Inwestycje dla zdrowia

1. Inwestycje dla zdrowia Barbara Ślusarska, dr n. med.. Katedra Rozwoju Pielęgniarstwa, Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Medyczny, Lublin

2. Ciśnienie tętnicze krwi-PODSTAWOWY FILAR ZDROWIA/PROFILAKTYKI CH.U.K. • CIŚNIENIE TĘTNICZE KRWI (RR)– jest siłą jaką wywiera przepływający strumień krwi na ściany tętnicy. • Prawidłowe RR jest zależne od: - siły skurczowej serca - ilości krwi krążącej - oporów, jakie stawiają ściany naczyń

3. POMIAR CIŚNIENIA KRWI- RYS HISTORYCZNY • J.I. Poiseuile- pierwsze próby pomiaru ciśnienia krwi metodą krwawą u zwierząt (lata 20-te XIX wieku) • S. Riva Rocci – 1891r - ojciec bezkrwawej, pośredniej metody pomiaru ciśnienia - skonstruował pierwszy sfigmomanometr (skrót RR – dla opisu wyniku badania) • N. Korotkow – 1905r – wprowadził metodę pomiaru RR opartą na zasadzie osłuchiwania tonów pojawiających się w uciśniętej z zewnątrz tętnicy– przez mankiet założony na ramieniu – w miarę zmniejszania się tego ucisku podczas obniżania ciśnienia w mankiecie.

4. POMIAR CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI – - według zaleceń Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. • Usiądź i odpocznij 5 minut przed pomiarem • Uwolnij ramię z krępującej odzieży.

5. POMIAR CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI- c.d. • Umieść poduszkę gumową mankietu na ramieniu 3 cm powyżej zgięcia łokciowego nad tętnicą (tak aby mankiet znajdował się na wysokości serca).

6. POMIAR CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI- c.d. • Szybko wypełnij mankiet powietrzem. • Pamiętaj aby nie pompować mankietu ręką, na której dokonujesz pomiaru

7. POMIAR CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI- c.d. • Przyłóż stetoskop (słuchawkę lekarską) nad tętnicą w dole łokciowym. Z mankietu powoli wypuszczaj powietrze (2-3 mmHg/sek.) • Pierwszy usłyszany ton oznacza ciśnienie skurczowe, zniknięcie wszystkich tonów - ciśnienie rozkurczowe. • Gdy tony słyszysz aż do 0 mm Hg - za ciśnienie rozkurczowe, przyjmij wartość odpowiadającą ich ściszeniu. .

8. APARATY DO POMIARU CIŚNIENIA KRWI • Aparat rtęciowy - powszechnie uważany za najdokładniejszy z przyrządów, najczęściej jest wykorzystywany w gabinecie lekarskim. • Do wykonania pomiaru tym aparatem niezbędne są także słuchawki lekarskie.

9. APARATY DO POMIARU CIŚNIENIA KRWI-c.d. • Aparat sprężynowy- najtańszy z aparatów, wymaga niestety okresowej kalibracji. • Z uwagi na konieczność osłuchiwania tonów niezbędne są także słuchawki lekarskie.

10. APARATY DO POMIARU CIŚNIENIA KRWI-c.d. • Aparat elektroniczny - najczęściej wykorzystuje do pomiaru tzw. metodę oscylometryczną, mierząc ciśnienie tym aparatem nie trzeba osłuchiwać tonów nad tętnicą a wynik przedstawiany jest na ciekłokrystalicznym ekranie. Oprócz pomiaru ciśnienia dodatkowo mierzone jest tętno. Wraz z postępem technologii aparaty te są coraz dokładniejsze. • Wykorzystując ten typ aparatu należy pamiętać, że: • nie wszystkie aparaty elektroniczne nadają się do pomiarów u osób z zaburzeniami rytmu serca, • wiarygodne wyniki uzyskujemy stosując mankiet założony na ramieniu,

11. Aparat elektroniczny

12. Kategorie ciśnienia tętniczego.

13. Czynniki fizjologiczne podwyższające RR • Reakcje emocjonalne badanego np. lęk, niepokój, silny stress (np.nadciśnienie tzw. „białego fartucha”- w trakcie pomiaru RR może wzrosnąć o ok. 30 mmHg) • Wysiłek fizyczny przed badaniem • Wypicie kawy, mocnej herbaty, alkoholu, wypalenie papierosa przed badaniem (pomiaru dokonujemy po upływie 30 min po powyższych czynnikach)

14. Czynniki fizjologiczne obniżające RR • Spożycie obfitego posiłku przed badaniem; • Wysoka temperatura otoczenia • Wahania ciśnienie atmosferycznego • Nocna pora doby • Długotrwałe pozostawanie w pozycji leżącej

