Elektrik Sektöründe Özelleştirme Çalışmaları

1. Elektrik Sektöründe Özelleştirme Çalışmaları T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı C. Pınar VAROĞLU Uzman İstanbul, Mayıs 2010

2. İçerik Genel Olarak Elektrik Sektöründe Özelleştirme El Elektrik Üretim Sektöründe Yapılan Özelleştirme Çalışmaları ektrik Dağıtım Sektöründe Yapılan Özelleştirme Çalışmaları Elektrik Üretim Sektöründe Yapılan Özelleştirme Çalışmaları 1

3. 1980’lerden Önceki Dönem Altyapı yatırımlarının kamu kuruluşları eliyle görüldüğü dönem. 1984-2001 Arası Amaç:Sektörde artan talebi karşılamak için kamu kaynakları yerine özel sektör kaynaklarının kullanımının sağlanması. Özelleştirme çalışmalarını yürüten kurum: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Modeller :Yap İşlet Devret, Yap İşlet, İşletme Hakkı Devri. 2001’den Sonraki Dönem – Rekabetin sağlanması ile oluşturulacak piyasada elde edilen faydaların tüketicilere yansıtılması. Özelleştirme çalışmalarını yürüten kurum: Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Modeller :4046 sayılı Kanunda yer alan yöntemler ( Hisse ve varlık satışı, işletme hakkı devri) Elektrik Alanına Özel Sektörün Katılımında Farklı Yöntemler 2

4. Ş Üretim, Dağıtım ve Perakende Alanlarında Yapılan Özelleştirmeler ile Sektörde Kamu Payı Kamu Özel Üretim İletim Dağıtım Perakende • Üretim tesislerinin büyük çoğunluğu ya devlete aittir ya da çeşitli PPP modelleri altında özel sektör tarafından işletilmektedir • Özelleştirme planında üretim santralleri bulunmaktadır: 97 santral özelleştirilecektir (28 hidroelektrik, 17 termik ve 52 akarsu santralı) • Toptan elektrik piyasası oluşturulmuş ve PPP modelleri altında tesis yapımları azalmıştır • Her biri kendi bölgesinde tekel olan dağıtım şirketleri hızla özelleştirilmektedir • Özel ve kamu dağıtım şirketleri EPDK tarafından düzenlenen tarifelere tabidir • Perakende satışlar rekabete açıldıktan sonra da dağıtımda düzenlenen tarifeler ve tekel yapısı devam edecektir • Tüm Türkiye’de TEİAŞ tarafından yürütülmektedir • İletim bedelleri doğrudan tüketiciye yansıtılır, dağıtım şirketi gelirini etkilemez • Halihazırda iletimin özelleş-tirilmesi planlanmamaktadır • 2012 sonuna kadar, her dağıtım bölgesindeki küçük tüketicilere yalnız o bölgenin dağıtım şirketi perakende satış yapabilecektir • 2013’ten itibaren aynı bölge için birden çok perakende lisansı verilebilecektir • Büyük tüketiciler dağıtım şirketleri dışındaki kaynaklardan da elektrik alabilmektedir Tahmini güncel pazar payları1 Özel Dağıtım Şirketi TEDAŞ (henüz özelleştirmesi Başlamamış) Özel Dağıtım Şirketi Diğer EÜAŞ – özelleştirilmeyecek 14 Özel 19 21 21 TEDAŞ (henüz özelleştirmesi Başlamamış) 24 18 51 100 30 EÜAŞ – özelleştirilecek 47 55 İhale ve devir süreci devam eden İhale ve devir süreci devam eden TEİAŞ 1 2008 verileri esas alınarak 2008 sonrası özelleştirmelerin etkisi hesaplanmıştır

5. İçerik • Genel Olarak Elektrik Sektöründe Özelleştirme • Elektrik Dağıtım Sektöründe Yapılan Özelleştirme Çalışmaları • Elektrik Üretim Sektöründe Yapılan Özelleştirme Çalışmaları 4

