2. ikasgaia

1. 2. ikasgaia Lan zuzenbidearen Iturri arautzaileak 0.- Aurkezpena : Zuzenbidearen iturrien kontzeptua eta zerrenda. 1.1.- Lana eta konstituzioa 1.2.-1978.eko konstituzioa; 1.2.1. Konstituzioaren eredua lan arloa 1.2.2.- Konstituzioaren eskubideak eta beraien garantiak 1.2.2.1.-Oinarrizko eskubideak eta askatasun publikoak. 1.2.2.2.- Hiritarren eskubideak eta askatasunak. 1.2.2.3.- Politika sozio-ekonomikaren printzipio gidariak. 2. NAZIOARTEKO ITURRIAK 2.1. NAZIOARTEKO ARAUAK ETA BARNEKO ZUZENBIDEA 2.2. LANAREN NAZIOARTEKO ERAKUNDEA (LANE) (OIT) 2.2.1 LANE-ren egitura 2.2.2 Hitzarmenak, Gomendioak eta Erabakiak 3. EUROPAKO BATASUNA 2.3.1 Europako Batasunaren zuzenbidea 2.3.2. Europako Politika Soziala

2. 0 Iturriaren kontzeptua eta zerrenda • Zuzenbidea estatu bakoitzean  bat eta anitza • Zuzenbidea= sistema bat  azpisistemak • Zuzenbide aspektu orokorrak = berdin araututa (segurtasun juridikoak hala eskatzen du) • Moldaketak; zuzenbide adar bakoitzean (zuzenbide berezi horrek gauzatzen duen justizia ideiak burutzeko) • Lan zuzenbidearen berezitasuna Iturrietan; • 1. Iturri bereziak izatea (hitzarmen kolektiboa); beste batzuetan iturri orokorrak era berezi batez agertzen da (Lan ohitura) • 2. Zuzenbide iturriak aplikatzeko irizpide bereziak; adib. Arau mesedegarriaren printzipioa (langilearentzat) • Iturria. Kontzeptua • (orok.) “Zerbait sortzen den lekua edo zeretk, zerbaiten sorburua” • ZUZENBIDEAN  ARAUAK JAOIARAZTEN DITUEN SORBURUA • Zuzenbide iturriak bi zentzuak; • 1. Z. I. Sortzaileak (berezko zentzuan)= arautzeko ahalmena duten gizarte botereak • 2. Z.I, formalak (ez berezko zentzuan)= indar arautzaileen adierazteko bideak (arau motak) • Iturri teoria  arauen tipologia ikusputu formaletik (baita ere botere arautzaileena)/ botere bakoitzari arau -forma bana dagokio (printzipioz)

3. Eranskina Zuzenbide iturriak =/= obligazioen iturriak (legea, kontratua, egintza errudunak CC art 1089) Araua =/= kontratua (lege indarra parteen artean KZ 1091 art ) (araua) erga omes eragina  inter partes eragina (kontratua) Zuzenbidea = Sistema auto-sufizientea  arauak egiteko arauak // arauaren oinarria ==> beste araua  konstituzioa = sistema sortzen duen boterea Estatua = zuzenbidea?  ez => estatuarena ez den Zuzenbidea baitago (zuzenbide kanonikoa, nazioartekoa, … monopoliorako joera  soberanismoa, ezer ez esattuaren gainetik Kontuz! Pinochet auzia, USAko legeak, Iraken egoera,… .Weberren definizioa (Estatua = legezko bortxaren monopolio duena lurralde batean Estatua => bere auzitegiaren aurrean bere zuzenbidea hobesten du

5. Kelsen-en Piramidea. Arauak hierarkiaz sailkatuta • Konsti. • Nazioarteko Arauak • Legeak • Erregelamenduak • Hitzarmen kolektiboak • Ohitura • Zuzenbide printzipio orokorrak Oharra; Hierarkia zuzenbidean printzipio eratzaile bat da, baina badira beste batzuk (eskuduntza, berezitasuna, ondorengotasuna,…) Horiek aplikatuz eskema desberdina da

