KANSERDEN KORUNMA ve ERKEN TANI

1. KANSERDEN KORUNMAveERKEN TANI Manisa Halk Sağlık Müdürlüğü

2. Kanser Nedir? Vücutta anormal hücrelerin kontrolsüz olarak çoğalması ve yayılması şeklinde bir hastalıktır. Tedavi edilmediği zaman ölümle sonuçlanabilmektedir.

3. 100’den fazla kanser türü vardır. • Hastalık vücudun herhangi bir bölümünde görülebilir.

4. Toplumda her beş kişiden biri yaşantısının bir döneminde kanser ile karşılaşmaktadır. Tüm yeni tedavi yaklaşımlarına karşın halen kanserden ölümler, kalp–damar hastalıklarının ardından ikinci sırada yer almaktadır.

5. Kanser Ne Sıklıkta Görülen Bir Hastalıktır? Erişkinlerden her yıl 100.000 nüfus için 150 ile 300 kişi kansere yakalanır. Ülkemizde her yıl 150.000 kişinin kansere yakalandığı tahmin edilmektedir.

9. Kanser tek bir hücreden gelişir. Normal bir hücrenin kanser hücresine dönüşümü, hücrelerin gelişimleri ve onarımlarından sorumlu genlerdeki değişimlerden kaynaklanır.

10. Kanserlerin % 40’ı: -Sağlıklı beslenme, -Kansere yol açan enfeksiyonların engellenmesi, -Yeterli fiziksel aktivite, -Tütün kullanmama sayesinde önlenebilir.

11. Kansere bağlı ölümlerin %70’inden fazlası orta ya da düşük gelirli ülkelerde görülmüştür.

12. Kanser oluşumu aşağıda belirtilen faktörlerle ilişkili olabilmektedir : Davranışsal Risk Faktörleri: Biyolojik Risk Faktörleri: - Cinsiyet: - Yaş: - Irk: - Cilt:   Çevresel Risk Faktörleri: Genetik Risk Faktörleri:

13. Davranışsal Risk Faktörleri: Sigara içmek, diyet, egzersiz ve alkol tüketimi gibi değiştirebileceğiniz risk faktörleridir. Sigarayı bırakmak veya düzenli egzersizlerle kansere yakalanma riskinizi azaltabilirsiniz.

14. Biyolojik Risk Faktörleri: Biyolojik Risk Faktörleri; yaş, cinsiyet ve ırk gibi fiziksel özelliklerdir. Fiziksel ve biyolojik özelliklerin, kanser için risk faktörü olup olmayacağı, kanserin tipine bağlıdır. Belli tip kanserler için risk oluşturabilecek biyolojik ve fiziksel özellikler şunlar olabilir.

15. Cinsiyet: Bazı kanser türleri cinsiyetle ilişkilidir. Örneğin prostat bezi sadece erkeklerde olduğu için, prostat kanseri erkeklerde görülür. Meme kanseri hem kadın hem de erkeklerde görülebilir, ancak kadınların meme kanserine yakalanma riski daha yüksektir.

17. Yaş: Pek çok kanser türü yaşlılarda ortaya çıkar. 50 yaşın üstündeki kişilerde kanser görülme riski daha yüksektir.

18. Irk: Bazı ırklarda belli tip kanserler saha sık görülmektedir. Örneğin Amerikalı zencilerde prostat kanseri daha sık görülür.Cilt: Sarışınlarda cilt kanseri daha sık görülmektedir.

19. Çevresel Risk Faktörleri: Yaşadığınız ya da çalıştığınız çevre koşulları kanser gelişimi için risk faktörü olabilir. Ev ya da iş yerinde bulunan bazı maddeler, kanser riskini artırır. Asbest, radon, hava kirliliği, UV radyasyon, sigaraya maruz kalma çevresel risk faktörlerindendir. Yine diyetle alınan bazı besinler kanser gelişim riskini artırırken, bazıları da koruyucu olabilmektedir.

20. Genetik Risk Faktörleri: Genetik Risk Faktörleri, aileden kalıtımsal olarak geçen genlerle ilişkilidir. Aile üyelerinden birinde genç yaşta kanser teşhis edilen bireylerde, üç veya daha fazla kuşakta aynı tip kanser öyküsü bulunanlarda, anne veya baba tarafından üçten fazla kanser olgusu bulunan kişilerde ve aile bireylerinden birinde iki veya daha fazla farklı tip kanser bulunan bireyler, daha yüksek risk taşımaktadırlar.

21. Kanserle mücadelede koruyucu sağlık hizmetleri açısından iki faaliyet önemlidir: 1) Eğitim yoluyla kanserin erken belirtilerini tanınmasını sağlayarak erken teşhisi oranını arttırmak;

22. 2) Tarama testleri aracılığıyla kanseri belirti vermeden önce veya erken safhada yakalamak. (Rahim ağzı, meme ve kalın barsak kanserleri gibi)

23. Kanserin erken yakalaması durumunda tedavi daha etkili olmaktadır. Amaç kanseri vücuda yayılmamış iken yakalamaktır.

24. Kanserden Korunmak İçin Neler Yapabiliriz?  Sağlıklı Beslenmek:

25. Besinlerde Üreyen Küf ve Toksinler: Besinlerin sıcak ve nemli koşullarda saklanması küflenmeye neden olur. Küflerin oluşturduğu mikotoksinler kanser oluşumuna neden olmaktadır. Örneğin aflotoksinin en çok özafagus ve karaciğer kanserine neden olduğu bilinmektedir.

