallar rekabetçi değildir fakat insanlar bu hizmetten mahrum bırakılabilir: köprü vs. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

10. Rekabetçi ve Dışlanabilirlik Özellikleri • Bazı mallar dışlanabilirlik özelliği taşımazlar fakat rekabetçidir. (ör. Okyanusta balık avlama) • Devletin ürettiği malların hepsi kamusal mal niteliği taşımaz • Bazıları rekabetçidir ve dışlanabilir değildir • Yüksek öğrenim (tüketimde rekabetçidir) • Parklar, mahrum bırakılabilir ve rekabetçidir EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

11. Dışsallıklar (Externalities) • Karar vericilerin üretim veya tüketim faaliyetlerinden dolayı üçüncü kişilere yükledikleri maliyetler veya sağladıkları faydalara dışsallık adı verilir. Dışsallıklar hem üreticiler hem de tüketiciler tarafından meydana getirilebilir. • Dışsallıklar ve kamusal mallar önemli piyasa başarısızlığı kaynağıdır ve ciddi kamu politikaları sorunlarına yol açar. • Dışsallıkların olduğu durumda bir mal veya hizmetin fiyatı onun sosyal değerini yansıtmaz.Sonuç olarak firmalar gereğinden çok az veya gereğinden fazla üretim yaparlar ve piyasa sonuçları etkin olmaz. • İki tip dışsallıktan söz edilebilir. Pozitif ve negatif dışsallıklar EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

12. Negatif Bir tarafın bir faaliyeti başkasına maliyet yüklüyorsa- Örneğin: Çelik üreten bir tesis sıvı atıklarını nehre bırakıyorsa ve bu durum balıkçıların günlük yaşamını etkiliyorsa, firma balıkçılara maliyet yüklemekte fakat bu maliyetler firmanın hesaplarında yer almamaktadır. Pozitif Bir tarafın faaliyeti üçüncü kişilere fayda sağlar. Örneğin: bir ev sahibi evinin önündeki bahçeyi düzenler ve süs bitkileriyle donatırsa çevredeki herkes bundan yararlanır. Negatif ve Pozitif Dışsallıklar EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

13. Negatif Dışsallıklar ve Etkinlik • Dışsallıklar piyasa fiyatlarına yansımadığı için, bir etkinsizlik kaynağı haline gelebilmektedirler. • Örneğin, nehre atıklarını bırakan çelik üretimi tesisini düşünelim. Yine atık miktarını azaltmanın tek yolu çıktıyı azaltmak olsun. Bunun anlamı faktörler arası ikamenin olmaması yani sabit katsayılı üretim fonksiyonu. • Çelik endüstrisi geneli içinde aynı durum geçerli olsun (atık miktarını azalmak ancak üretimi azaltmakla mümkündür, sabit katsayılı üretim fonksiyonu). • Sonraki slaytta negatif bir dışsallığın fiyat ve miktarı nasıl etkilediğini, firma ve endüstri düzeyinde analiz etmekteyiz. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

14. Negatif Dışsallıklar ve Etkinlik • Firma q1 kadar çıktı üreterek karını maksimize ediyor(MC=P). • Firmanın üretim (çıktı) miktarı değiştikçe, balıkçılar üzerinde bıraktığı dışsal maliyette değişmektedir.Bu dışsal maliyet Marjinal dışsal maliyet (marginal external cost, MEC) eğrisi ile gösterilmektedir. MEC eğrisi pozitif eğimlidir çünkü daha çok çelik üretimi daha çok kirlilik yaratmaktadır. • Marjinal dışsal maliyet (MEC) eğrisi her üretim düzeyinde balıkçılara yüklenen maliyeti ifade etmektedir. • Toplumsal (sosyal) açıdan bakıldığında, firma olması gerekenden daha fazla üretim yapmaktadır. Etkin olan çıktı düzeyi, P=MSC noktasına denk düşen çıktı düzeyidir. • Marjinal Sosyal Maliyet (MSC) = MC +MEC. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

15. Aradaki fark marjinal dışsal maliyeteMEC eşittir. Etkin çıktı düzeyi q* olmasına rağmen firma q1 düzeyinde üretim yapmaktadır. Negatif dışsallıklar varsa MSC > MC MSC MSCI MC S = MCI Endüstride, fiili üretim düzeyiQ1olmasına rağmen etkin olan düzeyQ*. Negatif dışsallığın sosyal maliyeti P* P1 P1 MECI MEC D q* q1 Q* Q1 Negatif Dışsallıklar ve Etkinlik Fiyat Fiyat B A Endüstri çıktısı Firma çıktısı