6. 1. konstituzioa • Konst = Forma aldetik (legea) baina • Konst. = beste iturrien iturburua • Kontzeptua = Gizartea politiko eta juridikoki eratzen duen arau multzoa. • Historikoki => hasieran Konst. = askatasun politikoak eta berdintasun formalak bakarrik ( (burgesiak behar zuena) • Gero, langileria sistema politikoan integratzeko prozeduran horren zenbait asmo eta desio sozialak barneratuz joan ziren; onartzen diren eskubide batzuk (hezkuntza,…) ez dira formalak, estaduaren partaidetza eskatzen baitute. • Aldaketa  Estatu abstenzionistatik ongi izateko estatu parte hartzailera • Kontzeptua laburbiltzeko ; • Lehen = konst.aren bidez ZUZENBIDE ESTATUA BERMATZEN ZEN • ORAIN ZUZENBIDE ESTATU SOZIALA gauzatu nahi da

7. ZUZENBIDE ESTATUA; -Berdintasuna lege aurrean -Botere banaketa -Estatuaren ukitu ezinezko guneak hiritarrengan (liberte, igualite) ZUZENBIDE ESTATU SOZIALA HORREZ GAIN, justizia materiala (Fraternite) *Onartuz desberdintasun soziala  Estatuaren partaidetza berdintasun minimoa lortzearren * Ondasun material batzuk (hezkuntza, lana, osasuna…) BALDINTZA berdintasun formalarako ere (joera honen isla Konst. 9.2. art) Konst. = gai, printzipio, balore,…garrantzitsuenak biltzen dtuen araua Lan harreman sistema eta lan eskubideak konst.an sartzea hauen garrantziaren lekuko Konst. = Gizarte akordio minimoa, egonkortasuna duena. Gobernua eta Parlamentua berriro hautatzean soilik. Aldatzen ez diren gaiak. (Konst aldatzeko erreferenduma beharrezkoa da) Konst.ko lan sistema  irmotasuna

8. 1978.eko KonstituzioaOhar orokorrak • 1. Konst.aren diseinua lan arloan lan harreman kontzeptu dialektikotik abiatzen da: Gatazka onartzen eta beharrezkotzat jotzen da • Interes kontrajarrien ondorioa • Interes kontrajarrien ordezkatzeko eta defendatzeko => subjektu kolektiboak (sindikatuak, eta enpresari elkarteak) • Gatazkarako presio bideak onartzea 2.- Autonomia kolektiboa  botere autonomoa interes kontrajarriak konpotzeko Autonomia  heteronomia 3. Estatuaren parte hartzea ASEGURATZA SUSTATZAILEAN kokatzen da. *Minimoak ezarriz helburu bereziak lortzeko => adib. Sexu berdintasunean, soldatan, eta abarretan)

9. 1978eko konstituzioan eskubide subjektiboak arautzerakoan 3 eskubide talde bereizten dira; • Oinarrizko eskubideak eta askatasun publikoak • Hiritarren eskubide eta askatasunak • Politika sozio-ekonomikoaren printzipio gidatzaileak

10. Oinarrizko eskubideak eta askatasun publikoak • Kokapena, • 1. tituluko 2. kapituluko 1 atal osoa (15 art.tik 29 raino) eta baita ere 14 art.a berdintasun printzipioa • Bermeak eta ezaugarriak • 1. eraginkortasun zuzena • 2. ez konstituzionaltasunari buruzko helegita eta galdera • 3. lehentasuna • 4. Botere publikoentzat lotesleak izatea • 5. Legegaia. Lege organikoaren gaia • 6. anparoko helegitea Konstituzio auzitegiaren aurrean • 7. Epaitzeko babes berezia (LPLeko 174 tik 181 art.ra) • 8 konstituzioa aldatzeko prozedura itxiagoa • Lan arloko oinarrizko eskubideak, • A. bereziak • Orokorrak lanean; berdintasunaren printzipioa, adierazpen askatasuna,… Greba egiteko eskubidea (28.1 art) Sindikatzeko eskubidea (28.2 art) Karzelapeko gizakien lan egiteko eskubidea eta Gizarte asegurantzaren onurak jasotzeko eskubidea (25.2 art.)

