نمایه چیست ؟

1. نمایه چیست ؟ • به طور ساده نمایه سیاهه ای نظام یافته است • هر مجموعه اطلاعاتی نیازمند نمایه است . دفترچه تلفن ساده ترین نوع نمایه می باشد • نمایه Index : واژه ایندکس با ریشه لاتین Indic گرفته شده که در قرن 16 به طور کامل وارد زبان انگلیسی شد نمایه سازی سنتی به شکل ساده اساسی ترین کلمات متن را جمع آوری می کند،الفبایی می کند، و آدرس صفحات را می دهد. نمایه وسیله ای است برای هدایت منظم به یک متن، محتوا، مجموعه ای از مدارک و یا هر گونه اطلاعات ضبط شده ای که به شکل معمولا الفبایی مرتب شده باشد و با استفاده از شیوه خاص و نظام ارجاعی مشخص ، موقعیت و محل هر مطلب را در بازیابی اطلاعات نشان دهد.

2. تعریف نمایه • طبق استاندارد نمايه سازي بريتانيا) نمايه سياهه نظام يافته مدخلهايي است كه به منظور كمك به استفاده كنندگان در جايابي اطلاعات يك مدرك ساخته مي شود. • انجمن نمايه سازان امريكا : نمايه عبارت است از يك رشته محلهاي دستيابي سازمان يافته كه استفاده كننده را از اطلاعات معلوم به اطلاعات اضافي ناشناخته ، راهنمايي مي كند. • نمايه راهنماي نظام يافته محتواي مجموعه اي از آثار نظير مقاله هاي يك يا چند مجله است.

3. نیاز به نمایه • هدف اساسی کتابخانه ها ، حفظ و انتقال اطلاعات و دانش از نسلی به نسل دیگر بوده است. این ساز و کار رویکردی مشترک دارد یعنی : • جمع آوری ، ذخیره اطلاعات ، استفاده به محض درخواست • دهه 1940 عصر افزایش سریع اطلاعات • راهنماهای کلی دیگر کافی نبود.

4. نیاز به نمایه • ما از داشتن میلیون ها سند راضی نبودیم ، بلکه به تحلیل موثر و سریع محتوای آن اسناد نیاز داشتیم . • دیگر تحمل کندی روشهای کتابداری سنتی را نداشتیم • به موازا ت تغییر نیازهای اطلاعاتی، تغییر فناوری هم صورت گرفت. • یکی از تحولات آرام و بسیار اساسی در نیمه دوم قرن نوزدهم : • تغییر بازیابی اطلاعات از اعم به اخص • یکی از راهﻫﺎی سازماندهی اطلاعات نماﯾﻪسازی است

5. اهداف نمایه سازی • نمایه دارای دو هدف کلی است زمان و تلاش برای یافتن اطلاعات را به حداقل میزان کاهش دهد و موفقیت جستجوی استفاده کننده را به حداکثر برساند. ( انتخاب واژه مناسب در زمان کمتر و با تلاش کمتر ) • نمایه ها و چکیده ها به ارزش سند می افزایند. • نمایه یک فرا داده است ( داده ای در مورد داده ها ) • فضای نمایه دارای دو گزاره مربوط به سند نمایه شده است . شمول و عدم شمول یعنی چه چیزی در نمایه وجود دارد و چه چیزی در نمایه وجود ندارد.

6. اهداف نمایه سازی • به طورکلی : • برقراری ارتباط میان مفاهیم • تنظیم شناسه ها به ترتیبی نظام مند و موثر • شناسایی سریع مدارک در یک مجموعه • سازماندهی اطلاعات به قصد بازیابی سریع و آسان مدارک

7. تاریخچه نمایه سازی • تاریخ نمایه سازی و چکیده نویسی با تاریخ نوشتن و مجموعه پیشینه های اطلاعات ارتباط نزدیکی دارد • نمایه های اولیه به اسامی اشخاص و یا ترتیب آمدن کلمات در متن محدود بود. از جمله اولین نمایه ها : کشف اللغات ( concordances) • استفاده از نمایه برای طومار پاپیروس مستلزم باز و بسته کردن مکرر طومار بود. و نمایه آن به شکل صفحه کوچکی به طومار متصل می شده است و با به وجود آمدن کدکس که شکل جدید کتاب بود گامی اساسی در نمایه شد. و نمایه کتاب برای اولین بار عملی شد. • اختراع چاپ، رشد سریع چاپ و تولید کتاب، نیاز به نمایه های کتاب را افزایش داد