6. İşletme Hakkına Dayalı Hisse Satışı Modeli Özelleştirme öncesi Özelleştirme Özelleştirme sonrası ÖİB Dağıtım şirketleri EPDK Dağıtım lisansları EPDK Tarifeler Hisse satış sözleşmesi Özel dağıtım şirketi TETAŞ Hisselerin blok olarak satılması EÜAŞ ESA ESA ESA Ön yeterlilik kriterleri TEDAŞ ÖİB TEDAŞ İHD Sözleşmesi İhale şartnamesi ve diğer hazırlıklar 5

7. Yatırımcı Açısından Değer Yaratma Fırsatları Kayıp/kaçakta iyileştirme Yatırımcı, kayıp/kaçağın EPDK tarafından onaylanmış olan hedeflerin altına indirilmesiyle ortaya çıkan ek geliri elde tutma hakkına sahiptir. Verimlilik artışı Yatırımcı, işletme verimliliğinin EPDK tarafından onaylanmış hedeflerin iyileştirilmesiyleortaya çıkan ek geliri elde tutma hakkına sahiptir Yatırımların getirisi EPDK tarafından onaylanan tarifeler, yatırımcının, yapılması öngörülen yatırımlar üzerinden makul bir getiri kazanmasını sağlayacak seviyede belirlenmiştir Dikey entegrasyon Özellikle geçiş döneminden sonra, dağıtım şirketleri elektrik üretim alanına entegre olup, serbest piyasada enerji satışı gerçekleştirmek suretiyle ek gelir elde edebileceklerdir. 6

8. Sektöre Etkisi Olacak Konularda Yapılan Çalışmalar • Özelleştirmeler öncesi ilk kez otomatik tarife mekanizmasının uygulanması yönünde kararlılık gösterilmiştir. • Maliyet esaslı tarife metodolojisine uygun olarak serbest piyasadan alınan elektriğin maliyeti enerji alım maliyetine dahil edilmiştir. • Cadde/sokak aydınlatması ile trafik sinyalizasyonuna ait tüketim giderlerinin 2009 yılından 2016 yılına kadar Hazine tarafından ödenmesi kararlaştırılmıştır • 2010 sonrası tarife döneminin 5 yıl olması kararlaştırılmıştır. 2011-2015 tarifelerinde yer alacak gelir tavanlarının EPDK tarafından Temmuz ayı içerisinde açıklanması beklenmektedir • Dağıtım şirketleri ile TETAŞ ve EÜAŞ arasında mevcut ESA’ların 2012’ye uzatılması yönünde EPDK kararı çıkmıştır, çalışmalar devam etmektedir. 7

9. . İhalesi Tamamlanan ve Devredilen Şirketler Devredilmiş Devir sürecinde Abone sayısı, 2008 Milyon İhale bedeli Milyon ABD$ Yatırımcı 1- Başkent Sabancı - Verbund Başkent 1.225 2- Uludağ Limak Uludağ 940 3- Meram 4- Yeşilırmak Akkök - Çez Sakarya 600 5- Sakarya Eti Gümüş Osmangazi 485 6- Osmangazi 7- Çoruh Çalık Yeşilırmak 442 8- Çamlıbel Alarko - Cengiz Meram 440 9- Aras 10- Fırat Kolin Çamlıbel 259 11- Vangölü Aksa Fırat 230 Coğrafi konum Aksa Çoruh 227 Kiler Aras 129 4 5 7 9 1 2 8 Aksa Vangölü 100 6 10 11 3 Toplam 5.076 8

10. 0 İhale İlanında Olan Şirketler • Abone sayısı1 • Milyon • Kayıp kaçak1 • Yüzde • Net tüketim1 • GwH • Faaliyet alanı • İstanbul Avrupa yakası • 3.9 • 18,435 • 9.7 • Boğaziçi EDAŞ • İzmir • Manisa • 2.4 • 12,436 • 7.7 • Gediz EDAŞ • Edirne • Tekirdağ • Kırklareli • 0.8 • 5,781 • 6.4 • Trakya EDAŞ • Diyarbakır • Şanlıurfa • Mardin • Batman • Siirt • Şırnak • 1.1 • 4,191 • 73.0 • Dicle EDAŞ 1 Kesinleşmemiş 2009 yılı verileri 9 KAYNAK: TEDAŞ