11. Hiritarren eskubideak eta askatasunak • Kokapena, • 1. tituluko 2. kapituluko 2 atal osoa (30tik 39 art. raino) • Bermeak eta ezaugarriak • 1. eraginkortasun zuzena • 2. ez konstituzionaltasunari buruzko helegitea eta galdera • 3. Botere publikoentzat lotesleak izatea • 4. Legegaia. Lege arruntaren gaia (Langileen estatutua) • Lan arlokoak, *A. 35 art an  lan harremanetako eskubideak gizabanakoen ikuspuntutik • Lan egiteko eskubidea. • Lanbidea eta ofizioa hautatzeko askatasuna • Lanaren bidezko sustapena • Ordainketa nahikorik izateko bai langilearen behartasunak bai bere familiarenak asetzeko. • sexua dela kausa lanean ez diskriminatua izateko eskubidea 35.2 art an Legeak langileen estatutua arautuko duela ezartzen da *B. 37.art.an ikuspuntu kolektiboa - langile eta enpresarien arteko negoziazio kolektiboko eskubidea (hitzarmen kolektiboen indar loteslea) - Langile eta enpresarien eskubidea gatazka kolektiborako bideak hartzeko Igorpena; bidaltzea, hots, artikulu hauetako eskubideak beste oinarrizko eskubideekin lotzea.

12. Poltika sozio-ekonomikoaren printzipio gidatzaileak • Kokapena, • 1. tituluko 3. kapitulu osoa eta beste art.ak Konstituzioaren zehar sakabanaturik  ( adib. 128 eta 129 art.ak) • Bermeak eta ezaugarriak • 1. KONST.ko 53.3 artak araupetzen duenez printzipio hauek onartzeak, errespetatzeak eta babesteak legegintza, epaigintza eta botere Publikoen egintzak eratuko dituzte. • 2. ez konstituzionaltasunari buruzko helegitea eta galdera • Lan arlokoak, *- 40.1. artan enplegu osorako politika - 40.2 artan a. lanbideetako hezkuntza eta berregokipena b. Laneko seguritatea eta higienea c. Beharrezko atsedena lanorduak mugatuz eta opor ordainduez -41. art.an a. gizarte asegurantzaren sistema publikoa b. babespen osagarrietan askatasuna • 43 art.an osasunerako askatasuna ( apika, lekuz kanpo) • 49art.an elbarrituentzat babes berezia • 50 art.an zahartzaroarentzat babes berezia • 129. 1 art. an gizarte asegurantzako kudeatzean interesatuen parte hartzea • 129. 2 art.an a. botere publikoek langileen enpresan partaidetzako era desberdinak sustatuko dituzte ( forma guztiak onartzen dira autogestiotik soilik informazioa emateraino • b. Elkarte kooperatiboak sustatuko dituzte • C. botere publikoek langileentzat ekoizpenerako tresnen jabegora heltzea errazten zaizkien bideak ezarriko dituzte.

13. 2.Nazioarteko lan araua • Barne-zuzenbidea =/= Nazioarteko zuzenbidea • Barne-zuzenbidea => dena estatu baten lurraldean bukatzen denean • Nazioarteko Z. => dena estatu baten lurraldean bukatzen ez denean • Estatuen arteko zuzenbidea • Zuzenbidea Pribatua  Gizabanakoen harremanei buruz Publikoa => estatuaren portaeraz edo /eta hiritarren eta estatuaren arteko erlazioei buruz Pribatua  zuzenbidearen aplikazioa nazioarteko Kontratuetan. Zein legislazioa aplikagarria den? Publikoa  Nazioarteko araugintza Araua estatuen arteko akordiotik / alde biko hitzarmenak Nazioarteko erakundetik etortzen denean Nazioarteko Z. OIT/Lanaren nazioarteko erakundea Europako Batasuna Nazio Batuen Erakundea (ONU)

14. Lanaren nazioarteko ErakundeaEraketa, egitura organikoa eta funtzioak • Zergatik  Estatu, langilego eta enpresarien arteko adostasunagatik • Hala ere, arrazoiak desberdinak kasu bakoitzean • Sorrera  Versalleseko bake-Itaunean (1919; XII atala • Nazio Elkartearen menpeko erakundea  1 krisaldia • Filadelfiako Aldarrikapena (1944) • Nazio batuen erakundea ==< erakunde Lotetsia, berezko nortasun juridikoarekin • 2. krisialdian AEB (USA) Kanporaketa • (Espainia  1919an sartu; frankismoan kanporatuta, geroxeago berriro onartua) • OIT, ZER da?  Lanari buruzko nazioaretko erakundea • ZERTAZ aritzen da? • Lan inmigrazioak sortzen dituen arazoez • Nazioarteko mailan lan-baldintzak baterarazten • Laguntza teknikoa, estatuentzako aholkularitza • Konferentzi orokorrak edo herrialdekoak deitu eta gauzatzea • Argitalpen zerbitzua • Arautzailea; Garrantzitsuena . Funtzioak