8. تاریخچه نمایه سازی • افزودن آستر بدرقه به کتاب ها باعث خواننده گان مطالب و موضوعات مهم را یاد داشت کنند به عنوان مثال: وکلا از آن برای فهرست الفبایی قوانین مورد علاقه خود استفاده کردند و کاتبان برای نوشتن ارجاعات به کتب مقدس .... • در قرن 16 نمایه های با کیفیت برای کتاب ایجاد شد • در قرن 17 نوع جدید ابزار اطلاعاتی( نشریات ادواری ) به وجود آمد و با رشد سریع آن نمایه ها ضرورت یافتند. • همزمان با رشد مجلات علمی مجلات چکیده نیز توسعه یافت

9. تاریخچه نمایه سازی • قرن 19 روند حرکت به سمت انتشارات تخصصی، مجلات چکیده رشد سریع خود را آغاز کردند • انفجار اطلاعات از دهه 1940 • در دهه 1850 دبلیو اف. پول نمایه ای منتشر کرد که مجلات بسیاری را شامل می شد و مفهوم جدید انتشار نمایه مشترک برای شماره های متعدد نشریات گوناگون را آغاز کرد. که اهمیت فراوانی در رشد نمایه سازی داشته است.

10. نمایه سازان • نمایه سازان چه کاری انجام می دهند؟ • تحلیل سند و تخصیص واژه های موضوعی که فکر می کند استفاده کننده براساس آن واژه ها جستجو خواهد کرد. • نمایه ساز به چه مواردی توجه می کند؟ • توجه به خط مشی نمایه سازی • نیاز استفاده کننده

11. ویژگی نمایه سازان • نظم و انضباط و علاقه به جزئیات ( دو ویژگی بسیار مهم ) • حافظه خوب یک سرمایه است ( نرم افزار های نمایه سازی به حافظه بسیار کمک می کند ) • سریع خواندن یک ویژگی مثبت است. • نمایه سازان سانسور کننده نیز هستند ( چه بسا به طور غیر عمد ) • ذهن کنجکاو و خلاق . مثال: ( معنی یک جمله خاص در متن دقیقا چیست؟ آیا اگر این اصطلاح را انتخاب کنم در جستجو دقیقا همین واژه استفاده می شود ؟ • نمایه ساز خوب خود را به جای خواننده قرار می دهد.

12. Permuterm • مثال : • عنوان:آماده سازی وبرنامه ریزی برای ساختمان کتابخانه 14 آماده سازی/برنامه ریزی 14 آماده سازی/ساختمان 14 آماده سازی/ کتابخانه 14 برنامه ریزی /آماده سازی 14 برنامه ریزی /ساختمان کتابخانه 14 ساختمان کتابخانه/ آماده سازی 14 ساختمان کتابخانه / برنامه ریزی 14

13. انواع نمایه انتهای کتاب • نمایه ساده: مدخل ها به ترتیب الفبایی است و در جلوی آن جاینما وجود دارد. فاقد بیانگر است و هیچگونه تورفتگی وجود ندارد و تعداد جای نما های آن افزایش می یابد. • نمایه درون بافتی: این نمایه به صورت خطی و نحوی است و به ترتیب پیدایش بیانگرها در متن است. بنابراین الفبایی نیستند . بیشتر مناسب متون علوم انسانی می باشد. • مثال: کودکان مدخل • ~استثنایی 15- 17؛ ~ عقب مانده ذهنی 21-45؛ ~ تیزهوش 47 • بیانگر

14. نمایه انتهای کتاب • نمایه برون بافتی : نمایه ای است که بیانگرها در بافت نحوی قرار نمی گیرند، بلکه در ذیل مدخل اصلی به صورت الفبایی می آیند. توالی صفحه ها مطرح نیست. کلماتی مثل حروف اضافه و غیره در آن استفاده نمی شود. برخی از بیانگرها در جای خود به عنوان مدخل قرار می گیرند . • مثال: فهرست نویسی • سی دی 36، 34، 32 • کتاب 25 • نرم افزار 12

15. تفاوت های نمایه برون بافتی و درون بافتی • نمایه درون بافتی صورت نحوی دارد.مثلا میگوییم رفتار با کودکان ولی دربرون بافتی با را بکار نمی بریم و نمی دانیم آیا رفتار کودکان است یا رفتار با کودکان . • نمایه درون بافتی بیشتر به حوزه علوم انسانی تعلق دارد. • نمایه درون بافتی کل نگر هستند. • نمایه برون بافتی بیشتر به حوزه های علوم و فنون مرتبط است و بيشتر پایه اساس اصطلاحنامه قرار مي گيرد.

