1 / 24

Подела народне књижевности

Подела народне књижевности. Nikola Stojoski I Maja Pralica VIII-4. Narodna poezija LIRSKE PESME OBREDNE PESME MITOLOŠKE PESME OBIČAJNE PESME PORODIČNE PESME POSLENIČKE ILI PESME O RADU LJUBAVNE PESME ŠALJIVE I PODRUGLJIVE PESME EPSKE – JUNAČKE PESME PRETKOSOVSKI CIKLUS

haines
Télécharger la présentation

Подела народне књижевности

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Подела народне књижевности Nikola Stojoski I Maja Pralica VIII-4

  2. Narodna poezija LIRSKE PESME OBREDNE PESME MITOLOŠKE PESME OBIČAJNE PESME PORODIČNE PESME POSLENIČKE ILI PESME O RADU LJUBAVNE PESME ŠALJIVE I PODRUGLJIVE PESME EPSKE – JUNAČKE PESME PRETKOSOVSKI CIKLUS КОСОВСКИ ЦИКЛУС LIRSKO – EPSKE PJESME POKOSOVSKI CIKLUS CIKLUS PESAMA O MARKU KRALJEVIĆU HAJDUČKI CIKLUS CIKLUS OSLOBODJENJA SRBIJE USKOČKI CIKLUS Narodna proza Bajke Legende Narodne priče Narodne basne Narodne pripovijetke САДРЖАЈ

  3. LIRSKE PESME -Sve što narodni život čini životom, sva ljudska osećanja i raspoloženja: i radost i bol, i nada i očekivanja, i sreće i nesreće, i rad i običaji, i verovanja i strah od nepoznatih nebeskih sila opevani su i u lirskim narodnim pjesmama. Dobile su ime po grčkom muzičkom instrumentu liri a Vuk Stefanović Karadžić nazivao ih je još i ženskim, jer su ih pevale mlade žene i devojke i jer se u njima, kako je već rečeno, opevaju osećanja /sreća, tuga, radost, žalost/. -Lirske pesme su raznovrsnog stiha, od četverca /četiri sloga u stihu/ do četrnaesterca. Dogadja se da neka lirska pjesma ima različitu dužinu stihova /različit broj slogova u stihu/.

  4. Obredne pesme -U određenim prilikama u životu ljudi, uz određene promene u prirodi vezane za godišnja doba, dolazak Nove godine, proleća, leta, jeseni, zime, povodom verskih praznika i običaja narodnih, pevane su uvek iste pesme. One su poznate u našoj narodnoj lirskoj poeziji kao obredne: božićne, uskršnje /velegradske/, đurđevdanske, ivanjske, kalendarske, dodolske, lazaričke, kraljičke i pesme na ranilu /uranku/. -Pesme: Božićne, Uskršnje, Đurdjevdanske, Ivanjske, Koledarske, Dodolske, Lazarevačke, Kraljičke, Pjesme na ranilu. Sve ove pesme opjevane su u lektiri za peti razred “Sunce jaše ata” – Izdavač Popović i sinovi – Požarevac

  5. Mitološke pesme -Nastale su u pradavna vremena kada naši preci nisu razumevali i shvatali mnoge prirodne pojave. Nemoćni da ih objasne, a u želji da njihovu neukrotivu sliku sebi potčine, ljudi su izmišljali, stvarali božanstva i bogove. Obraćajući se tim božanstvima, naši preci su verovali da reč i pesma imaju magijsku moć da ih dozovu i da od njih dobiju pomoć. U svakodnevnom životu naših predaka i u njihovoj mašti

  6. Običajne pesme -Naši narodni pevači ispevali su mnogo pesama koje izražavaju raspoloženje naroda: uz običaje svadbenog veselja, kada treba nazdraviti rođacima i prijateljima, kada majka uspavljuje svoje milo čedo, čak i u tragičnim trenucima kada se treba rastati i od svojih najdražih. -Ove životne pojave nisu verski običaji, već smisao i sadržaji svakodnevnog života. Prema opevanim motivima običajne pesme se dele na: svatovske, počasnice /zdravice/, uspavanke i tužbalice. -Pesme: Stane mi se svatovima nada, Domaćine mudra glavo, Uspavanka, Majka, Moj Damljane.