16. Negatif Dışsallıklar ve Etkinlik • MSC eğrisi, fiyat doğrusunuçıktı düzeyi q* iken kesmektedir. Böylece firma etkin üretim düzeyinden q1-q* kadar fazla çıktı üretmektedir. • Endüstrideki tüm firmalar atıklarını nehre bırakacak olursa,endüstri üretim düzeyiyle ilişkili marjinal dışsal maliyet (MEC), bundan zarar gören her bir bireyin marjinal maliyetinin toplanmasıyla elde edilebilir. Endüstri MSCIeğrisi şöyle bulunur:MSCI=MCI+MECI burada • MCI=tüm çelik firmalarının marjinal maliyeti (üretim); ve MECI=tüm çelik firmalarının marjinal dışsal maliyetidir. • Endüstri için etkin olan çıktı düzeyi (Q*), ek bir birim çıktının marjinal faydasının (talep eğrisi), marjinal sosyal maliyete eşit olduğu noktada belirlenir. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

17. Negatif Dışsallıklar ve Etkinlik • Rekabetçi endüstri etkin çıktı düzeyinden daha fazla üretim (Q1-Q*) yapılması sonucunu doğurur ve nehir daha da kirlenir. • Bu etkinsizliğin ana kaynağı nedir? • Etkinsizliğin kaynağı ürünün doğru olmayan bir biçimde fiyatlandırılmasıdır. Piyasa fiyatı olan P1çok düşüktür. Sadece firmanın marjinal özel maliyetini yansıtmaktadır. Fakat, tüm marjinal sosyal maliyetleri hesaba katmamaktadır. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

18. Negatif Dışsallıklar ve Etkinlik • Bu etkinsizliğin topluma olan maliyeti nedir?Önceki grafikte: Üretilen her birim çelik için katlanılan maliyet marjinal sosyal maliyet ile marjinal fayda arasındaki fark kadar olacaktır • Negatif dışsallıklar durumunda, üretimin marjinal özel maliyeti ortalama sosyal maliyetten düşüktür. Sonuç olarak bazı firmaların endüstriyi terk etmesi daha etkin olmasına rağmen üretime devam ederler.Yani negatif dışsallıkların olması durumunda endüstride gereğinden fazla firma yer alır ve bolca kirletirler. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

19. Pozitif Dışsallıklar ve Etkinlik • Dışsallıklar olması gerekenden daha az üretim yapılmasına da yol açabilirler. • Sonraki Grafikte: yatay eksen bir ev sahibinin tamir bakım biçimindeki yatırımını ($) ölçmektedir. Marjinal maliyet eğrisi daha çok iş yapıldıkça tamir masraflarını vermektedir. Talep eğrisi marjinal özel yararı göstermektedir.Ev sahibi q1 düzeyini tercih edecektir (Talep=MC). • Fakat tamirat dışsallıklar yaratmaktadır, bundan komşular da yararlanmaktadır. Bunu marjinal dışsal yarar (MEB) eğrisiyle gösteriyoruz. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

20. Pozitif Dışsallıklar ve Etkinsizlik • Marjinal sosyal yarar (fayda) eğrisi (MSB) : • D (marjinal yarar), ve marjinal dışsal yararların her üretim düzeyi için toplanması ile bulunur. • Etkin çıktı düzeyi q*, MSB=MC noktasında belirlenir. • Etkinsizliğin nedeni ev sahibinin tüm dışsal yararları hesaba katmamasından kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak fiyat düzeyi (P1), sosyal açıdan arzu edilir düzeyde tamir bakım yapmasına olanak vermeyecek kadar yüksektir. Daha düşük ancak etkin olan fiyat P* düzeyidir ve arzu edilen arz miktarı q* için gereklidir. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

21. Pozitif dışsallıklar olması Durumunda (tamir işlerinin Komşulara olan yararı), MSB >D (Marjinal yarar). MSB Bireysel çıkarını düşünen ev sahibi q1kadar bakım yapar. Etkin olan bakım düzeyi iseq* daha yüksektir. Yüksek olan P1fiyatı bakım Düzeyini düşürür. D P1 MC P* MEB q1 q* Dışsal Yararlar Değer AR_GE faaliyetleri Pozitif dışsallıklar nedeniyle Gereğinden az mı? Gerçekleşir. Tamir miktarı EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