16. عناصر نمایه های درون بافتی و برون بافتی • شناسه(heading):به همه مجموعه سر جمع شناسه گفته می شود. • هر شناسه از چند عنصر تشکیل شده است: • مدخل(entry):کلیت ورود یک کلمه یا نماد به شناسه را گویند.عنصر اصلی یک ترکیب است= کانون اصلی واژه ای که به عنوان نمایه به کار می رود. • بیانگر(modifier):نقش محدود کننده دامنه معنای مدخل را دارد.تعیین کننده نوع یا چگونگی کانون است. • جاینما (locator):محل منابع را نشان می دهد. • ارجاع (Reference): برای ارجاع اصطلاح غیر مرجح به مرجح . گاهی به جای نما ارجاع نیز گفته می شود

17. گام های ایجاد یک نمایه • تعیین خط مشی نمایه سازی • خواندن سریع متن بدون یادداشت و علامت = اریب خوانی= درک کلیت موضوع ) • مشخص کردن کلید واژه ها با خط کشیدن زیر واژه ها یا نوشتن در حاشیه هرصفحه. • انتقال هرکلید واژه (مدخل) بر روی یک برگه 5/7 در 5/12 وذکر شماره صفحه بر هر برگه • الفبایی کردن مدخل ها و ادغام مدخل های تکراری • ایجاد پیوند مفهومی بین مدخل ها • استفاده از اصطلاح نامه ها برای ایجاد روابط

18. نمایه ها بر حسب روش تنظیم • الفبایی : بیشتر نمایه های کنونی به ترتیب الفبایی است و شامل نمایه الفبایی اسامی اشخاص، سازمان ها و نیز موضوعات می باشد . • زمانی : به ترتیب زمان از قدیم به حال می باشد و بیشتر برای نمایه های تاریخی به کار می رود • رده ای یا موضوعی : که براساس رده ها یا سرعنوان موضوعی نظام مند مرتب می گردند. بیشتر در نمایه های علمی به کار میرود که البته می تواند یک نمایه الفبایی رده ای باشد. • تکاملی: برای نمایه های زمین شناسی

19. نمایه استنادی • نمایه استنادی شامل فهرستی از مقالات و یک فهرست فرعی تحت هر یک از مقالات منتشر شده است که به آن مقالات استناد کرده اند. به عبارت دیگر، در مورد یک مقاله خاص، نمایه استنادی مشخص می کند که این مقاله توسط چه مقالات دیگری که بعد از آن نوشته شده اند ، مورد استناد قرار گرفته اند. که علاوه بر نمایه اصلی، ممکن است نمایه های دیگری همچون مولف و نمایه موضوعی داشته باشد. • در حقیقت بیان کننده ارتباط موضوعی درونی با مقاله هایی است که به آن استناد کرده اند. • مزیت اصلی آن ارجاع استفاده کننده به جدیدترین مقالات است

20. نکات مربوط به ساختار زبانشناسی مداخل • اسم یا عبارت اسمی فقط می تواند مدخل قرار گیرد(جز اصلی حتما باید اسم باشد و بیانگر صفت یا مضاف الیه مثل: انگشتر طلا،سپید دندان • صفت و قید مدخل نمایه قرار نمی گیرند مگر جانشین اسم شده باشند. مثل بالا بر می تواند چون یک عنصر عینی است • وارونه سازی ممنوع (به جز اسامی افراد) • مثال: استثنايي ، كودكان ( غلط است ) • خوارزمي، محمد ( صحيح است )

21. ملاک انتخاب اصطلاح مرجح • رواج داشتن . مثال: جامعه شناسي به جاي علم الاجتماع • بومی بودن . مثال : آرمان گرايي به جاي ايده آليسم • جدید و امروزي بودن . مثال: هواپيما به جاي طياره • علمی بودن. مثال: اسيد سولفوريك به جاي جوهر نمك • سرنام يا اختصار مشهور. مثال: يونسكو • پرهیز از بکار بردن کلمات ترکیبی به جز در مواردی که اصطلاح قابل جدا سازی نیست مثل : آبله مرغان

