KOLON REZEKSİYONU VE HEMŞİRELİK BAKIMI

1. KOLON REZEKSİYONU VE HEMŞİRELİK BAKIMI Buket Çakır/ Eğitim ve Gelişim Hemşiresi Pınar Görnaz/ Ekip Lideri Acıbadem Maslak Hastanesi Hazırlanma Tarihi: 26.12.2011

2. İÇERİK PLANI • Sindirim Sistemi • Kolon hastalıkları belirtileri • Kolon Rezeksiyonu Nedir? • Açık ve Laparoskopik Kolon Rezeksiyonu • Laparoskopik Kolon Rezeksiyonun Avantajları • Ameliyat Öncesi Hazırlıklar • Ameliyat Sonrası Hemşirelik Yaklaşımları • Hasta ve Yakınlarına Verilecek Eğitim Başlıkları • Hemşirelik Bakım Planı

3. Sindirim Sistemi 1. Ağız 2. Yutak (farinks) 3. Yemek borusu (özefagus) 4. Mide 5. İnce barsaklar - Duodenum - Jejenum - İleum 6. Kalın barsak (kolon-rektum) - Çıkan (assendan) kolon - Yatay (transvers) kolon - İnen (dessendan) kolon - Sigmoid kolon - Rektum ve anüs Sindirim sistemi, ağızdan başlayıp anüse kadar devam eden boru şeklinde ve yer yer genişlemeler gösteren bir sistemdir. Sindirim sisteminin temel görevi, vücudun sıvı-elektrolit ve besin gereksinimini karşılamak ve besin artıklarını  dışarı atmaktır. Sindirim sisteminin görevini yerine getirmede rol oynayan başlıca organlar şunlardır:

4. Kolon Hastalığı Belirtileri • Karın ağrısı ya da anorektal ağrı • Dışkılama alışkanlığında değişiklikler • Makattan kan gelmesi • Akıntı • Perianal şişlik • Aşırı perianal kaşıntı • Prolabe kitle • İnkontinans

5. Kolon Rezeksiyonu Nedir? • Kolon rezeksiyonu genel olarak kolorektal kanserlerde uygulanır. • Yapılan cerrahi tümörün yerine, metastaz olup olmadığına, tümörün evresine ve hastanın genel durumuna göre değişiklik gösterir. • Medikal tedavinin uygun olmadığı durumlarda da (İleus..) cerrahi tedaviye gidilir. • Kolonun sağlıksız olan kısmının çıkarılması ve anastamozu işlemine KOLON REZEKSİYONU denir.

6. Kolon Rezeksiyonu Nedir? • Çekum, çıkan kolon, ve transfers konun sağ kısmındaki tümörlere “Sağ Hemikolektomi” işlemi yapılır. • Transvers kolonunun sol yanındaki tümörler ile inen kolon tümörlerinde “ Sol Hemikolektomi” uygulanır.

7. Kolon Rezeksiyonu Nedir? Açık Kolon Rezeksiyonu: Batın orta hattan yaklaşık 15-20 cm insizyon yeri açılarak kolonun rezeke edilmesidir. Laparoskopik Kolon Rezeksiyonu: Özel bir cerrahi robot ile kolonu çıplak gözden yaklaşık 20 kat net görerek batında 1-5 cm’lik insizyon yerleri açılarak kolonun rezeke edilmesi işlemidir.

8. Laparoskopik Kolon Rezeksiyonun Avantajları • Ameliyat sonrasında ağrı daha azdır. • Hastanede yatış süresini azaltabilir. • Katı-gıda diyetine geçişi hızlandırabilir. • Barsak fonksiyonlarına geri dönüşü hızlandırabilir. • Normal faaliyetlere dönüşü çabuklaştırır. • Kozmetik açıdan daha iyi sonuç verir.

9. AMELİYAT ÖNCESİ HASTA HAZIRLIĞI

10. Ameliyat Öncesi Hazırlıklar • Ameliyat kararı ardından, anestezi konsültasyonu önemlidir. • Kronik hastalık süreci ve gerekli konsültasyonlar planlanmalıdır.(DM, HT, Kalp Yetmezliği..) • Anestezi ve primer hekimin istemi ile radyolojik ve laboratuvar tetkikleri istenir ve anestezi hekimin istemine göre kan ve kan ürünlerinin hazırlığı yapılır.