27. Doğal Kanserojenler: Nitrat ve nitritler besinlerde ve sularda bulunan maddelerdir. Nitritler bölgenin özelliğine göre sularda fazla miktarda bulunabilir. Diğer kaynakları ise etlerin korunmasında kulanılan nitrit ve nitrat tuzlarıdır.

28. Nitrit ve nitratın kanser riskini arttıran bileşikler oluşturduğu savunulmaktadır. Ayrıca fazla tüketilen tuz da bu tür moleküllerin oluşmasına neden olmaktadır. • (Mide kanseri riski) • Sağlıklı bir insanın günlük tuz tüketimi 5-6 gramı (1 tatlı kaşığı) geçmemelidir.

29. Besin İşleme Yöntemleri: Günümüzde teknolojinin gelişmesinden gıda endüstrisi de etkilenmekte ve besinler pek çok işlemden geçirilmektedir. Bu işlemlerden biri de besinlerin saflaştırılmasıdır. Besinlerin aşırı saflaştırılması posa ve antioksidantların kaybına neden olur.

30. Örneğin: Buğday kepeği ve özü alınarak beyaz un haline getirildiğinde, kanserden koruyucu maddelerin %90’ı kaybolur. Tüketilen buğdayda posa azaldığından, kolorektal kanser riski artar.

31. Taze sebze ve meyveler toplandıktan sonra işleme koşullarına bağlı olarak vitamin değerlerinde azalmalar olur. Sebzeler oda ısısında ve oksijenle temas edecek şekilde bekletilirse vitamin kayıpları olur.

32. Bu nedenle sebze ve meyveler soğutucuda saklanmalı, kullanılacağı zaman doğranmalıdır.

33. Bitkisel yağlar kanserden koruyucu antioksidan vitamin olan E vitaminini içerirler. E vitamini kaybını önlemek için yağlar ışık ve oksijenle temas etmeyecek şekilde saklanmalıdır.

34. Besin Pişirme Yöntemleri: Pişirme yöntemleri besinlerin yapılarında bazı değişikliklere neden olur. Yanlış pişirme yöntemleri nedeniyle besinlerde kanserden koruyucu vitamin kaybı ve kanserojenler oluşur.

35. Özellikle protein ve yağ içeriği fazla olan besinlerin (et vb.) direk ateş ile temas ederek, dumanla tütsüle-nerekpişirilmesi ile kanser yapıcı maddeler oluşmaktadır.

36. Besinlerdeki Katkı Maddeleri: Besin maddelerinin uzun süre bozulmadan saklanabilmesi, raf ömrününün uzatılması, lezzet ve görünümlerinin değiştirilmesi amacıyla kullanılan bazı bileşikler ve renk vericiler kanser riskini artırmaktadır.

37. Bunların zararlı olanlarının kulanımı yasaktır. Kullanımı serbest olanlar ve kullanım miktarları yönetmeliklerle belirlenmiştir. Ancak herşeyde olduğu gibi katkı maddeleri fazla miktarda vücuda alındıklarında zararlı olabilmektedirler.

38. Tüketilen Besin Çeşitleri: Hamburger, yağlı etten yapılan köfteler, sucuk, sosis, salam, tereyağı, içyağı, yağda kızartılmış besinler, nitrit ve nitrat eklenmiş besinler, doğrudan ateşte pişmiş etlerin aşırı tüketilmesi kanser riskini artırır.

40. Günlük diyetimizde sebze, meyve ve kurubaklagillerin yeteri kadar yer almaması, kanser yapıcı moleküllerin barsak yüzeyi ile sürekli temas ederek kanser oluşma riskini arttırmalarına yol açar..

41. Ege bölgemizin beslenme şekli olan her mevsim olan taze bitkilerin zeytinyağlı pişirilmesi, peynir ve yoğurt gibi süt ürünlerinin bol tüketilmesi, lifli gıdaların günlük diyetlerde önemli oranda yer alması çok uygun bir beslenme şeklidir.

43. Kanserden Korunmak İçin Neler Yapabiliriz?  Tütün kullanımından uzak durmak: -Sigara ve tütün ürünlerinin akciğer kanseri, ağız, yutak(farinks), soluk borusu(larinks), yemek borusu, pankreas, rahim ağzı(serviks), böbrek ve mesane kanserlerine yol açtığı kesin olarak bilinmektedir.

46. Kanserden Korunmak İçin Neler Yapabiliriz?  Tütün kullanımından uzak durmak Akciğer kanserinin tedavisi oldukça güçtür. En büyük sebebi sigaradır. Sigara içenler, içmeyenlere göre 15-25 kat daha fazla risk altındadır.

48. Ülkemizde kapalı ortamlarda sigara içilmesini yasaklayan 4207 no’lu yasa ile bu açıdan bir umut doğmuştur.

49. Kanserden Korunmak İçin Neler Yapabiliriz?  Aşırı Alkolden Uzak Durmak: Ağız, yutak, yemek borusu, gırtlak ve karaciğer kanserleri, alkol alımıyla bağlantılı olarak artış göstermektedir.