22. ویژگی های خطی مشی: سیاست نمایه سازی کتاب) • تعیین تعداد متوسط کلید واژه ها • تعیین نوع نمایه (درون بافتی یا برون بافتی) • زبان نمایه سازی(آزاد، كنترل شده، ترکیبی) • نوع بازیابی(راهنمای استفاده) • روشن ساختن بیانگر (جمع یا مفرد،تکلیف وضعیت کلمات خارجی...) • سیاست مرجح یا نامرجح کردن بیانگرها • ارجاعات و جای نماها • بیان انواع نمایه موجود (موضوع، نویسندگان،...) • استاندارد سازی (ابزارها) • خودکار سازی نمایه(زبان برنامه نویسی، نرم افزار، چگونگی بازیابی) • روزآمد سازی

23. نمایه سازی مجموعه • نمایه سازی مدارک مختلف که توسط افراد متفاوت، در مکان های متفاوت و در زمان های متفاوت و احتمالا با واژگان متفاوت است و باید در شبکه واحدی مورد جستجو قرار گیرد. مانند: نمایه مقالات اطلاع رسانی • بنابراین نوعی همگونی و هماهنگی باید پدید آورد که در عین جامعیت دستیابی ،موارد زائد بازیابی نشود. پس برای ایجاد همگونی 2 نکته مهم است : جامعیت و مانعیت

24. تعریف نمایه سازی • 1- فرآیند اختصاص واژه به مدرک ، برای توصیف محتوای موضوعی آنها به منظور بازیابی در مراحل بعد. • 2- ثبت و ضبط محتوای اطلاعاتی مدارک ، با استفاده از روشهای گوناگون ، به منظور سازمان دادن اطلاعات ، به قصد سهولت بازیابی.

25. نمایه سازی همارا • روش ویژه ای در نمایه سازی مدارک که در آن ، به هنگام بازیابی در مراحل بعد ، از ترکیب یا در واقع از همارایی اصطلاحات از پیش تخصیص یافته استفاده می شود و عمدتاً بر نظریه مجموعه ها و منطق بول قرار دارد. • در واقع نام اصلی این روش ، نمایه سازی پس همارا post-Co-ordinate indexingاست. • این روش در سال 1952 توسط Mortimer Taube برای بررسی گزراشهای نظامی و مدارک دیگر ابداع گردید.

26. فرآیند نمایه سازی همارا • پایه اصلی نمایه سازی همارا بر آن است که محتوای هر مدرک را می توان به یک سلسله مفاهیم بنیادی تجزیه کرد و برای نمایه سازی مدرک ، این مفاهیم را با کمک واژه و یا در مواردی عبارت کوتاه نشان داد. • به طور کلی نمایه سازی حداقل دارای سه مرحله است: • 1- آشنایی با مدرک • 2- تحلیل مدرک • 3- تبدیل مفاهیم مدرک به اصطلاحات نمایه ای.

27. 1- آشنایی با مدرک • اولین قدم در تهیه فهرستی مناسب از توصیفگرهای یک مدرک ، آشنایی با محتوای مدرک است. • تنها تفاوت نمایه ساز با چکیده نویس این است که نمایه ساز بر خلاف چکیده نویس ، لزومی ندارد از تمام ریزه کاریها مدرک اطلاع پیدا کند . آنچه که دانستن آن برای نمایه ساز واجب است ، اطلاع از ساختار محتوایی مدرک و مطالب تازه ایست که مدرک در مورد آن خلق شده است . نمایه ساز در این مرحله برای تشخیص اطلاعات مدرک باید موارد زیر را بررسی نماید: • عنوان. چکیده. مقدمه و پیشگقتار. فهرست مندرجات. شرح روش کار. بحث. نتایج. تصاویر. نمودارها. جدولها . منابع و مآخذ. بررسی کلمات کلیدی از اول پاراگرافها ،عناوین فصول ، قسمتهای نتیجه گیری ، کلمات ته کلامی مثل بنابراین و از این رو و مطالعه اجمالی مدرک.

