7.4. De contrareformatie (B) (T 1550-1700)

1. 7.4. De contrareformatie (B) (T 1550-1700) Contrareformatie (B) is de strijd met geweld (godsdienstoorlogen), met de kerkban en met de inquisitie die de katholieke kerk en de katholieke vorsten voeren tegen de reformatie. De contrareformatie kon de reformatie niet tegenhouden, wel inperken.

2. 7.4.1. De reactie van de rooms-katholiekekerk: het concilie van Trente (T 1545-1563) Een concilie (B) is eenalgemenevergadering over het geloof van kerkleiders van de Rooms-katholiekekerkonderleiding van de paus.

3. 7.4.1.1. Verdediging van de traditie: Bron 1: Decreten van het Concilie van Trente (1545-1563,T) “Wiebeweertdat het geloofalleenvolstaat, in die zindatnietsandersnodig is omgenadetebekomen (...): hem treft de kerkban. Indieniemandbeweertdat de sacramentennietallewerdeningesteld door onzeHeerJezusChristus, of datermeer of minder zijndanzeven, namelijk het doopsel, het vormsel, de eucharistie, de biecht, het laatsteoliesel, het priesterschap en het huwelijk, of ookdatéén van dezezevennietwerkelijk en eigenlijkeen sacrament is: hem treft de kerkban. Indieniemandbeweertdatallechristenen de machthebbenom het woord van God teverkondigen en de sacramenten toe tedienen: hem treft de banvloek.” • Vat de inhoudper paragraafsamen? • Welke argumenten? Dogma's (B) een punt van geloof van de Rooms-katholiekekerkdatzondermeermoetaanvaardworden.

4. 7.4.1.2. Herstel van de ordebinnen de rooms-katholiekekerk. • Bron 2: Decreten van het Concilie van Trente (T 1547-1563) “Het is wenselijkdatzij die het bisschopsambtverkrijgen, hunplichtenkennen en begrijpen en wetendatzijgeenbisschopzijnvoor het eigen comfort of vooreenleven van rijkdom en luxe, maarzorgvuldigmoetenwerkenaan de glorie van God. Het heiligeconcilieverklaartdat al wie met eenherderlijkeopdracht is belast, zelfseenkardinaal, tot eenpersoonlijkeresidentie in zijnkerk en bisdomverplicht is en er al de plichten van zijnopdrachtmoetnakomen.” • Waterkent de kerk? • Watdoet de kerk?

5. 7.4.1.3. Propaganda van de Rooms-KatholiekeKerk: A. Propagandaleidttotpolarisatie B. Gelovigenwordenpropagandisten Catechismus(B) iseengeloofsboekje op basis van vraag en antwoordwaarin de rooms-katholiekeleereenvoudig en bondigwordtuitgelegd. C. Barok D. Onderwijs: OprichtingJezuietenorde E. Missionering = Accomodatiemethode(B)iseenmethode van missioneringwaarbij de missionarissenbereidwaren om de bijkomstigeelementenuitvreemdegodsdienstentoe te laten als de bekeerde maar de essentie van hetrooms-katholicismeaanvaardde. Triomferendchristendomwordtwereldgodsdienst.

6. De martelaarsvan Gorkum in protestants Nederland. Deze gravure werd op groteschaalverspreid in de katholiekelanden. Waarom? Gouda, eenbekende Nederlandsestad Alkmaar Nederlandse protestantesoldaten Interessant detail

7. Propagandaprent: Van wie?

8. Gelovigenwordenpropagandisten: Bron 3: De catechismus (B) 28. Waar is God? God is overal: in de hemel, op de aarde, en op alleplaatsen. 29. Ziet en weet God alles? God zietalles, zelfs de geheimstegedachten; Hijweetalles, ook de toekomstigedingen. 41. Watzijnengelen? Engelenzijnzuiveregeesten, die God heeftgeschapen om Hem teloven en tedienen, en om het geluk van de hemeltegenieten. 290. Watmoet men doenomkuisteleven? Om kuistelevenmoet men vooral de gevaarlijke gelegenhedenvermijden, de verstervingbeoefenen, dikwijlsbiechten en communiceren, en eengrote godsvruchtonderhouden tot de heiligeMaagd Maria.