  7. Porodične pesme -U porodičnim pesmama opevani su različiti odnosi u porodici: roditeljska ljubav i briga, a naročito materinska, ljubav sestre prema bratu i brata prema sestri, ali ima i drugih osećanja i raspoloženja koja proističu iz odnosa svekrve i snahe, snahe i zaove, devera i snahe. -Pesme: Najveća je žalost za bratom, Zastala jabuka, gore za oblakom, Bolna Vida leži, Sestra bez brata, Majka, seja i ljuba, U dobrom rodu.

  8. Posleničke ili pesme o radu -Pesme koje slave i veličaju rad nazivaju se posleničke ili pesme o radu. A, da bi rad bio zadovoljstvo i da ne bi bio težak, čovek je pevao dok je radio, tako nekada, tako i sada. Mnoge poslove čovek je obavljao u društvu, zajedno sa rođacima i komšijama a što je stvaralo uslove da se stvore – ispevaju ove veoma lepe lirske pjesme. -Pesme: Žetvu žela, Prele su prelje, Žito žele, Nadžnjeva se momče i djevojče, Duga dana u zla gospodara.

  9. Ljubavne pesme -Večita je istina da je ljudska ljepota, a naročito ženska, neobična, čarobna, mitska i magijska sila kojoj se ništa u ljudskom biću ne može suprostaviti. To uzvišeno osećanje opevali su naši narodni pevači kroz raznovrsne motive: opis lepote /više devojačke nego momačke, i to češće fizičke a manje duševne/, izjavljivanje ljubavi i ljubav dvoje mladih, iskrena, snažna, sudbonosna. -Pesma: Srpska djevojka, Dragi i nedragi, Ljubavni rastanak, Momak i devojka, Devojka se tuži djulu.

  10. ŠALJIVЕI PODRUGLJIVE PESME -U šaljivim I PODRUGLJIVIMpesmama opevani su događaji u životu ljudi sa vesele i šaljive strane. U njima je naglašen epski element, jer imaju opis događaja i likova zbog čega se približavaju epskim pesmama. Teme ovih pesama su šala i podsmeh na račun nesposobnih i neveštih, plašljivaca i zločinitelja. Cilj im je ne samo da nasmeju i stvore vedro raspoloženje, već i da usmere i pouče. -Pesme: Kad se ženi koji kuće nema, Butum Tuzla jednu kozu muzla, Zečeva ženidba.

  11. EPSKE – JUNAČKE PESME -Pevaju o borbama, događajima, junaštvima i zbivanjima na bojištima i o junacima. U junačke borbe mešaju se, ponekad, i natprirodna bića /vile, guje/, kao što je slučaj u klasičnim epovima starih Grka /”Ilijada” i “Odiseja”/ i starih Rimljana. Ime su dobile po grčkoj riječi EPOS, što znači dogadjaj, zbivanje, a ispevane su u desetercu /deset slogova u stihu/. -Ukoliko se u epskim pesmama opevaju događaji i junaci nepoznati istoriji, te se pesme nazivaju NEISTORIJSKE, a ukoliko su ovi događaji i junaci istorijski poznati, onda su to ISTORIJSKE pjesme. -Istorijske epske pesme: Predrag i Nenad, Jetrvica adamsko koleno… -Prema tome koje događaje i junake poznate u istoriji opevaju, sve epske pjesme svrstane su u osam grupa – ciklusa:

  12. Pretkosovski ciklus -Pesme ovog ciklusa pevaju o događajima i junacima pre Kosovskog boja – 28. juna 1389. godine. U njima se peva o srpskim velikašima: Nemanjićima, Mrnjavčevićima, Vojinovićima i Dejanovićima. -Pesme: Ženidba Dušanova, Uroš i Mrnjavčevići...