28. 2- تحلیل مدرک • دومین مرحله پیش از انتخاب توصیفگرهاست. در این مورد ، دستور کار را نمی توان داد ، اما می توان پاره ای از دستورهای کلی را بیان کرد و بقیه کار عمدتاً بر تجربه و درک نمایه ساز بستگی دارد . • هر مدرک ، یک یا چند موضوع اصلی دارد . واضح است که این موضوعها حتماً باید نمایه شوند. اما موضوعهای فرعی مدرک را تا چه اندازه باید نمایه کرد؟ نمایه کردن این دسته از مفاهیم تا حد زیادی بستگی به سیاست واحد نمایه سازی، یا استفاده ای دارد که در پایان کار از نمایه ها می شود. • به عنوان مثال از نمایه سازهای Chemical Abstarcts(CA) • خواسته شده است که هر اندازه گیری، مشاهده، روش، ابزار، پیشنهاد و نظریه ای که با ارزش است و بعنوان چیزی تازه ارائه شده است و نیز تمام ترکیبهای شیمیائی تازه و تمام عناصر و ترکیبها و سایر موادی که آگاهی جدیدی درباره آنها داده می شود نمایه شود.

29. باید به این نکته اشاره نمود که اصولاً مفاهیم نمایه می شوند ، نه واژه هایی که پدیدآورنده مدرک به وسیله آنها ، این مفاهیم را ارائه کرده است . زیرا پدیدآورنده ممکن است زبانی مبهم ، تخصصی ، عامیانه ، سنگین و یا غیر قابل قبول به کاربرده باشد. • بطور کلی ویژگیهای مختلف یک نمایه ، متأثر از دو معیار ویژگی و جامعیت است. که از آنها تحت عنوان عمق نمایه سازی یاد می شود.

30. جامعیت: در این حالت ، نمایه ساز باید تمام مفاهیمی را که ارزش دارند و موضوع مدارک را بخوبی بیان می کنند به عنوان نمایه انتخاب کند. در مورد رقم نمایه ها ، محدودیتی وجود ندارد. تعداد نمایه های هر مدرک با اطلاعات اساسی موجود در آن مدرک بستگی دارد. اما، هر مدرک باید حداقل دارای یک توصیفگر اصلی باشد. • درجه عالی جامعیت ، یعنی انتخاب همه مفاهیم اصلی مورد بحث در مدرک را عمق نمایه سازی گویند. • با وجود این نمایه ساز باید از نمایه سازی بیش از حد که باری اضافی بر نظام بازیابی وارد می کند ، بپرهیزد.

31. ویژگی : به عنوان یک ضابطه، مفاهیم باید هرقدر که امکان دارد بطور اخص تعیین شوند، مثلاً فولاد به جای فلز و قرنیه به جای چشم. . • به بیان روشنتر، اگر مدرکی در مورد ((تلویزیون مدار بسته)) است باید همین توصیفگر به مدرک داده شود و از اختصاص توصیفگر اعم ((تلویزیون)) به آن خوداری کرد. یا اگر مدرکی درباره قرنیه بحث کرده است ، باید همین توصیفگر به آن داده شود . • انتخاب مفاهیم کلی به مقتضیات و هدفهای نظام اطلاعاتی بستگی دارد. بجز موارد استثنایی ، نمایه ساز نباید به یک مدرک ، در آن واحد توصیفگری خاص و نیز توصیفگر عام را بدهد.

32. 3- تبدیل مفاهیم مدرک به اصطلاحات نمایه ای • وقتی تحلیل مقدماتی مدرک تمام شد. نمایه ساز شروع به برگزیدن واژه هایی می کند که باید در نمایه نامه بیاید. بهتر است که واژه ها و مفاهیمی که در نتیجه بررسی و مطالعه مدرک استخراج شده است با اصطلاحنامه ای که در همان زمینه است ، مقایسه شود تا واژه ها و اصطلاحات استخراج شده از محتوای مدرک با اصطلاحات اصطلاحنامه مورد استفاده ، مطابقت داده شود و از این طریق واژه های نامأنوس طرد شده و مترادفها کنترل شوند و اصطلاحات مرحج پذیرفته شوند. (به این کار تبدیل مفاهیم اصلی مدرک به توصیفگر گقته می شود.)

