DİN EĞİTİMİNDE yenİ Yöntem ve teknİkler

1. DİN EĞİTİMİNDE yenİ Yöntem ve teknİkler Prof. Dr. Mustafa Köylü mkoylu@omu.edu.tr

2. Eski ve Yeni Öğretim Eski Öğretim Anlayışı • Bilgi, öğretmen tarafından öğrencilere aktarılır. • Öğrenci, öğretmenin bilgisiyle doldurulması gereken ”boş bir kutu” olarak algılanır. • Amaç, öğrencileri belli kategorilere göre sınıflandırmak ve seviyelendirmektir. Yeni Öğretim Anlayışı • Bilgi öğretmen ve öğrenciler tarafından birlikte inşa edilir. • Kendi bilgisinin inşacısı, keşifçisi ve transfercisi olarak algılanır • Bütün öğrencilerin performanslarını, becerilerini ve yeteneklerini geliştirmek esastır.

3. Eski ve Yeni Öğretim • İlişki açısından, Öğretmen ve öğrenci arasındaki ilişkiler resmidir. • Sınıf ortamı, rekabetçi ve bireyselci bir yapıdadır. • Sınıf İklimi, öğrencilerin belli bir düzene uyumu esastır. • Öğretim süreci, basit bir yapı arz eder ve “alan bilgisine “sahip her uzman öğretebilir” anlayışı hakimdir. • Öğretmen ve öğrenci arasındaki ilişki daha samimi ve sıcaktır. • Sınıf ortamı, işbirlikçi bir yapıdadır. • Öğretimde bireysel farklılıkların gözetilmesi esastır. • Öğretim süreci, karmaşık bir yapı arz eder ve öğretmenin yoğun bir şekilde pedagojik formasyon bilgisini gerektirir.

4. Ders Anlatımının Temel İlkeleri Giriş Gelişme Sonuç

5. 1. Dikkat Çekme Bir dersin işlenişinde ilk basamak öğrencinin dikkatini çekmektir. Bunun için de ders başında bir anı, fıkra, öykü, masal, günlük bir olay anlatma veya espri yapma gibi etkinliklerden biri veya bir kaçı kullanılabilir. Ancak bu giriş etkinlikleri, hem konuya ve kazandırılacak davranışa, hem de öğrencilerin yaşına, cinsiyetine, psikolojisine ve sahip olduğu kültürel değerlere uygun olmalıdır. Bu basamakta ayrıca, cevabı olmayan, fakat konu ve davranışlarla ilgili olan sorular da öğrencilerin dikkatini çekmek için kullanılabilir. 

6. 2. Güdüleme, İstekli Kılma Hangi konu olursa olsun, öğrencilerin mevcut konuyu niçin öğrenmek zorunda oldukları bir tartışma ortamı yapılarak, öğrencilerde o konuya karşı bir ilgi uyandırılmalıdır. Güdüleme ve istekli kılmada örnek olaylardan faydalanılabilir. Örneğin sabır konusu işlenirken, Kur’an-ı Kerim’den Hz. Eyyub’un kıssası anlatılabilir. Anlatılan konunun hemen yakın gelecekte hem de uzak gelecekte kendileri için ne kadar önemli olduğu vurgulanabilir.

7. 3. Gözden Geçirme • Derste kazandırılacak hedef ve hedef davranışlar bu basamakta öğrencilere sunulur. • Yani hedef davranışların neler olduğu söylenir; zira böyle bir tutum, öğrenme için yol gösterici bir harita olarak görülebilir. • Öğrenciler ders sonunda kendilerinden beklenenlerin neler olduğunu bildikleri zaman, dersi daha dikkatli izleyebilirler.

8. 4. Geçiş • Dersin geliştirme bölümüne girmeden önce, öğretmen tarafından düzenlenmiş olgu, olay, anı, levha, tablo,örnek olay vs. öğretim araçlarının sunulduğu, açıklamaların yapıldığı basamaktır.

9. 5. Geliştirme Bölümü Belli bir konu alanında belli bir sürede kazandırılacak davranışların her bir öğrenciye mal edilmesi için yapılan her türlü yerinde ve tutarlı etkinliği kapsar. Bu basamakta, eğitim biliminin tüm ilkeleri uygulanmaya çalışılmalıdır. Örneğin;  Soru-cevap metodu kullanılmalıdır,  Öğrencilerin derse katılımı sağlanmalıdır,  İçerik somuttan soyuta, kolaydan zora, basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene, yakın çevre ve zamandan uzağa birbirlerinin ön koşulu olarak sıralanmalıdır.  Eğitim durumunda beş öğrenme-öğretme etkinliği bir arada bulunmalıdır. Bunlar; dinleme, görme, tartışma, yapıp gösterme ve başkasına öğretmedir.

10. 6. Özet • Özetler değişik zamanlarda yapılabilir. • Eğer davranışların hepsi bilgi düzeyinde ise, bilgi vermek amacıyla her yardımcı nokta (düşünce) açıklandıktan sonra özetlemeye gidilebilir. • Yok eğer hedefler değişik düzeylerde ise, her hedef kazandırıldıktan sonra bir ara özet yapılabilir. • Ancak mutlaka bir son özet yapılarak, ana nokta söylenmelidir. KONUNUN ÖZÜ ŞUDUR...