  13. Kosovski ciklus -Narodni pevači su u pesmama ovog ciklusa opevali tragičan poraz srpske vojske u Kosovskom boju na Vidovdan, 28. juna 1389. godine, kao i događaje neposredno pre i posle boja. U pesmama koje opevaju događaje uoči samog boja iznosi se predosećanje našeg nacionalnog udesa /”San Carice Milice”/, strah i slutnje – opisom brojnosti i snage turske vojske /”Kosančić Ivan uhodi Turke”/. Iako sam boj nije opevan ni u jednoj celovitoj pjesmi, već se nalazi u odlomcima pojedinih pesama, izuzetno je dramatično dočarana njegova atmosfera, a naročito neviđena, hiperbolična junaštva Miloša Obilića, Kosančić Ivana, Toplice Milana, devet Jugovića, Banović Strahinje, Srdje Zlopgleđe. Narodni pevači nalaze razlog našeg poraza u izdajstvu Vuka Brankovića /što nije istorijski tačno/, a ne u brojnosti, snazi i fanatičnosti turske vojske. -U pesmama “Smrt majke Jugovića” i “Kosovka djevojka”, -narodni pevač opeva događaje neposredno posle odigranog boja na Kosovu polju /nedaleko od današnje Prištine/, čime upotpunjuje tematsko jedinstvo ovoga ciklusa – dogadjaji pre, za vreme i posle boja. U njima je sva tragika našeg poraza i tužna i nesrećna najava našeg petovekovnog robavanja pod Turcima. -Pesme: Kneževa večera, Kosančić Ivan uhodi Turke, Car Lazar i carica Milica, Propast carstva srpskog, Sluga Milutin, Smrt majke Jugovića, Kosovka devojka…

  14. Lirsko-epske pesme -U našoj narodnoj poeziji postoje i pesme u kojima se saopštavaju događaji, što ih čini epskim, i pevaju osećanja. Što je karakteristika liskih pjesama. Takve pesme se nazivaju lirsko-epske pjesme. Kada su ove pesme tužnog sadržaja i tragičnog završetka, nazivaju se BALADE, a kada su vesele i srećnog kraja – ROMANSE. -Balade: Smrt Omera i Merime, Ženidba Milić Barjaktara.. -Romanse: Stojan i Ljiljana

  15. Pokosovskiciklus -Pesme ovog ciklusa opevaju poslednje trenutke naše samostalnosti poslije Kosovskog boja, poslednje otpore turskim silnicima koje su pružali srpski despoti i banovi, knezovi i vojvode iz moćnih feudalnih porodica: Jakšića, Brankovića, Crnojevića. Najčešće su to pjesme pune stradanja i poraza, ličnih i opštih tragedija – istinska slika vremena i događaja koje su opevale. -Pesme: Smrt vojvode Prijezde, Smrt vojvode Kaice, Bolani Dojčin…

  16. Ciklus pesama o Marku Kraljeviću -Marko Kraljević, sin Vukašinov, vladao je, poslije očeve smrti 1371. godine, predelima današnje Makedonije, oko grada Prilepa, priznajući tursku vrhovnu vlast. Poginuo je u boju na Rovinama /u narodnim pjesmama Urvine planine/ -1395. godine boreći se na strani Turaka protiv Ugara /Madjara/. -U našoj narodnoj poeziji Marko je najomiljeniji lik i najveći junak. Plemenit i nežan, veran drug i iskren prijatelj ljudima, sirotinji raji, vilama, pticama i životinjama, pokušava da spese veliko Dušanovo carstvo od grabljivih velikaša, deli pravdu, kažnjava tursko zlo i nepravdu. -On je naš nacionalni junak, oličenje našeg srpskog naroda, jer su, kroz pesme o Marku, narodni pevači opevali osobine i težnje, želje i nade celog našeg naroda. Zato, pored pomenutih vrlina, ima i običnih ljudskih mana: dobro i rado pije, lako zameće kavgu, ume da bude i surov. Prema narodnom predanju nije umro, već samo zaspao, a probudiće se kada bude došlo vreme. -Pesme: Marko Kraljević poznaje očinu sablju, Marko Kraljević ukida svadbarnu, Marko Kraljević i Musa Kesedžija, Marko Kraljević i orao, i mnoge, mnoge druge.

  17. Hajdučki ciklus - Borci za oslobođenje srpskog naroda od viševekovnog ropstva, delioci pravde i jedina nada sirotinje raje – hajduci, opevani su u mnogim epskim pesmama. Stari Vujadin, -Starina Novak, Deli Radivoje, Mali Radojica, Pivljanin Bajo i mnogi drugi hajduci postali su narodne legende. Uzalud su Turci činili zverstva nad hajdučkim jatacima ne bi li se hajdučija u Srbiji uništila – ova je trajala jer je bila jedini otpor tuđinskom osvajaču. -Pesme: Stari Vujadin, Starina Novak i Deli Radivoje, Mali Radojica.