22. Piyasa Başarısızlıklarını Düzetmenin 3 yolu • Kirlilik sorunu yaratan negatif bir dışsallık sonucu oluşan etkinsizliği nasıl düzeltebiliriz? • A)Firma örnekteki gibi sabit katsayılı bir üretim fonksiyonuna sahipse, firmayı daha üretmeye zorlamakla dışsallık azaltılabilir.Üretilen çıktı vergilendirilerek bu yapılabilir. • B)Fakat, çoğu üretim sürecinde faktörler arası ikame olanaklıdır. Yani firma teknolojisini değiştirebilir. Örneğin, firma kirliliği azaltacak filtre veya arıtma tesisi kurabilir. Ancak bunu yapmak firmaya maliyet yükleyecektir. Sonraki slayt bu değişimi (trade-off) göstermektedir. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

23. MSC Eo de emisyonu azaltmanın Maliyeti (MCA) >MSC E noktasında1 MSC>MB Etkin düzey, 12 (E*) yani MCA = MSC. MCA E0 E1 E* Etkin Emisyon Düzeyi Varsayımlar: 1) Tam rekabet piyasası 2) Çıktı ve emisyon kararları birbirine bağlı değildir. 3) Karları max. Eden çıktı düzeyi tercih edilmektedir. Emisyon başına Düşen maliyet $ 6 Bu düzey neden Sıfır emisyondan Daha etkindir? 4 2 Emisyon düzeyi 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

24. Firmaların emisyonunu azaltmanın 3 yolu vardır • Firmaların emisyonunu azaltmanın 3 yolu vardır: emisyon standardı getirmek, emisyon harcıve transfer edilebilir emisyon izinleri (permi) vermek. • 1) Emisyon standardıfirmanın çevreye vereceği zarara ilişkin yasal bir limit getirir. Uyulmaması halinde parasal veya diğer cezalar getirilebilir. Bu standart firmayı MSC=MCA noktasında çalışmasını sağlar.Firmalar standartlara uymak için arıtma tesisleri kurmak zorunda kalır. Bu durum firmanın AC eğrisini arttırır ve ancak P>AC (arıtma maliyeti dahil) ise yeni firmalar devreye girer. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

25. Firmaların emisyonunu azaltmanın 3 yolu • 2) Emisyon Harcıher emisyon birimi başına alınan bir harçtır. Harç uygulaması firmanın (ör) emisyon hacmini 26 birimden 12’ye düşürmeye yani MC=harç düzeyine yol açar. • Emisyon miktarını 26 dan 25 e düşürmek düşük bir maliyetle mümkün olabilir. Ancak özellikle 12’den sonraki birimler çok maliyetlidir. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

26. MSC Standart Harç 3 MCA E* 12 Standartlar ve Harçlar Emisyon başına $ Emisyon standardı ( E* -12 birim) • Birim emisyon başına harç $3 Emisyon düzeyi EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

27. MSC Emisyon azaltılmazsa Maliyet harçtan düşük Fee 3 MCA Toplam Harç Arıtma Maliyeti E* 12 Standartlar ve Harçlar $ Emisyon birimi Emisyon düzeyi EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

28. Piyasa Başarısızlıklarını Düzeltmenin Yolları • Standartlar ve Harçlar • Tarihsel olarak, ABD büyük ölçüde standartlar uygularken Almanya harç yöntemini benimsemiştir. • Politika yapıcılar asimetrik ve eksik bilgiye sahiptir. • Yönetim maliyetleri tüm firmalar için aynı standart veya harcı yüklemektedir. • when firms have different marginal costs of abatement an emission fee would be preferred to a standard as it would reduce emissions at a lower cost. The fee of $3 achieves a total emissions level of 14 units more cheaply than a 7-unit-per-firm emissions standard. With the fee, the firm with a lower MCA curve (firm 2) reduces emissions more than the firm with a higher cost curve (firm 1). Thus a fee of $3 is preferred to a standard of 7 units. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

29. Her iki firma için 7 birim (azaltma) standardı getirilmesi etkin bir çözüm olmamaktadır. Çünkü MCA2 < MCA1. MCA1 MCA2 Eğer 3 Dolarlık harç getirilirse Birinci firmanın emisyonu 6 ile 8 birim düşecek; İkinci Firmanın emisyonu ise 8 den 6 ya. MCA1 = MCA2: etkin çözümdür 3.75 Birinci firmanın Artan emisyon Maliyetleri 2.50 2. Firmanın düşürülmüş Emisyon maliyetleri Harcın Uygun Olduğu Durumlar Emisyon birimi başına harç 6 Maliyetleri minimize eden Çözüm birinci firma için 6; İkinci firma için 8 (azaltma) ve MCA1= MCA2 = $3. 5 4 3 2 1 Emisyon Düzeyi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