11. 7. Tekrar Güdüleme- Tekrar İstekli Kılma • Bu basamaktaki amaç, öğrencilerin derse ve öğrendiklerine karşı ilgilerinin devamınısağlamaktır. • Eğer bir önceki derste öğretilen davranışlar, bir sonraki ders için ön koşulsa, bu basamak daha da önemli olabilir.

12. 8. Kapanış • Bu basamakta öğretmen, dikkat çekme basamağında sorduğu açık uçlu soruyu tekrar sormalıdır. • Anlattığı örnek olayın sonunun ne olduğunu gündeme getirmeli, aldığı cevaplara göre örnek olayın sonunu tamamlamalıdır.

13. 9. Değerlendirme Bölümü Bu basamakta öğretmen, öğrenciye kazandırmayı amaçladığı hedef davranışların her biriyle ilgili en az bir soru sormalıdır. Dersin bitimine beş-on dakika kala, biçimlendirme ve yetiştirmeye yönelik bir değerlendirme yapmalı ve öğrencilere; “İyi dersler”, “iyi günler” ya da “iyi tatiller” gibi ifadeler kullanarak, sınıftan ayrılmalıdır.

14. Değerlendirmeye ilişkin bir örnek 1. Savurganlık nedir? Hangi davranışlar savurganlık içine girebilir? 2. Savurganlıkla ilgili birer ayet ve hadis yazınız? 3. Savurganlığın kişiye zararları nelerdir? 4. Savurganlığın topluma zararları nelerdir? 5. Tutumluluk, cömertlik ve cimrilik kavramlarının aralarındaki farklar nedir? 6. Savurganlık neden kötü bir davranıştır?

15. Din Eğitiminde Yöntem ve Metotlar Yöntemler Anlatma Yöntemi Soru-Cevap Yöntemi Problem Çözme Yöntemi Örnek Olay İnceleme Tartışma Yöntemi Gösterip Yaptırma Yöntemi Gezi-Gözlem Yöntemi

16. Örnek Olay “Küçük Hasan, bir akşam, babasının ödemesi gereken borçları hesapladığını görünce, hemen odasına çıktı. Aklına bir düşünce gelmişti. Annesine yaptığı ufak tefek yardımın karşılığını para olarak pekâlâ isteyebilirdi. Ertesi gün, annesi mutfaktaki masanın üzerinde bir hesap pusulası buldu. Kağıt parçasında şöyle yazıyordu: Annesinin, oğlu Hasan’a borcu: Çarşıdan paketleri taşıma ücreti 2 lira Bakkaldan ekmek alma ücreti 50 kuruş İyi bir çocuk olduğu için 2 lira Çiçekleri sulama ücreti 2 lira Toplam Altı lira elli kuruş”

17. Öğretmen “Hasan’ın annesinin yerinde siz olsaydınız ne yapardınız?” “Hasan’ın yerinde siz olsaydınız ne yapardınız?” “Hasan’ın yerinde siz olsaydınız pusulayı nasıl doldururdunuz?” “Hasan’ın yaptığı doğru mudur?” “Hasan’ın annesinin yerinde siz olsaydınız nasıl bir pusula yazardınız?”, sorularıyla tartışma başlatılır. Verilen cevaplardan doğru olanları, tahtaya yazılarak örnek olayın ikinci bölümü yansıtılır.

18. Örnek olay: İkinci Bölüm “Hasan’ın annesi, pusulayı okuyunca hiçbir şey demedi. Hasan, o akşam masanın üzerinde altı buçuk lirayı bulunca öyle sevinmişti ki. Parayı hemen cebine koydu. Paranın yanı başında bir hesap pusulası vardı ve üzerinde şöyle yazıyordu. Hasan’ın, annesine borcu: Evde geçirdiği mutlu on dört yılın ücreti Hiç Bu süre içinde evde yediği yemeğin ücreti Hiç Hastalığı esnasında bakım masrafı Hiç İyi bir anneye sahip olmanın ücreti Hiç Toplam “Hiçbir şey”

19. Örnek Olay üçüncü bölüm Öğretmen, “Bu pusulayı gördükten sonra, Hasan’ın yerinde siz olsaydınız ne yapardınız?” diye sorar ve örnek olayın sonucunu yansıtır. “Küçük Hasan kağıdı okuyunca çok üzüldü. Hatasını anladı. Yaşlı gözlerle annesine koştu. Onun kollarına atılarak özür diledi. Aldığı altı lira elli kuruşu yavaşça annesinin cebine bıraktı.” (Rıza AKDEMİR, Çocuk Hikâyeleri’nden uyarlanmıştır.)