15. Lanaren nazioarteko ErakundeaEraketa, egitura organikoa eta funtzioak (II) • Egitura  odezkaritza HIRUKOITZA • (Estatu, enpresari eta langileen elkarteko ordezkariak) • Hiru organoak • A. Hitzaldi orokorra  organu legegilea(Nolabait) • B. administrazio Kontseilua  Betearazteko organua • C. Idazkaritza Orokorra  administarzio organua, teknikoa ere a.Estatu kide guztien batzarra /estatu guztien ordezkaritza hirukoitza (4,2,2) Arauak eztabaidatzen eta onartzen dituen organoa c. OITen burokrazia, nazioarteko funtzionarioak (Zuzendari orokorra) Zereginak; burokratikoak (erregistroa, argitalpenak,…) teknikoak b.56 kide osaturik; 28 gobernutik eta 14 enpresari eta 14 langileen aldetik Zeregina => hitzaldiak prestatzea, erabakiak betearaztea eta idazkaritza zuzentzea

16. Hitzarmenak • Bi gauza batera, errealitate bikoitza • LANEren araua, erakunde honen barruan harturiko akordioa • Nazioarteko tratatua, estatuen arteko hitzarmena • Helburua  ez hitzarmen zuzenki aplikatzea estatuetan • Bai => estatuak hitzarmenaren helburuak gauzatzeko bide aproposak har ditzala (Estatuak bideak libreki hautatzen ditu) Ezaugarriak • Errealitate askotariko moldatutako arauak • Gutxienezko legeria (Izendatzaile komunetako txikiena • Garatzeko legislazioa • Estatuaren subiranotasunaren gainean ez dago Prozedura  Eszbaida bakuna/ eztabaida bikoitza *LANEren hitzarmena izateko  2/3 Onartua izan Hitzaldian + 2 estatuek berretsi Eragin juridikoa  estatu betan barruan eragin juridikoa izateko  berrestea Obligatzeko adostasuna adierazten duen ekintza • Eragin zuzena ez izateko arrazoiak; • Estatuaren subiranotasuna • Egoera ez homogeneoa

17. Nazioarteko kontrola • 1. Urtero Estatuek agiria bidaltzeko behartuak  justifikatuz noraino bete hitzarmenak.// LANEren “zerrenda beltza” • 2. salaketa sistema badago; 2 prozedura • 1. erreklamaziozkoak => langile eta enpresarien elkarteak estatu baten kontra • 2. Kexuzkoak => Estatu-kideak beste estatu baten kontra • Bietan administrazio kontseiluak erabakitzen du • Salatutako estatua ebazpenarekin ez badator bat  Nazioarteko Auzitegira eraman (Estatuak nahi badu) erabakia = gaitzaspena bai, zigorra ez  subiranotsuna • Eragin juridikoa Espainian • Konst.an => Nazioarteko tratatuak aipatzen dira, besterik gabe • Konst.eko 96 art  “ Nazioarteko tratatuak, balioz egindakoak, Espainian ofizialki argitaratuez gero barne- ordenamenduaaren parte izango dira” • Berretsi eta argitaratuez gero  hitzarmenaren testua espaniar zuznebidea bihurtzen da // BOE => “iura novit curia” • MAILA JURIDIKOA (HIERARKIA) • Konst.eko 95.1. art.a  nazioarteko tratatuak konstituzioarekin ados egin behar • Konst. eko 96 nazioarteko tratatuak aldatzeko eta derogatzeko, tratatuak berak esaten duenaren arabera, edo nazioarteko zuzenbidearen printzipioen bidez egin behar • Ondorioz = Konstituzioarekin bat etorriz eta legearen gainean

18. LANEren beste arauak • Gomendioak (Artamendua) • LANEren gomendioa, aholkua; beharrezkotasun juridikorik eza • Hitzarmenen prozedura bera baina berresterik gabe • Funtzioak; Hitzarmenak osatzea edo bestela hitzarmenaren aitzindariak izatea • Ebazpena • LANEren iritzia baten adierazpena; Inolako obligazioarik ez estatuentzat

