Monitorowanie występowania mikotoksyn w żywności

1. Jacek Postupolski Monitorowanie występowania mikotoksyn w żywności Zakład Badania Żywności i Przedmiotów Użytku Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny

2. Laboratorium referencyjneZakład Badania Żywności i Przedmiotów Użytku NIZP-PZH Rozporządzenie MZ z dnia 26 kwietnia 2004 w sprawie laboratoriów referencyjnych (Dz. U nr 97 poz. 976)

3. Laboratorium referencyjneZakład Badania Żywności i Przedmiotów Użytku NIZP-PZH • Opracowywanie, weryfikacja i wdrożenie metod analitycznych • Szkolenia w zakresie ustawodawstwa, analityki • Opracowywanie projektów przepisów krajowych • Opracowywanie planów pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla PIS • Organizowanie badań biegłości w zakresie zanieczyszczeń chemicznych i mikrobiologicznych, w tym mikotoksyn • Współpraca z organizacjami międzynarodowymi (Committee of Experts „Agricultural Contaminats” EU, Codex Alimentarius, ISO, IDF) • Współpraca z CRL w tym ds. mikotoksyn • Uczestnictwo w pracach KT PKN

4. Laboratorium referencyjneZakład Badania Żywności i Przedmiotów Użytku NIZP-PZH • Opracowywanie, weryfikacja i wprowadzanie metod analitycznych • Szkolenia w zakresie ustawodawstwa, analityki • Opracowywanie projektów przepisów krajowych • Opracowywanie planów pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla PIS • Organizowanie badań biegłości w zakresie mikotoksyn • Współpraca z organizacjami międzynarodowymi (Committee of Experts „Agricultural Contaminats” EU, Codex Alimentarius, ISO, IDF) • Współpraca z CRL ds. mikotoksyn • Uczestnictwo w pracach KT PKN

5. Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt „monitorowanie" oznacza prowadzenie zaplanowanej sekwencji obserwacji i pomiarów w celu uzyskania obrazu stanu zgodności z prawem paszowym i żywnościowym, regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i ich dobrostanu

6. Program monitoringu realizowany jest przez„Plany pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla Państwowej Inspekcji Sanitarnej” Opracowywane w NIZP-PZH od 2003 r.

7. Podstawowe cele • Ocena narażenia na zanieczyszczenia • Kontrola skuteczności działań nadzorowych • Kontrola skuteczności działań zapobiegawczych dokonywanych przez branżę żywnościową • Dane do dyskusji nad ustanowieniem nowych /rewizji maksymalnych poziomów zanieczyszczenia

8. Zagadnienia objęte programami monitoringowymi koordynowanymi lub wykonywanymi przez ZBŻiPU • Zanieczyszczenia mikrobiologiczne żywności • Salmonella w jajach z obrotu handlowego i produktach pochodzenia zwierzęcego • Bakterie chorobotwórcze (E. coli, S. aureus, Salmonella) w wybranych środkach spożywczych • Badania monitoringowe zawartości: • Pb, Cd, Hg, As, Sn w środkach spożywczych • azotanów w sałacie i szpinaku • azotanów i azotynów w przetworach mięsnych • 16 WWA w olejach roślinnych • 16 WWA w rybach wędzonych i konserwach rybnych • furanu w produktach dla niemowląt i małych dzieci • furanu w kawie • 3-MCPD w wybranych środkach spożywczych • mikotoksyn w wybranych środkach spożywczych

9. Programy monitoringowe koordynowane (k) lub wykonywane (w) przez ZBŻiPU w zakresie mikotoksyn • 2004 - Aflatoksyny w wybranych środkach spożywczych (k) • 2005 - Mikotoksyny w produktach dla niemowląt i małych dzieci (k) • 2006 - Badania poziomów zanieczyszczenia toksynami Fusarium próbek surowców oraz żywności dla niemowląt i małych dzieci oraz kukurydzy i produktów z niej otrzymanych (k) • 2009 – Badania poziomów zanieczyszczenia ochratoksyną A przypraw (k) - realizowane • 2004 - Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach (w) • 2006 - Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A w słodzie i piwie (w) • 2007 - Badania w kierunku zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych (w) • 2009 – Toksyny T-2 i HT-2 w produktach dla niemowląt i małych dzieci (w) - realizowane

10. Program realizowany przez ZBŻiPU - 2004 Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach - cele • Opracowanie i zwalidowanie metody analitycznej dla urzędowej kontroli • określenie poziomów zanieczyszczenia OA w wybranych przyprawach pochodzących z obrotu handlowego z terenu całego kraju, jak również dla oceny narażenia populacji na ochratoksynę A pochodzącą z przypraw.

11. Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach

12. Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach - wnioski • Maksymalne poziomy stwierdzone w pieprzu i papryce mogą stanowić znaczny udział w dziennym narażeniu konsumenta (ok. 20% TDI) • Umiarkowane i zrównoważone spożycie nie stanowi ryzyka dla zdrowia konsumenta. • Konieczne jest dążenie do wyeliminowania nadmiernie zanieczyszczonych partii przypraw, a poziom mikotoksyn w przyprawach powinien być tak niski, jak to możliwe. Wydaje się zasadne ustalenie maksymalnego dopuszczalnego poziomu OTA w przyprawach, a zwłaszcza w papryce i pieprzu.

13. Wydawnictwa Metodyczne PZH Oznaczanie ochratoksyny A w przyprawach metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Warszawa, 2005

14. Program koordynowany 2004Aflatoksyny w wybranych środkach spożywczych • Sprawdzenie w próbkach żywności pochodzących z obrotu handlowego prawidłowości zastosowanych dotychczas działań zapobiegawczych zarówno w produkcji jak i kontroli • Ogółem przebadano 289 próbek orzechów arachidowych i ich przetworów oraz 199 próbek kukurydzy i przetworów. • Nieliczne kwestionowane próbki orzechów arachidowych (3 z 289 zbadanych próbek)

15. Program koordynowany 2005Mikotoksyny w produktach dla niemowląt i małych dzieci • Cel - sprawdzenie w próbkach surowców oraz produktów gotowych przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci pobieranych z obrotu detalicznego zgodności z obowiązującymi przepisami w zakresie zanieczyszczenia mikotoksynami: AF B1 i M1, OTA i patuliną. • Pobrano 475 próbek, w których wykonano 728 oznaczeń • W jednej (Jabłka – deser od 5. miesiąca) stwierdzono zawartość patuliny (15 g/kg) przekraczającą maksymalny dopuszczalny poziom wg. Rozporządzenia WE 466/2001.

16. Wydawnictwa Metodyczne PZH Oznaczanie aflatoksyny B1 (AF B1) w produktach dla niemowląt i małych dzieci metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Oznaczanie patuliny w soku jabłkowym i przetworach z jabłek, w tym w produktach dla niemowląt i małych dzieci, metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem do fazy stałej (SPE). Warszawa, 2005 Oznaczanie ochratoksyny A w produktach mleczno-zbożowych przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego.Warszawa, 2006

17. Program realizowany w ZBŻiPU - 2006 Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A w słodzie i piwie Badania poziomów zanieczyszczenia OTA słodu i piwa pochodzących z browarów z terenu całego kraju oraz ocenę narażenia populacji na ochratoksynę A pochodzącą z piwa.

18. Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A w słodzie i piwie

19. Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A w słodzie i piwie - wnioski • Piwo nie jest istotnym źródłem OTA w diecie. Tygodniowe pobranie OTA z piwem dla średniej wartości spożycia wynosi 2,4 ng/kg m.c., co odpowiada ok. 2 % TWI • Konieczne jest dążenie do wyeliminowania nadmiernie zanieczyszczonych partii słodu – w 8 próbkach z 90 zbadanych stwierdzono wyższy poziom niż obowiązuje w Rozporządzeniu WE 1881/2006 tj 3,0 µg/kg; maksymalny stwierdzony poziom sześciokrotnie przekracza tę wartość.

20. Program koordynowany 2006Badania poziomów zanieczyszczenia toksynami Fusarium próbek surowców oraz żywności dla niemowląt i małych dzieci oraz kukurydzy i produktów z niej otrzymanych • Ocena w zakresie zanieczyszczenia toksynami Fusarium wybranych środków spożywczych • W monitoringu produktów dla niemowląt i małych dzieci wykonano 182 oznaczenia. • W 1 próbce z 71 zbadanych stwierdzono przekroczenie poziomu zanieczyszczenia DON w kaszce kukurydzianej(739 µg/kg) • W przypadku fumonizyn w 2 z 70 próbek stwierdzono przekroczenie poziomu proponowanego jako najwyższy dopuszczalny (mąka kukurydziana– 264 µg/kg i kaszka kukurydziana – 231 µg/kg) • W 72 próbkach nie stwierdzono przekroczeń proponowanego najwyższego dopuszczalnego poziomu ZEA

21. Program koordynowany 2006Badania poziomów zanieczyszczenia toksynami Fusarium cd. • W przypadku monitoringu poziomu toksyn Fusarium w produktach ogólnego przeznaczenia otrzymanych z kukurydzy w kierunku zanieczyszczenia toksynami Fusarium • w 105 próbkach oznaczono fumonizyny B1 i B2; w jednej próbce stwierdzono przekroczenie proponowanego poziomu dla FB (popcorn – 1100 µg/kg); • w 138 próbkach oznaczono DON oraz ZEA; dla DON w 4 próbkach stwierdzono przekroczenie proponowanego poziomu (1590 µg/kg ziarno kukurydzy; 1223 µg/kg kaszka, 844 µg/kg popcorn), dla ZEA w 2 próbkach (popcorn 481 µg/kg i 117 µg/kg).