15. NADCIŚNIENIE TĘTNICZE KRWI • Nadciśnienie tętnicze(NT)jest chorobą układu krążenia, w której w naczyniach tętniczych panuje zwiększone ciśnienie krwi. Jest chorobą przewlekłą, która podlega długotrwałemu leczeniu. • O nadciśnieniu tętniczym mówimy wówczas gdy podczas kilkakrotnych pomiarów, dokonywanych w spoczynku, ciśnienie przekracza wartości graniczne uznane za prawidłowe. • Za wartość graniczną uznaje się ciśnienie 140/90 mm Hg

16. Najwyższe wskaźniki częstości NT: USA Kanada Australia Japonia Wielka Brytania Niemcy Francja Włochy Najniższe wskaźniki częstości NT: Indie (ch.u.k.3% zgonów) Kraje Afryki Wschodniej Chiny (ch.u.k.5% ) Niektóre kraje Pacyfiku Kilka plemion australijskich Kilka plemion południowoamerykańskich Epidemiologia nadciśnienia tętniczego- częstość występowania uzależniona od warunków: ekonomicznych, geograficznych i oraz społeczno-kulturowych

17. Nadciśnienie tętnicze w Polsce – rozpowszechnienie poszczególnych wartości ciśnienia tętniczego wśród dorosłych Polaków.

18. w grupie 18-39 lat – 7% badanych w grupie 40-59 lat – 34 % badanych powyżej 60 roku życia – 58% badanych Odsetek niewykrytego nadciśnienia tętniczego wyniósł 33%. 10 % osób świadomych posiadania choroby nadciśnieniowej z różnych powodów nie chciało się leczyć. Wśród wszystkich chorych z NT 47% było leczonych nieskutecznie, zaś 12% skutecznie . Za chorego leczonego skutecznie, uznawano osobę przyjmującą leki hipotensyjne, u której stwierdzono wartości ciśnienia < 140/90 mmHg Częstość występowania NT w Polsce zależnie od wieku (NATPOL PLUS)

19. Niemodyfikowalne Wiek Rasa Płeć Czynniki genetyczne Modyfikowalne - nadmierne spożycie soli (NaCl) dieta bogato tłuszczowa niskie spożycie potasu - nadwaga, otyłość - palenie tytoniu mała aktywność fizyczna nadużywanie alkoholu stres zmęczenie Czynniki zwiększające ryzykorozwoju NT

20. OBJAWY KLINICZNE NT • Przebieg bezobjawowy przez długi okres czasu • Mogą występować objawy niespecyficzne: - bóle głowy szczególnie okolicy potylicznej - ranne zawroty głowy - łatwa męczliwość - zaburzenia snu - trudności w koncentracji - uczucie kołatania serca, potliwość - przejściowy rumień twarzy i szyi

21. Okresy rozwoju NT • I okres – faza początkowa – nadciśnienie zazwyczaj chwiejne, wzrost ciśnienia występuje okresowo np.pod wpływem emocji • II okres – nadciśnienie ma charakter stały, w fazie tej nie ma zaburzeń narządowych • III okres - nadciśnienie jest już utrwalone, ciśnienie skurczowe powyżej 200nnHg, rozkurczowe powyżej 120 mmHg, występuje przerost lewej komory serca, mogą towarzyszyć objawy miażdżycy naczyń wieńcowych i obwodowych, retinopatia nadciśnieniowa, białkomocz • IV okres – pojawiają się poważne powikłania np. zawał mięśnia sercowego, krwotoki mózgowe, niewydolność lewo komorowa, niewydolność nerek, postępujące powikłania w narządzie wzroku

22. POWIKŁANIA NIELECZONEGO NT Nadciśnienie tętnicze może spowodować: • Przerost lewej komory serca • Przyspieszony rozwój miażdżycy w tętnicach szyjnych, wieńcowych, nerkowych i kończyn dolnych • Udar mózgu • Upośledzenie czynności nerek i ich niewydolność • Rozwarstwienie aorty • Zmiany w naczyniach siatkówki oka

23. ZASADY LECZENIA NT • Systematyczne i długotrwałe leczenie • Leczenie rozpoczyna się od niefarmakologicznych metod leczenia, jeśli nie ma wskazań do pilnego zastosowania farmakoterapii • Według zaleceń ESH/ESC oraz JNC 7leczenie niefarmakologiczne obejmuje: 1. Zmianę stylu życia 2. Zaprzestanie palenia papierosów 3. Redukcję masy ciała 4. Ograniczenie spożycia soli 5. Zwiększeniu ilości warzyw i owoców w diecie, zmniejszenie zawartości tłuszczów w diecie 6. Zwiększeniu aktywności fizycznej 7. Ograniczenie spożycia alkoholu

24. OBNIŻENIE CIŚNIENIA PO ZASTOSOWANIU LECZNICZYCH ZMIAN STYLU ŻYCIAŹródło: Ścibiorski C., Pasierski T.: Kardiologia dla lekarzy rodzinnych. PZWL, Warszawa 2006