19. 3.EUROPAKO BATASUNA1.- Elkarteen Zuzenbidearen iturri erregulatzaileak. • a.- Zuzenbide sortzailea (sorrerako Z. edo jatorrizko z.) • Itun eraikitzaileak eta Itun aldarazleak ( tratatu eraikitzaileak aldatzen dituzten tratatuak). Hauek barneko zuzenbidean badute eragina baina horretarako prezeptuak ezartzen duen erregelak garbia, zehatza eta baldintza gabekoa izan behar du. • Pariseko Itunaren bitartez (CECA ) • Europako Energia Atomikoaren Elkartea. Erromako Ituna (1957). • Europa Ekonomi Elkartea (EEE)Erromako Ituna (1957). …. • … • b.- Zuzenbide eratorria. Europako Batasunaren Instituzioek egindako arauak (zuzenbide instituzionala) E.B arauak sortzeko sistema instituzionalizatua, barneko zuzenbidetik kanpo eta honen gainean jartzen dena. Nazioz gandiko Zuzenbidea • bi multzo. 1 E.B.ak kanpoko estatuekin egin ahal dituzten nazioarteko tratatuak • 2, barne arauak 5 motakoak direnak; Erregelamendua, zuzentzailea, erabakia, artamendua eta diktamena • c.- Zuzenbide osatzailea. aurreko biak osatzeko : Europako Batasunaren Justiziako auzitegiaren Epaiak, Elkarteen Zuzenbide Printzipio Orokorrak, E.B. ohitura eta, azkenik, nazioarteko zuzenbidearen printzipioak. • “acquis communautaire” Erkidegoko Altxorra • Europar Batasuneko estatu guztiak lotzen dituen eskubide eta betebeharren multzoak osaturiko oinarria, Batasunera sartu nahi duten estatuek aldez aurretik osorik onartu behar dutena. Hiru elementuk osatzen dute : sorrerako zuzenbideak, zuzenbide eratorriak, eta Europako Erkidegoko Zuzenbidean agintzen duten printzipioek

20. Europako Zuenbidearen arau motak

21. Europako Erkidegoen Politika soziala • 1. langileen zirkulazio askea • 2. Gizarte asegurantza • 3. politika soziala /(zentzu hertsian) • 4. Fondoak Arauak; E.B Tratatuaren 49 tik 51 art.raino; Kontseiluaren 1612/68 Erregelamendua eta 2004/38/CE Direcktiba Esanahia; estatu kideen langileentzat enpleguetan, ordainketan eta beste lan baldintzetan nazionalitate dela kausa diskriminazio eza Baldintzak; 1. E.Ben nazionalentzako eskubidea 2. Besterentzako langile alokatua izatea 3. Lanagatik lekuz aldatzea izatea Ondorioak, a, sartzeko eta bizitzeko eskubidea beste Estatu kide batean b. Baldintza berdinetan enplegura heltzeko eskubidea c. Lan baldintzetan tratu berdina izateko eskubidea Salbuespenak; 1. Administrazio Publikoko Enpleguak 2. seguritate eta osasun publikoagatik

22. Europako Erkidegoen Politika soziala (II) • Gizarte ASEGURANTZA (EBKO 51 ART.a) • Koordinazio sistema; • Sistema partziala  3 printzipioak; • 1. Lan egiten den estatuaren legislazioa aplikagarri izatea • 2. Prestazioen kalkulurako kotizazioak eta lan egiteko periodoak pilatu ahal izatea • 3. Prestazioen ordainketaren zilegitasuna, nahiz eta beste estatu batean egon. • 3. politika soziala • 1. Lan legislazioa bat etorraraztea (lan baldintzetako sistemak bateratasuna). Tresnak, • lankidetza bultzatzea • Legislazioak bat etorraraztea (20 inguru zuzentarauak) • Alderdi sozialen elkarrizketak sustatzea Europa mailan. • 2. Ekintzarako egitarauak sektore desbabestuagoetan (elbarrituak, gazte langabeak, emakumeak,…) lan merkatuan sarrearazteko prozedurak. • KES (Komite ekonomiko sozialak) bere iritzia eman behar duen edozein erabaki hartu baino lehen gai hauetaz. • 4. FONDOAK (lagungarriak izatea eta lankidetzan aritzea) • Fondoak = helburu zehatz batuk lortzeko finatza-bideak • (FEDER, FEOGA, FSE)