30. Piyasa Başarısızlıklarını Düzeltme Yolları • Harç Getirmenin Avantajları • Eşit standart kullanmanın zorunlu olduğu hallerde, harçlar aynı emisyon azalışını daha düşük bir maliyetle sağlamaktadır. • Harçlar firmalara emisyonu daha da düşürecek tesisi kurmasını kuvvetlice teşvik eder. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

31. Eksik bilgiden dolayı Harç $7 olarak belirlenmiş (12.5% azalma). Emisyon 11’e çıkmaktadır. C Marjinal Sosyal Maliyet ABC üçgeni sosyal maliyet Artışı eksi emisyonu azaltma Maliyetine eşittir. E A D B Eksik bilgiden dolayı Standart 9 olarak belirlenirse (12.5% azalma). ADE < ABC Emisyonu düşürmenin Marjinal Maliyeti Standartların Uygun Olduğu Durumlar Emisyon Birimi Başına Harç 16 14 Düşük bir Harç Konması Çok büyük sosyal maliyetlere yol açmaktadır. 12 10 8 7 6 4 2 0 2 4 6 8 10 12 14 16 9 Emisyon Düzeyi EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

32. Piyasa Başarısızlıklarını Düzeltme Yolları • Özet: Harçlar X Standartlar • MSC göreli olarak dik ve MCA yatık ise Standart getirilmesi tercih edilir. • Eksik bilgi olması durumunda Standartlar emisyon düzeyi açısından daha kesin; emisyonu azaltma maliyetleri açısından ise daha muğlak sonuçlar sağlar. • Harçlar, maliyetler üzerinde daha kesin ancak emisyon üzerinde daha muğlak sonuçlar verir. • Tercih edilecek politika mevcut belirsizliğin doğasına ve maliyet eğrilerinin eğimlerine bağlıdır. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

33. 3) Devredilebilir Emisyon İzinleri Transferable Emissions Permits • Bu sistem altında, her bir firma emisyon üretmek için izne (permiye) ihtiyacı olacaktır. • Her izin (permi) her bir firmanın ne kadar emisyon bırakabileceğini belirler. • Verilen permi kotasını aşan herhangi bir firma çok yüksek parasal yaptırımlara maruz bırakılmaktadır. • Toplam permi sayısı sosyal açıdan arzu edilir maksimum emisyon düzeyini yakalayacak biçimde seçilir. • Permilerin piyasası vardır ve alınıp satılabilir. • Yüksek maliyetli firmalar düşük maliyetlilerden permi satın alacaktır. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

34. 3) Devredilebilir Emisyon İzinleri • Eğer yeterli sayıda firma ve permi varsa, dışsallıklar için rekabetçi bir piyasa ortaya çıkmış olacaktır. • Bu piyasada perminin fiyatı tüm firmaların emisyonu azaltmalarının marjinal maliyetine eşit olacaktır. • Bu sistemde, hükümet tarafından seçilen emisyon düzeylerine minimum maliyetle erişilecektir.Çünkü, bu durumda emisyonu düşürme maliyeti küçük olan firmalar emisyonu daha çok düşürürken; maliyeti yüksek olanlar ise permi satın alarak emisyon düzeylerini daha az düşürecektir. • Bu piyasa yaklaşımı cazip gelmektedir. Çünkü standart getirme ve harç koyma yöntemlerinin avantajlarını bir araya getirmiş olmaktadır. Yani kısaca: EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

35. 3) Devredilebilir Emisyon İzinleri • Sistemi yöneten birim toplam permi sayısını ve böylece toplam emisyon miktarını belirlemiş olmaktadır (Standart getirme sisteminin yaptığı gibi) • Fakat permilerin alınıp-satılması (devredilmesi) emisyonun minimum maliyetle azaltılmasına olanak vermektedir (Harç sisteminin yaptığı gibi) EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

36. Dışsallıklar ve Mülkiyet Hakları • Dışsallıklar: a) devlet düzenlemeleriyle, b) etkilenen taraflar arasında pazarlık yoluyla ve c) yasal sistem yoluyla içselleştirilebilir. • Mülkiyet Hakları (Property Rights) • Mülkiyet hakları: bireylerin ve firmaların sahip oldukları mülkleri ile ne yapıp yapamayacaklarını tanımlayan yasal kurallardır. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