25. RYZYKO SERCOWO-NACZYNIOWE • Ryzyko sercowo-naczyniowe: oznacza prawdopodobieństwo wystąpienie u danej osoby choroby sercowo-naczyniowej w określonym czasie • Całkowite ryzyko sercowo-naczyniowe: oznacza teoretyczne ryzyko oszacowane na podstawie wszystkich czynników ryzyka występujących u danej osoby. • Ogólne ryzyko sercowo-naczyniowe: oznacza ryzyko oszacowane na podstawie wybranych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u danej osoby

26. Szacowanie całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowegoUdział poszczególnych, modyfikowalnych czynników ryzyka, w kształtowaniu ogólnego ryzyka w poszczególnych grupachwieku. Ryzyko obliczano w skali 10-letniej • Udział poszczególnych czynników ryzyka w kształtowaniu całkowitego ryzyka jest różny w poszczególnych przedziałach wieku. • W grupie osób najmłodszych najbardziej istotnym czynnikiem jest palenie papierosów, w grupie najstarszej nadciśnienie tętnicze. • Redukcja ryzyka związana z normalizacją poziomu cholesterolu całkowitego w populacji jest podobna w każdej grupie wiekowej

27. System SCORE(Systematic Coronary Risk Evaluation) • Ogłoszony w 2003 r i stanowiący podstawę do podejmowania decyzji odnośnie profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych. • Opracowany przez międzynarodowe grono ekspertów z 8 Europejskich Towarzystw Naukowych. • Opracowany na podstawie analizy związku pomiędzy występowaniem głównych czynników ryzykaa umieralnością z przyczyn sercowo-naczyniowych w 12 populacjach europejskich • Obserwacji poddano 205 178 osób z populacji ogólnej, wyłączając osoby z zawałem serca przebytym przed przystąpieniem do badania.

28. Zastosowanie tablic SCORE • Tablice SCORE pozwalają na oszacowanie ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych (np. zawał serca, udar, pęknięty tętniak aorty) w ciągu kolejnych 10 lat na podstawie pięciu łatwo mierzalnych i powszechnie dostępnych ocenie głównych czynników ryzyka: 1. Wiek 2. Płeć 3. Palenie tytoniu 4. Ciśnienie skurczowe krwi 5. Stężenie cholesterolu całkowitego

29. Kategorie ryzyka według systemu SCORE • Na podstawie tablic SCORE wyróżniono 4 kategorie ryzyka ogólnego: - małe<1% - umiarkowane 1-4% -zwiększone 5-9% -znacznie zwiększone >10% • Przyjmuje się, że ryzyko może być większe przy współistnieniu innych czynników: -siedzący tryb życia -otyłość i otyłość brzuszna -niski status społeczny -obciążenia genetyczne -zaburzenia tolerancji glukozy

30. Tablica SCORE

31. Na podstawie tabeli można określić korzyści występujące po ograniczeniu odpowiednich czynników ryzyka. • Przykład 2:Kobieta 59 - letniaPapierosy - tak, Stężenie cholesterolu całkowitego - 230 mg/dl,Skurczowe ciśnienie tętnicze krwi - 160 mmHg • Ryzyko 7%Po zaprzestaniu palenia papierosów: Papierosy - nie, Stężenie cholesterolu całkowitego - 230 mg/dl,Skurczowe ciśnienie tętnicze krwi - 160 mmHg • Ryzyko 3%Po zastosowaniu leczenia mającego na celu obniżenie ciśnienia krwi oraz obniżenie stężenia całkowitego cholesterolu:Papierosy - nie,Stężenie cholesterolu całkowitego - 190 mg/dl,Skurczowe ciśnienie tętnicze krwi - 120 mmHg • Ryzyko 1%

36. PIŚMIENNICTWO • Podolec P.(red.): Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki. T.1. Wd. Med..Prakt. Kraków, 2007 • Jarosz M., Respondek W.: Nadciśnienie tętnicze. PZWL, Warszawa, 2006 • Ścibiorski C., Pasierski T.: Kardiologia dla lekarzy rodzinnych. PZWL, Warszawa, 2006 • Majda A.: Opieka pielęgniarska nad człowiekiem zagrożonym chorobą (W:) Ślusarska B., Zarzycka D, Zahradniczek K.(red). Podstawy Pielęgniarstwa. T.1. Wyd. Czelej, Lublin, 2004 • Zdrojewski t., Ignaszewska-Wyrzykowska A., Wierucki Ł, Januszko W., Szpajer M., Krupa-Wojciechowska B., Wyrzykowski B.: Modelowy projekt prewencji chorób układu krążenia na przykładzie doświadczeń Programu SOPKARD. Choroby Serca i Naczyń, 2004, 1,2,115-129.