9. Links de abdijkerk van het klooster van Melk (Oostenrijk) in barokstijlRechts de gevel van de Leuvense Sint-Michielskerk (1650-1670) met ‘een altaar buiten de kerk’. De geloofspropaganda begon dus al op straat. Beide foto’s tonen de wervende kracht van de barokstijl in de contrareformatie.

10. Twee typische barokthema’s die Pieter Paul Rubens graag in wervelende stijl uitwerkte: l Links: de net gevallen Christus op de Calvarieberg, met de nadruk op Jezus als lijdende mens. Volgende slide: de typische katholieke verering van Maria met een ten hemelopneming. Beide schilderijen zijn van rond 1630.

12. Ignatius van Loyola: oprichter van de Jezuïeten (1540)

13. Uiteen brief van de jezuïet Le Comte (1700) aanEuropesejezuïeten. “Ofschoon men steeds op zijnhoedemoetzijnom al tevlugeenoordeeluittespreken over de gewoonten van vreemdevolken, moet men uitermatebehoedzaamzijn, wanneer men erediensten van de Chinezendienttebeoordelen: hunideeënzijnzoverschillend van de onze. Men dienttebehoudenwatgoed is, toe telatenwatonverschillig is, zelfsenigetijdteduldenwatwellichttwijfelachtigschijnt en steeds het echtekwaadtebeteugelen. Dathebbenonzeeerstemissionarissenproberentebereiken. Zijhebbendaartoe de oude en nieuweboekengelezen, geleerdengeraadpleegd, bijzonderedisputengevoerd.” De bekeerde Chinees De jezuïet Ricci

14. 7.4.2. Godsdienstoorlogen • De wereldlijke vorsten kiezen voor het principe: ‘één staat, één vorst, één geloof.’ Gevolg? Grote religieuze conflicten binnen en tussen staten. • Het Heilige-Roomse Rijk • In de Nederlanden • In Groot-Brittannië • In Frankrijk: • de Bartholomeusnacht (T 1572) Een deel van de Franse adel werd hugenot(= Franse protestanten). Na het huwelijk van Hendrik van Navarra vond de Bartholomeusnacht plaats: godsdienstwaanzin bij de bevolking

15. 7.4.3. Is er dan geenverdraagzaamheid? • Vrede van Augsburg (T 1555): Elke vorst in het HRR mocht beslissen of zijn land katholiek of luthers zou worden. • Bron 4: Uit het Edict van Nantes, uitgevaardigd door de Franse koning Hendrik IV van Frankrijk (1598,T)FransekoningLodewijk XIV trekt Edict van Nantes in (T 1685) • “Om de onrust en de onvrede tussen onze onderdanen geen kans te geven, staan wij toe • dat de aanhangers van de zogenaamde gereformeerde religie in alle steden en plaatsen • van ons koninkrijk en onderhorigheden mogen leven en wonen zonder onderdrukt, • vervolgd of beledigd te worden of verplicht te zijn, met betrekking tot godsdienstzaken, • iets te doen dat tegen hun geweten is. » • Bron 5: De Duitse jurist Samuel Pufendorf (1632-1694) • “De overheid heeft niet meer te maken met de verschillende manieren waarop mensen • God vereren en dat kunnen doen zonder elkaar te beledigen, dan hij te maken heeft • met de verschillende stellingen en meningne die mensen aanhangen in de natuurkunde • of enige andere wetenschap. Het is geen onderdeel van de plicht van de vorst hen • die van hem in godsdienst verschillen, te vervolgen.” • Welkargument gebruikt de Fransekoningom tolerant tezijn? • Welkargument gebruiktPufendorfom de tolerantietebepleiten?

16. Godsdienstkaart van de 16de eeuw