20. Öğretim Teknikleri Beyin Fırtınası Tekniği Rol Yapma Büyük-Küçük Grup Tartışması Kavram Haritaları Oluşturma Konuşan Resimler Tekniği Öğrencilerin Duygu ve Tecrübelerinden Yararlanma

21. Din Eğitiminde Kavram Haritaları Kavram haritası; bireyin belli bir konudaki bilgi yapısının görsel bir temsilidir. Bu nedenle kavram haritası, “zihin haritası” olarak da bilinir.

22. Kavram haritalarının ortaya çıkışında “inşaacılığın” önemli yeri olmuştur. Bu anlayışın temeli, bilginin objektif bir gerçeklik olarak “dışarıda” olmadığıdır. • Bilgi aktif olarak öğrenen tarafından ve onun içinde inşaa edilir. • Bu yöntemde öğretmenin temel görevi, öğrencilerin bilgi inşaa etmesine fırsatlar sağlamaktır.

23. Kavram haritaları farklı şekillerde, görsel olarak ortaya çıkmaktadır. En yaygın olanları şunlardır: Balık Kılçığı Haritası Örümcek Harita Kavram Haritaları Sınıflama Haritası Olaylar Zinciri Haritası

24. Örümcek Haritalar • Örümcek haritalar, merkezi bir fikir veya bir düşünce etrafında detaylı düşünmeyi sağlamada kullanılan bir yöntemdir. Haritanın ortasında bir fikir yer alır, dallarda destek fikirler, örnekler ve ayrıntılar yer alır.

25. ÖRÜMCEK HARİTA VAKİTLERİ TÜRLERİ SABAH GÜNLÜK NAMAZ CUMA NAMAZI ÖĞLE BAYRAM NAMAZI İKİNDİ TERAVİH NAMAZI AKŞAM CENAZE NAMAZI YATSI NAMAZ KABE’YE YÖNELMEK KAZA NİYET NAFİLE TEMİZLİK SÜNNET GİYİNİK OLMAK VACİP ABDEST FARZ VAKİT HÜKÜMLERİNE GÖRE HAZIRLIK ŞARTLARI

26. Balık Kılçığı Bilgi Haritası Karmaşık bir olayın nedenlerini ve sonuçlarını ortaya koymak için kullanılır. Kılçığın üst tarafında olaylar, alt tarafında da olayların nedenleri gösterilir. Bir bakıma bu harita ile, olayların neden-sonuç ilişkileri görsel olarak ortaya konur.

27. BALIK KILÇIĞI BİLGİ HARİTASI BÜYÜKLERE SAYGISIZLIK YALAN SÖYLEMEK ALAY ETMEK HIRSIZLIK İFTİRA KISKANÇLIK KİBİRLENME GIYBET KÖTÜ DAVRANIŞLAR DUYARSIZLIK ÖZENTİ BENCİLLİK BİLGİSİZLİK MODEL EKSİKLİĞİ AŞAĞILIK KOMPLEKSİ KENDİNİ GERÇEKLEŞTİREMEMEK SOSYALLEŞMEMEK Kötü Davranışların Nedenleri

28. Olaylar Zinciri Haritaları Herhangi bir kavramın aşamalarını, bir işlemin basamaklarını, olayların sırasını ve sonuçlarını açıklamak için kullanılır.

29. OLAYLAR ZİNCİRİ HARİTASI PAYLAŞMA VE YARDIMLAŞMA ZEKAT SADAKA Hayır Kurumları Zekat Verilecek Kişiler Zekat Vermenin Şartları Zekat Verilecek Mallar Fıtır Sadakası Sadaka-i Cariye Fakirler Müslüman Olmak Hayvan Düşkünler Akıllı Olmak Menkul Yol Köprü Borçlular Ticaret Eşyası Ergen Olmak Çeşme Toprak Ürünleri Mal, para güzel davranış Yolda Kalmışlar Zengin Olmak

30. Sınıflama Haritaları Öğrenilen bilgileri sistematik olarak sınıflamayı amaçlar. Bu sınıflama genelden özele aşamalı bir dağılım gösterir.

31. SINIFLAMA HARİTALARI GÖRÜNMEZLER NANKÖRDÜR YORULMAZLAR İNATÇIDIR ŞEYTAN ÇOK HIZLIDIRLAR ALLAH’A KARŞI GELMİŞTİR CİNSİYETİ YOKTUR KÖTÜLÜĞÜN SİMGESİDİR GÖRÜNMEYEN VARLIKLAR GELECEĞİ BİLMEZ KİBİRLENMİŞTİR MELEKLER AZRAİL DOĞAR,BÜYÜR,ÖLÜR MİKAİL GIDA İHTİYAÇLARI VARDIR CİNLER İSRAFİL GÖRÜNMEZLER UZUN YAŞARLAR CEBRAİL ATEŞTEN YARATILMIŞLARDIR

32. Bundan Sonra Bütün bu anlatılanlar uygulanabilir mi? Evet, hayır; evet ama; Ders anlatılmayacak, işlenecek. Onun için de; derslerde resim çizdirilecek Derslerde öğrenci merkezli, aktif öğretim yöntemleri kullanılacak

33. TEŞEKKÜRLER