11. Ameliyat Öncesi Hazırlıklar • Hastalar ameliyattan bir gün veya birkaç gün önce hastaneye yatışları planlanır. • Hastaların ameliyata ve sonrası döneme ait çok fazla endişeleri ya da kaygıları olabilir. • Stoma varlığı bu endişeleri daha da arttırabilir. • Bu nedenle hastaya yapılacak her türlü girişimde hastaya anlaşılabilir basit açıklamalar yapılmalıdır.

12. Ameliyat Öncesi Hazırlıklar • Hasta/yakınlarına verilecek eğitimler hastanın yatışı ile başlanarak taburculuğuna dek devam etmelidir • Ameliyat sonrası süreç ile ilgili eğitim ameliyat öncesinde hasta/yakınlarına verilerek soru sormaları sağlanmalı, endişe duydukları noktalar tespit edilmelidir • İyi planlanmış hasta eğitimi sayesinde ameliyat öncesi ve sonrası süreçte hasta/yakınlarının uyumu çok kolay olacaktır

13. Bağırsak Temizliği • Ameliyat öncesinde hastanın bağırsak temizliği planlanır. Bağırsakların tamamen temizlenmesi enfeksiyon açısından çok önemlidir. • Bağırsak temizliği aşamasında hasta ve yakınlarının eğitimi önemlidir. • Hastanın yapılan tedaviye ve diyete uymaması bağırsak temizliğinin etkin olmamasına neden olacaktır.

14. Bağırsak Temizliği • Bağırsak temizliği için öncelikle katı gıdalar tamamen kesilir • Hasta sıvı berrak gıdalarla beslenir ve IV hidrasyon başlanır • İstem yapılan saatlere uygun oral laksatifler verilir, lavman uygulanır • Hastanın gaita çıkışı gözlenerek bağırsak temizliğinin etkinliği gözlenir • Bağırsak temizliğini tamamlamak için hastaya isteme uygun oral antibiyotikleri uygulanır.

15. Ameliyat Öncesi Hazırlıklar • Ameliyat öncesi antiembolik çorap giydirilmeli ve kullanımı öğretilmelidir • Konsültasyon sonuçlarına göre tedavi planlaması yapılır • Anestezi hekimi istemine göre premedikasyon uygulaması özellikle bir gece öncesinden planlanır • Stoma açılma ihtimali olan hasta/yakınlarına stoma torbası ve adaptörü ve kullanımı ile ilgili basit anlaşılır eğitim ameliyat öncesinde verilmelidir.

16. AMELİYAT SONRASI HEMŞİRELİK YAKLAŞIMLARI

17. Ameliyat Sonrası Aldığı-Çıkardığı Sıvı Takibi • Ameliyat sonrası hastalarda nazogastrik sonda, foley sonda ve batın bölgesinde dreni bulunmaktadır, bunlardan gelen miktar ve niteliği dikkatli takip edilmelidir • Aldığı ve çıkardığı sıvı miktarı takip edilerek kayıt altına alınmalıdır • Postoperatif dönemde ödem olacaktır, ödem takibi yapılmalıdır • İdrar miktarında azalma, kan basıncının düşmesi gibi durumlarda hekime haber verilerek uygun sıvı desteği sağlanmalıdır • Hasta oral almaya başladığı zaman aldığı tüm sıvılar ölçülerek kayıt edilmelidir.

18. Ameliyat Sonrası Beslenme • Ameliyat sonrası 2-3.günden itibaren barsak seslerine göre kısıtlı oral sıvı alımı başlatılır. • Tolerasyonuna göre oral alımı artırılır. Bulantı kusma olabilir, alabileceği gıdalar 24 saate bölünerek verilmelidir. • Sıvı gıdalar tolere ediliyorsa isteme göre yumuşak gıdalara geçilir . • Beslenme eğitimi verilerek hastanın uygun olmayan sıvı yada besin alımı engellenmelidir.