33. پیش همارایی pre-co-ordination • نظام نمایه سازی عبارتست ازمجموعه ای از روشهای از پیش تعیین شده برای سازماندهی، بازیابی و اشاعه اطلاعات. • نظامهای نمایه سازی را بر حسب روشی که در نمایه کردن موضوعها دارند به دو گروه مستقل پیش همارا و پس همارا تقسیم می کنند. • در گروه اول(پیش همارا) ، واژه ها و مفاهیم اصطلاحات در موقع نمایه سازی با یکدیگر ترکیب می شوند ( درون داد) • در گروه دوم(پس همارا) ، این کار در موقع بازیابی و جستجو صورت می گیرد. (برونداد). • رده بندیهای شناخته شده ، فهرست سرعنوانهای موضوعی کتابخانه کنگره امریکا و نظام نمایه سازی پرسی precis که آخرین شکل در نظام نمایه سازی پیش هماراست – در شمار گروه اولند.

34. اما پیش همارایی در نمایه سازی پس همارا به شیوه ای اطلاق می شود که در آن ، گاهی واژه ها و اصطلاحات در موقع نمایه سازی با هم ترکیب می شوند: • صادرات نفت به جای صادرات / نفت • در واقع پیش همارایی توصیفگرها بر خلاف شیوه “مارتیمر تاب” است که عقیده داشت تمام توصیفگرها در مرحله بازیابی اطلاعات همارا شوند. • در پیش همارایی توصیفگرها ، اجزای تشکیل دهنده یک مفهوم، قبل از بازیابی با یکدیگر ترکیب می شوند تا از ابهام و نارسائی در هنگام پس همارایی جلوگیری شود. • مثلاً در مورد واژه های فلسفه و تاریخ ، اگر منظور فلسفه تاریخ است که از همان آغاز ، واژه فلسفه تاریخ را به عنوان توصیفگر می پذیریم. تا از بازیابی بعدی بصورت فلسفه – تاریخ یا تاریخ فلسفه جلوگیری شود. • یا بجای دادن دو توصیفگر ریشه کنی و مالاریا در موقع نمایه سازی ان را بصورت ریشه کنی مالاریا انتخاب می کنیم. • پیش همارایی اگر چه برای کم کردن ریزش کاذب موثر است ولی از خاصیت بعد همارایی که مزیت نمایه سازی هماراست کم می کند.

35. زبانهای نمایه سازی • زبان نمایه سازی استانداردی را مهیا می کند که هم نمایه ساز و هم جستجوگر می تواننداز آن استفاده کنند. از طریق زبان نمایه سازی ، نمایه ساز و جستجو گر می توانند مفاهیم را به یک صورت بکار برند. • از آنجایی که زبانهای نمایه سازی هم در نمایه سازی مدارک و هم در امر جستجوی مدارک (یعنی بازیابی در مراحل بعد) بکار می روند ، به زبانهای بازیابی نیز معروفند. • نظام توصیف و بازنمودن موضوعها یا سایر اطلاعاتی را که در مدارک آمده ، زبان نمایه سازی می گویند. که در اینجا به سه زبان اصلی اشاره دارد.

36. زبانهای نمایه سازی نظام های اصطلاح تعیین شده دارای ابزارهای کنترل واژگان زبان مقید یا کنترل شده است . اصطلاح مشتق Derived Term توصیفگر ها از متن گرفته می شود لذا آن را متن آزاد و طبیعی هم می گویند زبان آزاد زبان طبیعی

37. 1- زبان کنترل شده: نمایه سازی که سیاهه های سرعنوانهای موضوعی (که در واقع نمایه های پیش همارا شمرده می شوند) و اصطلاحنامه ها (که به عنوان نمایه های پس همارا معروفند) را در بر می گیرد. • 2- زبان آزاد: در آن ، هر واژه ای که بتواند موضوع مدرک را خوب توصیف کند ، به عنوان اصطلاح نمایه برگزیده می شود ، خواه بوسیله پدیدآورنده مدرک به کار رفته باشد و یا بکار نرفته باشد. • 3- زبان طبیعی : نمایه سازی که در آن ، همان زبان مدارک بکار می رود. • کاربرد زبان طبیعی در موقع بازیابی باعث ایجاد مشکل و بویژه کاهش در امر بازیافت می شود. و این امر بیشتر بخاطر وجود واژه های مترادف مثل سیاره زهره و سیاره ناهید یا فرش و قالی و یا همان کلمات منتهی با تغییر عبارت مثل آموزش سواد به سواد آموزی یا پردازش داده ها به داده پردازی است. • به این دلیل هم در مورد این زبان و هم در مورد زبان آزاد ، برای کنترل واژه های بکار رفته ، چاره ای می اندیشند که همان واژگان مقید یا کنترل شده است.