  18. Ciklus oslobodjenja Srbije -Pesme ovog ciklusa opevaju prilike u Srbiji uoči Prvog srpskog ustanka 1804. godine, erupciju nezadovoljstva i mržnje našeg naroda prema porobljivačima, brojne, dugoočekivane i priželjkivane bitke i pobede nad turskom vojskom i slavne pogibije naših velikih junaka. One su, gotovo sve, delo velikog narodnog pjevača, slepog guslara Filipa Višnjića, učesnika-ratnika u Prvom srpskom ustanku. U svojim pesmama ovekovečio je nekoliko ličnosti junaka naše slavne prošlosti: Karađorđa Petrovića, Iliju Birčanina, Petra Dobrnjca, Miloša Pocerca.

  19. Uskočki ciklus -Uskoci su živjeli u slobodnim utvrđenim gradovima koje Turci nisu mogli da osvoje: Klisu iznad Splita, Senju, Ravnim Kotarima kod Zadra i odatle upadali, “uskakali” na teritorije koje su držali Turci, paleći njihove hanove, pljačkajući i otimajući sve što im je dolazillo pod ruku. Treba znati da su uskoci bili, u određenom periodu, i velika sila na moru. -Poznati uskočki junaci, opevani u narodnim pesmama, bili su: Senjanin Ivan, Senjanin Tadija, Senjanin Juriša, Janković Stojan, Smiljanić Ilija. -Pesme: Ivo Senjanin i aga od Ribnika, Ropstvo Janković Stojana, Smrt Senjanina Iva…

  20. Bajke -Najstarija vrsta nardne proze. Pune su čudesnog, nevjerovatnog i naprirodnog. Čovjek u njima ima neobične osobine i čudesne moći; ispunjava najteže zadatke, razumije govor životinja i biljaka. Pune su i nestvarnih bića: zmajeva, vila, vještica, aždaja, čarobnjaka i čarobnih svirala, vode

  21. Legende -Ime su dobile po latlinskoj riječi LEGENDUS, što znači – ono što treba čitati. Veoma su slične bajkama jer i u njima ima mnogo čudesnog, nevjerovatnog i natprirodnog. U njima se govori o izuzetno neobičnim ličnostima /Sveti Sava, Marko Kraljević, Miloš Obilić, Car Trojan, Solomon i drugi/ ili o nastanku i istoriji pojedinih naselja – sela i gradova, i postanku nekih životinja i ptica /kornjača, krtica, kukavica/. Poznate su: Sveti Sava i neradne žene, U cara Trojana kozje uši, Kakoje postala kokrnjača i mnoge druge.

  22. Narodne priče -Govore o odnosima medju ljudima, u porodici i zajednici – društvu. Imaju namjeru da pouče i usmjere kako da se živi i bori protiv ugnjetavanja svake vrste. -Poznate su: Sveti Sava i djavo, Djevojka cara nadmudrila, Prava se muka ne da sakriti i druge.

  23. Narodne pripovijetke -U svojoj tematici – predmtu pripovijedanja slične su narodnim bajkama, ali po svojim sadržajima bliže ovom vremenu i nisu lišene fantastičnih pojedinosti koje prate odnose medju ljudima. U njima se priča o snalažljivosti pojedinaca u raznim životnim okolnostima i situacijama, o podvalama i manama, o tome da djelo ili nedjelo uvijek izlaze na vidjelo i bivaju nagradjeni ili kažnjeni. Poznate su: Starac prevario divove, Nevjerni drug, Ero i Turčin i druge.

  24. Narodne basne -Narodne basne -U njima se, preko likova životinja, biljaka, predmeta otkrivaju osobine ljudi i ukazuje se na njihove nedostatke i mane kao razumnih bića. Pojedine životinje uvijek predstavljaju /oličavaju/ odredjene osobine čovjekove: vuk je zao i krvoločan, medvjed je trapav i glup, lav je snažan i nezavisan, lisica je lukava i prepredena, zec je plašljliv, jagnje je bezazleno i umiljato, mrav radan i neumoran. -U basnama se saopštavaju dvije situacije /scene, zgode/, rijetko tri, i iste su uzročno-posljedično povezane. Često se sastoje iz dijeloga sa jasno naglašenim završetkom poentom, porukom/. Poznate basne su: Crv i lav, Nije vjera tvrda u jačega, Kako se medvjed prevario i druge.

More Related