19. Ameliyat sonrası mobilizasyon ve solunum egzersizleri • Hastanın genel durumuna göre değişmekle beraber 6-8 sonra mobilizasyonu sağlanabilir • Mobilizasyon bağırsak hareketlerinin başlatılması, gaz çıkışının sağlanması ve akciğer komplikasyonlarının azaltılması açısından çok önemlidir. • Hastaya solunum egzersizleri yaptırılmalı gerekirse spirometre ile çalıştırılmalıdır

20. Ameliyat Sonrası Özbakım İhtiyacının Karşılanması • Hasta oral gıda alamayacağı için günlük ağız içi kontol edilmeli ve ağız bakımı eğitimi verilmelidir • Hastanın hijyen ihtiyacı yatak banyosu şeklinde gerçekleştirilir • Stoması bulunan hastalar kötü koktuklarını düşünebilirler, torba mekanizması anlatılarak kokunun engellendiği anlatılmalıdır • İlk gaita çıkışı koyu renkte, sıvı ve kanlı olabilir. Hastaya bilgisi verilmelidir.

21. Ameliyat Sonrası Ağrı Kontrolünün Sağlanması • Hastanın ağrısı hastaya uygun skala kullanılarak değerlendirilmelidir • Hasta kontrollü analjezi kullanan hastalara cihazın kullanım eğitimi verilmeli ve cihazın doz takibi yapılmalıdır. • Mobilizasyon esnasında ameliyat bölgesinin desteklenmesi dren ve sondaların uygun şekilde tespiti ağrı kontrolüne yardımcı olacaktır. • Bağırsakların hareketi ile beraber gaza bağlı ağrı yaşanabilir, mobilizasyon ile gaz çıkışı sağlanmalıdır.

22. Hasta ve Yakınlarına Verilecek Eğitim Başlıkları • Beslenme • Fiziksel Aktivite • Ağrı Yönetimi • Öz Bakım İhtiyaçlarının Karşılanması • Enfeksiyon Belirti ve Bulguları • Yara Bakımı ve Pansuman • Solunum Egzersizleri • İlaçlar ve İlaç Etkileşimleri • Stoma Bakımı • Ağız Bakımı • Dren ve foley sonda kullanımı

23. HEMŞİRELİK BAKIM PLANI

24. Cerrahi işlem ve ameliyat öncesi hazırlık hakkında bilgi eksikliği Hedef: Hasta tedavi sürecine katılacak, Hastaya daha önceki ameliyat deneyimleri sorularak olumlu ve olumsuz izlenimleri araştırılacak Hasta ve yakınlarına ameliyat öncesi barsak boşaltımı ile ilgili eğitim verilecek Hastanın duygu ve düşüncelerini ifade etmesi sağlanacak Hastalığı ile ilgili hekim ile işbirliği halinde bilgilendirme yapılacak Pre-op ve post-op hazırlık süreci hakkında bilgilendirme yapılacak ve soruları yanıtlanacak

25. Serebrovasküler sistem etkili ilaç kullanımına bağlı düşme riski Hedef: Hasta Düşmeyecek Hasta ve yakınlarına premedikasyonda uygulanan ilacın serebrovasküler sisteme etkisi hakkında bilgi verilecek Yanında hemşiresi olmadan mobilize olmaması konusunda eğitim verilecek Hastanın düşmesine neden olabilecek faktörler belirlenip ortadan kaldırılacak Premedikasyon uygulaması sonrası belirli aralıklarla düşme riski değerlendirilecek Hastanın yataktan kalkmadan hemşireye ulaşımı sağlanacak

26. Batın operasyonu geçirmesi ile ilgili bulantı-kusma Hedef:Kusma olmayacak, sıvı elektrolit dengesi bozulmayacak Geçmeyen kusma durumunda hekim bilgilendirilecek Odanın havalandırılması sağlanacak Ağız bakımı verilerek ağız içindeki kötü tat ve koku giderilecek Hekim istemine uygun antiemetik ilaç uygulanacak

27. Cerrahi insizyon nedeni ile ameliyat yerinde ağrı Hedef: Ağrı skoru hastanın tolere edebileceği düzeyde olacak Hastanın ağrı skoru uygun skala ile değerlendirilecek Ağrıyı arttıran ve azaltan faktörler belirlenecek Sakin bir ortam oluşturulacak Hastanın ağrı ile ilgili duygu ve düşüncelerini ifade etmesi sağlanacak Mobilizasyonda ameliyat yeri desteklenecek ve drenler sabitlenecek Hasta kontrollü analjezi cihazı var ise mutlaka kullanımı anlatılacak Hastanın rahat hissettiği uygun pozisyon verilecek Hekim istemine uygun aneljezik uygulanacak