22. Program koordynowany 2006Badania poziomów zanieczyszczenia toksynami Fusarium - wnioski • Zarówno w przypadku produktów dla dzieci i niemowląt jak i produktów spożywczych otrzymanych z kukurydzy stwierdzono zbyt wysokie ( w stosunku do obowiązujących lub planowanych) poziomy zanieczyszczenia toksynami Fusarium. Szczególne zaniepokojenie budzi wykrycie przekroczeń w produktach dla niemowląt i małych dzieci. • Konieczne jest wdrożenie przez producentów i przedsiębiorców branży spożywczej odpowiednich działań, mających na celu wyeliminowanie zagrożeń,

23. Wydawnictwa Metodyczne PZH Oznaczanie toksyn Fusarium - deoksyniwalenolu (DON) w zbożach i jego przetworach metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Oznaczanie toksyn Fusarium - zearalenonu (ZEA) w zbożach i jego przetworach metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Warszawa, 2005

24. Program realizowany przez ZBŻiPU - 2007 Badania w kierunku zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych - cel • Opracowanie i zwalidowanie metody analitycznej do celów urzędowej kontroli • określenie poziomów zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 w produktach zbożowych, ze szczególnym uwzględnieniem otrzymanych z owsa, jak również dla wstępnej oceny narażenia populacji

25. Program realizowany przez ZBŻiPU - 2007 Badania w kierunku zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych Metoda HPLC – MS/MS

26. Program realizowany przez ZBŻiPU - 2007 Badania w kierunku zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych

27. Program realizowany przez ZBŻiPU - 2007 Badania w kierunku zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych - wnioski • Opracowana metoda oznaczania toksyn T-2 i HT-2 w przetworach zbożowych techniką HPLC-MS/MS spełnia wymagania dla kontroli urzędowej • W produktach pochodzących z owsa stwierdzano częściej obecność toksyn T-2 i HT-2 oraz ich wyższe zawartości (22,5 g/kg) niż w pozostałych przetworach zbożowych (7,0 g/kg). • Wartości tolerowanego dziennego pobrania dla toksyn T-2 i HT-2 nie są przekroczone Uwaga - warunki pogodowe - kontynuowanie badań.

28. Plan pobierania próbek w ramach monitoringu i urzędowej kontroli na 2009 r. w Państwowej Inspekcji Sanitarnej wg asortymentu żywności i zakresów badań w kierunku mikotoksyn (aflatoksyn B1, B2, G1, G2, aflatoksyny M1, ochratoksyny A, patuliny, toksyn Fusarium - DON, ZEA, fumonizyn oraz toksyn T-2 i HT-2) w wybranych środkach spożywczych • 1350 próbek – kontrola urzędowa • 150 próbek - monitoring

29. Program realizowany przez ZBŻiPU - 2009 2009 – Toksyny T-2 i HT-2 w produktach dla niemowląt i małych dzieci - aktualnie realizowany • Opracowanie i zwalidowanie metody analitycznej oznaczania toksyn T-2 i HT-2 w żywności dla niemowląt i małych dzieci do celów urzędowej kontroli • określenie poziomów zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 w produktach dla niemowląt i małych dzieci

30. Program koordynowany 2009 Badania poziomów zanieczyszczenia ochratoksyną A przypraw – obecnie realizowane Wdrożenie zmian do Rozporządzenia 1881/2006 przyprawy: proponowany poziom 15-30 g/kg • Wdrożenie zasad pobierania próbek i metod analitycznych przez kontrolę urzędową • Określenie poziomów zanieczyszczenia OA w wybranych przyprawach pochodzących z obrotu handlowego

31. Współpraca pomiędzy laboratoriami PIS i NIZP-PZH - „wartość dodana” • Wdrożenie i akredytacja nowych metod analitycznych • Uczestnictwo laboratoriów PIS w badaniach biegłości • Informacje o: • stosowanych metodach i ich charakterystyce (granice oznaczalności, wartość odzysku, niepewność) • pobieraniu próbek – zakres • sposobie przedstawiania wyników • Podstawa do wytyczania przyszłych kierunków badań • Dostosowanie programów szkoleń do bieżących potrzeb

32. Dziękuję za uwagę !