11. İhalede Olan Şirketlere Önyeterlilik Başvurusunda Bulunan Katılımcılar 10

12. % İlandaki Şirketlerin İhale Takvimi İhale ilan tarihi 18 Mart Önyeterlilik başvurusu için son tarih 04Mayıs Önyeterlilik değerlendirmesini biteceği tarih 11Mayıs Veri sitesi ve şirket ziyaretlerine başvuru için son tarih 18 Mayıs Veri sitesinin açılması 24 Mayıs Ortak girişim grubu kurmak için son başvuru 13 Temmuz Son teklif verme tarihi 22 Temmuz 11

13. r İhalesi Başlatılmamış Bölgeler-AYEDAŞ • Net elektrik satışı • Milyar KWh • Türkiye satışlarının %6,3*’üne denk • Yaklaşık 2,2 milyon müşteri • Bölge yıllık yatırım gereksinimi 22,7 milyon YTL (2006 fiyatlarıyla) Nüfus: 4,6 milyon (Türkiye’nin %6,4’ü ) Yüzölçümü: 1.864 km2 (Türkiye’nin %0,2’si ) • 2002 • 03 • 04 • 05 • 06 • 07 • 08 • 09 • Tüketimin abone gruplarına kırınımı, 2009 • %100 = 8,6 milyar kWh • Kayıp kaçak oranları, 2009 • Yüzde • Gelir gider tablosu YTL milyon 2009 • AYEDAŞ • 6,3 • Aydınlatma Esas faaliyet gelirleri 1721 • Diğer • Tarımsal sulama Satışların maliyeti (1328) • 0% • Toroslar • 8,3 Faaliyet Giderleri (127) • 2% • Sanayi Net esas faaliyet karı zararı 266 • 3% • 23% • Mesken • 41% Diğer faaliyetlerden net kar 46 • Akdeniz • 9,2 Faaliyet karı zararı / 312 Olağandışı kar/zarar (251) • Resmi Daire • TEDAŞ • 17,7 Vergiler (4) Net dönem karı zararı 57 • 26% • Ticarethane 12 * 2008 yılı verisi Türkiye geneli ve bölge tüketimi oranı

14. r İhalesi Başlatılmamış Bölgeler-TOROSLAR EDAŞ • Net elektrik satışı • Milyar KWh • Türkiye satışlarının %10,0*’una denk • Yaklaşık 2,7 milyon müşteri • Bölge yıllık yatırım gereksinimi 46,7 milyon YTL (2006 fiyatlarıyla) Nüfus: 7,1 milyon (Türkiye’nin %10,0’u ) Yüzölçümü: 46.858 km2 (Türkiye’nin %6,0’sı ) • 2002 • 03 • 04 • 05 • 06 • 07 • 08 • 09 • Tüketimin abone gruplarına kırınımı, 2009 • %100 = 14,5 milyar kWh • Kayıp kaçak oranları, 2009 • Yüzde • Gelir gider tablosu YTL milyon 2009 • AYEDAŞ • 6,3 Esas faaliyet gelirleri 2484 • Diğer • Aydınlatma • Tarımsal sulama Satışların maliyeti (2268) • Mesken • Toroslar • 8,3 Faaliyet Giderleri (196) • 2% • 26% Net esas faaliyet karı zararı 20 • 3% Diğer faaliyetlerden net kar 77 • Akdeniz • 9,2 Faaliyet karı zararı / 96 • 10% Olağandışı kar/zarar (9) • Ticarethane • 49% • TEDAŞ • 17,7 Vergiler - • 4% Net dönem karı zararı 87 • Sanayi • Resmi Daire 13 * 2008 yılı verisi Türkiye geneli ve bölge tüketimi oranı