28. Cerrahi girişime, dren ve kataterlerin varlığına bağlı enfeksiyon gelişme riski Hedef: Sağlık bakımı ilişkili enfeksiyon gelişmeyecek Her türlü işlem öncesi aseptik kurallara uygun davranılacak. İnsizyon bölgesi kızarıklık, ısı artışı, akıntı, koku açısından takip edilecek Sistemik enfeksiyon belirti ve bulguları takip ( Ateş, taşikardi, solunum sayısında artış, patolojik akciğer seslerinin varlığı…) edilecek Hasta ve yakınlarına enfeksiyon belirti ve bulguları , ziyaretçi kısıtlaması hakkında bilgilendirme yapılacak Katater bakımları ve sonlandırılması prosedüre uygun yapılacak

29. GİS bütünlüğünün bozulması nedeni ile yetersiz oral alım Hedef: Hastanın kilo kaybı olmayacak Hastanın tolerasyonu doğrultusunda oral gıdaya geçilecek ve bağırsak sesleri dinlenecek Gaz çıkışı takip edilecek Hastayı diyetisyenin değerlendirmesi sağlanacak Bulantı ve kusma değerlendirilecek ve uygun girişimler yapılacak Kilo takibi yapılacak Yetersiz beslenme durumunda hekim istemi ile parenteral beslenme ile desteklenecek Elektrolit değerleri takip edilecek

30. Cerrahi girişim nedeni ile boşaltım alışkanlığında değişiklik Hedef: Hasta ameliyat sonrası beklenen sürede normal bağırsak alışkanlığını kazanacak Hastanın barsak sesleri dinlenecek, batın distansiyon açısından değerlendirilecek Gaz çıkışı takibi yapılacak Gaz çıkışını kolaylaştırmak için mobilizasyonu sağlanacak Defekasyon çıkışı takip edilecek Uygun zamanda oral beslenmeye geçilecek Hasta anastomoz kaçağı belirti ve bulguları (karın ağrısı, bulanı, kusma, batında distansiyonu) yönünden takip edilecek

31. Cerrahi insizyon, ağrı, katerizasyon nedeni ile solunum örüntüsünde değişme Hedef:Hastanın solunum sayısı 12-20 arasında, SPO2değeri 95-100, PO2 değeri 80-100 arasında olacak Ameliyat öncesi solunum ve öksürük egzersizleri öğretilecek Spirometre kullanımı anlatılacak ve uygulaması sağlanacak Oksijen satürasyonu takibi yapılır , gerekse oksijen desteğine başlanacak Hastanın rahat ettiği (yarı oturur pozisyon) pozisyonda olması sağlanacak Akciğer sesleri dinlenecek ve değerlendirilecek Cilt , tırnak ve mukoz membranlar solukluk ve siyanoz yönünden değerlendirilecek

32. Kolonun cerrahi olarak çıkarılmasına bağlı sıvı elektrolit dengesizliği Hedef:Sıvı elektrolit değerleri normal aralıkta olacak, elektrolit kaybına bağlı komplikasyonlar olmayacak Sıvı elektrolit dengesizliği belirtileri izlenecek İlk beslenme zamanı takip edilecek Aldığı çıkardığı sıvı takibi yapılacak, kilo takibi yapılacak Laboratuvar değerleri takip edilecek Deri ödem ve dehidratasyon yönünden takip edilecek Dolaşım yüklenme bulguları takip edilecek ( taşikardi, solunum sıkıntısı,…) Hekim istemine göre CVP ölçümü yapılacak

33. Gaz çıkışının yetersiz olmasına bağlı batın distansiyonu • Hedef: Batın distansiyonu gelişmeyecek • Batın distansiyonu takip edilecek • Bağırsak sesleri dinlenecek • Gaz çıkışı takip edilecek • Hastanın mobilizasyonu sağlanacak • Distansiyona bağlı gelişebilecek solunum sıkıntısı takip edilecek

34. KAYNAKLAR • Alemdaroğlu K., Akçal T., Dursun B. “Kolon Rektum ve Anal Bölge Hastalıkları” 2004, sayfa 39,51,65. • Akbayrak N. “Hemşirelik Bakım Planları” 2007, sayfa 838-845. • Güner H.,Yılmaz M. “Fırat Tıp Dergisi” 2011, cilt 16, sayı 3, sayfa 141-146. • Aslan F., Karadakovan A. “Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım” 2011,2. Baskı, sayfa 736