38. علیرغم همه این موارد ، با توجه به این واقعیت که همه این زبانها هنوز بکار می روند ، خود نشانگر آن است که ظاهراً مساله برتری یکی از آنها -بویژه برتری زبان مقید- بر دیگری حل نشده است. ولی در عمل مشاهده می شودکه بیشتر نظامهای فعال اطلاع رسانی که خدمات گسترده ای را ارائه می دهند ، از زبان مقید (کنترل شده) برای آماده سازی و تحلیل مدارک خود استفاده می کنند و وسیله این کار نیز تزاروس یا اصطلاحنامه است.

39. زبان نمایه سازی طبیعی • نمایه سازی به زبان طبیعی بر واژه های عنوان – چکیده و سایر مطالب مبتنی است. • بیشترین نمایه سازی به زبان طبیعی با واژه هایی سروکار دارند که با کامپیوتر سروکار دارند . از جمله نمایه سازی در موتورهای کاوش. • نمایه های مبتنی برکلیدواژه های عناوین مدرک یکی از نخستین نوع نمایه به زبان طبیعی هستند.

40. نمایه های مبتنی بر عنوان • نمایه های عنوان دو گونه اند: • 1- آنهایی که به عنوان نمایه های عنوان بکار می روند مانند کتابشناسی موضوعی که بر اساس فقط حرف اول کلمه عنوان مرتب می شوند. • 2- آنهایی که به عنوان نمایه های موضوعی مورد نظر هستند. در این سیستم هر کدام از واژه های دخیل در عنوان مدرک معیار بازیابی منبع محسوب می شوند. مثل نمایه سازی KWIT/C، KWOC یا KWAC

41. Keyword In Title/Content(kwit/c) تستی • یکی از ابتدایی ترین و در عین حال موفقترین نمایه های ماشینی عنوان است. • گرچه نام کوئیک معمولاً با نام هانز پیتر لوهن Hans peter luhn قرین است. اما در واقع لوهن و هربرت اولمان Herbetohlaman را می توان مشترکاً از بدعت گذاران این روش دانست. • این دو همزمان ولی مستقل درصدد برآمدند تا با استفاده از چرخاندن عنوان مجموعه ای از مدارک ، نمایه هایی را تولید کنند و در کنفرانس بین اللملی اطلاعات علمی که در اواخر سال 1985 در واشنگتن تشکیل می شد ارائه دهند.

42. ویژگیهای Keyword In Title/Content(kwit/c) تستی • نمایه درون بافتی است. • مبتنی بر کلیدواژه های عنوان مدرک می باشد. • بوسیله کامپیوتر صورت می گیرد. • در نمایه درون بافتی تمام کلمات موجود در عناوین مدارک مورد نمایه سازی توسط برنامه ای که به کامپیوتر داده می شود با سیاهه ای از واژه های بازدارنده که در اختیار آن است مطابقت داده می شود. • کلماتی که در این سیاهه (stop list) وجود ندارد، بطور خود کار کلید واژه محسوب می شوند. • مدخلی که با هر یک از این کلید واژه ها درست می شود بصورتی است که این واژه را در درون بافت خود، یعنی همراه با بقیه کلمات آن عنوان ، در شکل ونظم طبیعیش نشان می دهد. • این بافت شامل همه واژه های بازدارنده نیز می شود و به این ترتیب، گرچه واژه های غیر مجاز در نمایه نامه مدخل قرار نمی گیرند، اما همراه با سایر کلمات عنوان آورده می شوند. تا محیط کلید واژه و معنا و مفهوم آنرا دقیقتر آشکار سازند و ارتباط میان کلیدواژه های عنوان را بهتر نمایش دهند. • مثال: چگونگی افزایش تولید سیب زمینی با استفاده از کود حیوانی