15. r İhale İlanı Yapılmamış Bölgeler-AKDENİZ EDAŞ • Net elektrik satışı • Milyar KWh • Türkiye satışlarının %4,4*’üne denk • Yaklaşık 1,6 milyon müşteri • Bölge yıllık yatırım gereksinimi 22,2 milyon YTL (2006 fiyatlarıyla) Nüfus: 2,5 milyon (Türkiye’nin %3,4’ü ) Yüzölçümü: 36.797 km2 (Türkiye’nin %4,7’si ) • 2002 • 03 • 04 • 05 • 06 • 07 • 08 • 09 • Tüketimin abone gruplarına kırınımı, 2009 • %100 = 5,9 milyar kWh • Kayıp kaçak oranları, 2009 • Yüzde • Gelir gider tablosu YTL milyon 2009 • AYEDAŞ • 6,3 Esas faaliyet gelirleri 1153 • Diğer • Aydınlatma • Tarımsal sulama Satışların maliyeti (933) • Toroslar • 8,3 • Mesken Faaliyet Giderleri (96) • 3% Net esas faaliyet karı zararı 124 • 29% • 3% • Sanayi • 19% Diğer faaliyetlerden net kar 51 • Akdeniz • 9,2 Faaliyet karı zararı / 175 Olağandışı kar/zarar (119) • TEDAŞ • 17,7 Vergiler (6) • Resmi Daire Net dönem karı zararı 50 • 32% • Ticarethane 14 * 2008 yılı verisi Türkiye geneli ve bölge tüketimi oranı

16. İçerik • Genel Olarak Elektrik Sektöründe Özelleştirme • Elektrik Dağıtım Sektöründe Yapılan Özelleştirme Çalışmaları • Elektrik Üretim Sektöründe Yapılan Özelleştirme Çalışmaları 15

17. Elektrik Üretim Tesisleri Özelleştirmesinde Hedefler Elektrik Üretim Tesislerinin Özelleştirilmesi ile; İyi düzenlenmiş, etkin elektrik piyasası oluşturmaya katkı sağlamak, Toplam elektrik üretim kapasitesini yükseltmek, Sektördeki rekabeti artırmak Amaçlanmaktadır. 16

18. Üretim Varlıklarında Özelleştirme Çalışmaları ADÜAŞ 52 Küçük Hidro Elektrik Santralleri Öncelikli Olarak Özelleştirilecek Varlıklar Portföy Grupları Açıklama Varılan Nokta • Tamamlandı • 141 MW kapasiteye sahip ADÜAŞ üretimvarlıkları 510 milyon Amerikan Doları karşılığında özelleştirilmiştir 1 • 52 adet akarsu santrali 19 gruba bölünmüştür • Santraller için 2 Aralık 2009 tarihinde ihaleye çıkılmıştır. • Son teklif verme tarihi 19 Şubat 2010 olan süreçte toplam 613 teklif alınmıştır. İhale devam etmektedir. 2 • Strateji belirlenmiş ve hazırlıklara başlanılmıştır • Öncelikli 4 Termik Üretim Tesisinin portföy gruplarından ayrı olarak özelleştirilmesi planlanmaktadır 3 • Strateji belirlenmiş ve hazırlıklara başlanılmıştır • 13 termik ve 27 hidroelektrik santralin9 portföye bölünerek özelleştirilmesi planlanmaktadır 4 17

19. Öncelikli Olarak Özelleştirilecek Elektrik Santralleri Öncelikli olarak özelleştirilecek elektrik santralleri portföy gruplarına dahil edilmemiştir. Bu 4 santral EÜAŞ toplam termik santraller brüt üretiminin (2009) %28,5’ini oluşturmaktadır. Kaynak: EÜAŞ. 18

20. Kapasite Artırımı Potansiyeli Olan Santraller Soma, Tunçbilek, Seyitömer ve Orhaneli termik santrallerini besleyen havzalarda yeni kapasite için minimum 45 senelik linyit rezervi bulunmaktadır Bu 4 termik santral için 1.150 MW’lık kapasite artırımını karşılayacak yeterli rezervin bulunduğu öngörülmektedir Kaynak: McKinsey Strateji Raporu. 19 (1) Bilinen rezerv ve mevcut santralin 2008 verileri ile hesaplanmıştır (2) Seyitömer havzasında mevcut 152 milyon ton linyitten fazla linyit olduğu beyan edilmiştir

21. Portföy Grupları(1) 1 Toplam: 2,795 Toplam: 11,440 2 Toplam: 1,981 Toplam: 12,736 3 Toplam: 5,793 Toplam: 1,302 4 Toplam: 2,118 Toplam: 10,799 5 Toplam: 2,050 Toplam 9,714 Kaynak: EÜAŞ. (1) Öncelikli özelleştirilecek olan 4 santral ve 2003 yılından beri üretim yapmayan Hopa portföyler arasında gösterilmemiştir. 20