37. Dışsallıklar ve Mülkiyet Hakları • Örneğin • Nehir kenarında yaşayan bireylere (temiz su edinme hakkı olan), nehre atık bırakan firmaların nehre atık bırakma hakkını elde etmek için bir ödeme yapmaları gerekir.Firma ya üretimini kısacak veya atıkla ilgili maliyetleri ödeyecektir. Bu durumda maliyetler içselleştirilmekte ve böylece etkin kaynak dağılımı sağlanmaktadır. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

38. Ortak Mallar Sorunu • Herhangi bir ödeme yapmadan bir kaynağın kullanılması durumunda bazen dışsallıklar ortaya çıkar.Ortak kaynaklar (mallar) herkesin kullanımına bedava olarak açık olan kaynaklardır.Sonuç olarak, aşırı kullanım eğilimi kendini gösterir.Hava ve su en çok verilen iki örnektir.Diğer örnekler arasında balık, av hayvanları, meralar vs. sayılabilir.Ortak kaynaklar için marjinal dışsal maliyetler hesaba katılmaz ve her kullanıcı marjinal özel maliyetin marjinal özel faydaya eşitleninceye kadar kaynak kullanımını arttırmaya devam eder. Sonuç olarak aşırı kullanım sorunu ortaya çıkar. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

39. Ortak Kaynaklar • Ortak kaynağa isteyen herkes serbestçe ulaşıyorsa, (balıkçılık), kaynak özel (ek) maliyetin özel (ek) kazanca eşit olduğu Fcnoktasında denge oluşacaktır. Bu kullanım düzeyi, marjinal sosyal maliyetin marjinal faydaya eşit olduğu etkin olan F* düzeyini aşacaktır.Grafiğe bakınız. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

40. Ayda tutulan balık miktarı kontrol Edilmediği durumda denge FColacak PC = MB. Bununla birlikte, özel Maliyetler, Gerçek maliyeti olduğundan düşük tahmin eder. Etkin balık/ay miktarı F* dır. Burada MSC = MB (D) Marjinal Sosyal Maliyet Özel Maliyet Talep F* FC Ortak Mallar (Kaynaklar) Fayda, Maliyet (her balık için $) Balık miktarı/ay EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

41. Arı kovanlarına sahip bir arıcı elma bahçesi olan bir çiftçiye komşudur. Elma bahçesi arılardan faydalanmaktadır. Çünkü her arı kovanı bir dönüm elma bahçesinin polenlerinin dağılmasına yardımcı olmaktadır. Bahçe sahibi bu hizmet için herhangi bir ödeme yapmamaktadır. Bununla birlikte, tüm bahçenin ihtiyacını karşılayacak kadar arı kovanı yoktur. Bahçe sahibi geriye kalan bölüm için suni yollarla döllenmeyi sağlamak zorundadır. Suni döllenme için maliyet dönüm başına 10 dolardır. Arıcılığın marjinal maliyeti, MC=10+2Q, burada Q arı kovanı sayısıdır. Her kovanın kazancı $20 civarındadır. I) Arıcı kaç kovan tutacaktır? II) bu iktisadi olarak optimal bir sayı mıdır? III) Daha etkin bir dağılım için ne yapılabilir? Pozitif Dışsallık: Bir Örnek EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

42. Yanıt I)Karlar marjinal hasıla (MR), marjinal maliyete (MC) eşitlendiğinde maksimum olur. Marjinal hasıla sabit $20 iken ve MC=10+2Q iken: P=MR=MC  10+2Q=20  2Q=10 Q=5 bulunur. II)Arılar olmasaydı çiftçi suni döllenme yapmak için dönüm başına $10 ödemek durumundaydı.Bu çiftçi açısından her ek arı kovanı için arıcıya $10’a kadar ek ödeme yapmak isteyebileceği anlamına gelir. Bu durumda marjinal sosyal maliyet (MSB) =$30 (20+10) olur. MSB>MR. Dengede MSB=MC koşulu sağlanmalıdır, buradan: 10+2Q=30  2Q=20  Q=10 bulunur. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar

43. Yanıt • III)Bu firmaların daha etkin işlemesine olanak verecek en radikal çözüm çiftçi ve arıcının işlerini birleştirerek tek işletme olmalarıdır. Bu birleşme arıların sağladığı pozitif dışsallığı içselleştirecektir. Birleşme dışında, çiftçi ve arıcının bir anlaşmaya vararak arıların sağladığı bu dışsallığı içselleştirmeleri gerekir. EKO208: Mikroiktisat IIDers 13 Dışsallıklar ve Kamusal Mallar