43. تستی • از نظر شکل ظاهری در نمایه درون بافتی برای هر مدخل فقط یک خط جا درنظر گرفته می شود. • که این خط معمولا شامل سه بخش است: • واژه نمایه یا مدخل • بافت • نشانه بازیابی یا ارجاع کامل کتابشناسی مدرک • واژه های نمایه بصورت ستونی در مرکز یا سمت چپ صفحه و یا سمت راست آن(در فارسی) بترتیب الفبایی ظاهر می شوند و با همین کلمات است که جوینده ، جستجوی خود را در نمایه آغاز می کند. • برای مشخص کردن پایان عنوان ، در هر نمایه از علامت قراردادی خاصی نظیر علامت جمع یا مساوی و یا خط / و ... استفاده می شود. تا استفاده کننده بتواند بسهولت ابتدای عنوان را پیدا کرده و عنوان را در شکل طبیعی خود بسرعت مرور نماید.

44. سوال امتحانی مثال نمایه سازی کوئیک • مدخل های نمایه کوئیک برای عنوان((واژه ها و دایره المعارفهای علوم کتابداری و اطلاع رسانی)) با شماره بازیابی 10 بصورت زیر در می آید: • ادامه بافت نمایه / بافت ش • کتابداری و اطلاع رسانی# واژه نامه ها و دایره المعارفهای علوم 10 • واژه نامه ها و دایره المعارفهایعلوم کتابداری و اطلاع رسانی# 10 • المعارف های علوم کتابداری و اطلاع رسانی# واژه نامه هاودایره 10 • های علوم کتابداری و اطلاع رسانی# واژه نامه هاودایره المعارف10 • رسانی# واژه نامه هاو دایره المعارفهای علوم کتابداری و اطلاع10

45. سوال امتحانی مثال 1- اینترنت چیست؟ 50 2- اینترنت : چگونگی جستجوی موتورهای کاوش و شیوه رتبه بندی آنها 70 3- ذخیره و بازیابی اطلاعات در اینترنت 20 4- رتبه بندی نتایج جستجو در اینترنت 5 5- نقش کتابداران در سازماندهی منابع اینترنتی 100

46. سوال امتحانی

47. بعبارتی دیگر در این نمایه برنامه رایانه ای واژه های معنادار را از میان واژه ها انتخاب می کند و سپس هر عنوان را بگونه ای چاپ می کند که کلید واژه در موقعیتی برجسته ( معمولاً در ستونی در وسط عناوین) قرار گیرد و تمام عناوین بر اساس نظم الفبایی کلیدواژه ها و حروف بعد از آن مرتب شوند. • این شناسه ها با روشهایی مانند نوشته شدن بصورت ایتالیک یا سیاه و یا فاصله گذاری از کلمات قبل و بعد در متن عنوان برجسته می شوند تا چشم هنگام بازیابی خسته نشود. • از نشانه گذاری هم برای مشخص کردن ابتدا و انتهای عنوان استفاده می شود. تستی

48. مزایا و معایب نمایه های کوئیک • مزایا: • 1- تعداد زیادی از عنوان ها را میتوان بطور سریع و ارزان پردازش کرد. • 2- تفسیر نکردن محتوا موجب یکدستی می شود. • 3- نمایه کامل شده، واژگان جاری را نشان می دهد. • معایب: • 1- عنوان ها همیشه خلاصه ای مختصر از محتوای یک مدرک را تشکیل نمی دهند. • 2- وقتی عنوان ها زیاد هستند مرور آنها خسته کننده و غیر جذاب است. • 3- رشته های طولانی مدرک ذیل یک کلید واژه در بعضی جاهای نمایه بسیاردلسرد کننده است. بویژه اگر عناوین اطلاعات ناقصی را ارائه دهند. • 4- عدم انجام کنترل واژگان. تستی

49. Keyword out of context(KWOK)keyword And context(KWAK) تستی • یک نمایه برون بافتی است. • نوعی نمایه عنوان است. • کلیدواژه های مجاز از عنوان ها استخراج و به عنوان نقطه بازیابی بکار برده می شوند. • عنوان ها و شماره های بازیابی در زیر کلید واژه ها بکار برده می شوند. • در نمایه برون بافتی واقعی به جای کلید واژه ای که به عنوان مدخل قرار گرفته از علامت ستاره (*) استفاده می شود. • نمایه هایی که در آن از کلید واژه، هم به عنوان شناسه و هم مجدداً در عنوان استفاده می شود نمایه های کوواک می گویند.

50. سوال امتحانی