22. Portföy Grupları (1) (Devam) 6 Toplam: 1,017 Toplam: 665 7 Toplam: 838 Toplam: 2,439 8 Toplam: 630 Toplam: 1,415 9 Kaynak: EÜAŞ. (1) Öncelikli özelleştirilecek olan 4 santral ve 2003 yılından beri üretim yapmayan Hopa portföyler arasında gösterilmemiştir. Toplam: 356 Toplam: 859 21

23. Üretim Özelleştirme Hazırlıkları Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı aşağıda belirtilen konular üzerinde çalışmalarını devam ettirmektedir. • Piyasanın liberalleşmesi hedefi ile uyumlu ve özelleştirme sonrasında piyasa istikrarının sağlanmasına imkan verecek, belirli süreli ESA’lar öngörülmektedir • ESA’ların, süresi, baz fiyat ve eskalasyonu konuları gözden geçirilmektedir Elektrik Satış Anlaşmaları (“ESA”) • ESA ile uyumlu olacak şekilde doğalgaz tedarik anlaşması sağlanması öngörülmektedir Yakıt Tedariği Doğalgaz • Santrallere uzun dönem için istenilen kalitede ve gerekli miktarda kömür tedariki sağlayacak modeller üzerinde çalışılmaktadır Linyit / Kömür • DSİ ile su kullanım anlaşmaları imzalanmasına ilişkin çalışmalar sürdürülmektedir • Akarsu santralleri özelleştirme süreci, su kullanım hakları ve geliştirilmiş banka müdahale hakları konusunda faydalı bir çerçeve sunmaktadır Su Özelleştirme Yöntemi • Kurulacak Portföy Şirketlerinin hisselerinin devri • Portföy Şirketlerinin, HES’lerin İşletme Hakkına, Termiklerin ise varlıklarına sahip olması planlanmaktadır 22

24. Üretim Özelleştirme Hazırlıkları (Devam) Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı aşağıda belirtilen konular üzerinde çalışmalarını devam ettirmektedir. • Öncelikli olarak özelleştirilmesi planlanan varlıkların ihale ilanlarına 2010 yılının 1. yarısının sonunda çıkılması planlanmaktadır • Portföy grupları bu varlıkları takip edecektir Zamanlama Yatırım Zorunlulukları • Çevresel uyum ve iyileştirme yatırım gereklilikleri konusunda çalışmalar yapılmaktadır Modernizasyon • Rezervlerin elverdiği kömür sahalarına sahip tesisler için kapasite artırımı yöntemleri üzerinde çalışılmaktadır Kapasite Artırımı Finansman • Genel anlamda,özelleştirme işleminin finansman sağlanmasına uygun bir şekilde yapılandırılması hedeflenmiştir. Bu amaçla Elektrik Piyasası Kanunu da dahil olmak üzere ilgili düzenlemeler incelenmektedir • Çevresel uyum için yatırımcının belli bir zaman planı dahilinde yatırımlarını tamamlayabilmesini teminen yasal düzenlemeler üzerinde çalışılmaktadır Çevresel Uyum ve İzinler 23

25. Sonuç • Dağıtım sektöründe özelleştirme çalışmaları düzenleyici sürece güvenin arttığı bir ortamda hızla sürdürülmektedir. • Dağıtım özelleştirmeleri sonrasında EPDK’nın rolü büyük önem arz etmektedir. • EÜAŞ üretim tesislerinin özelleştirme süreci, özelleştirmenin amaçlarına ve enerji sektöründe süregelen sorunlara cevap verecek bir yapıyı yansıtmaktadır.EÜAŞ üretim tesislerinin özelleştirilme süreci, piyasa yapısı ve faaliyetlerinde, verimliliğin ve rekabetin arttırılması ile arz güvenliğinin temin edilmesine büyük bir katkı sağlayacaktır. • Dağıtım sektöründe 2010 yılı içerisinde ihalesi yapılacak şirketlerin ihaleleri ile üretim sektöründe başlatılacak özelleştirme süreci yatırımcılar için önemli fırsatlar sunmaktadır. 24

26. TEŞEKKÜRLER