ΤΟ ΡΑΔΟΝΙΟ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ

1. ΤΟ ΡΑΔΟΝΙΟ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Επιβλέπων: Καθηγητής Κ. Π. Χαλβαδάκης Ερευνητική ομάδα: Βογιάννης Ε. Φυσικός Υπ. Διδάκτορας Γεωργίου Δ. Περιβαλλοντολόγος Χουτζαίος Γ. Φυσικός – Μαθηματικός τ.. Ειδικός Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.

2. Η επικινδυνότητα του ραδονίου • Επιδημιολογικές μελέτες σε ορυχεία έδειξαν ότι το ραδόνιο και τα θυγατρικά του ισότοπα είναι υπεύθυνα για το αυξημένο αριθμό των θανάτων των εργαζομένων από καρκίνους της αναπνευστικής οδού (κυρίως των πνευμόνων) • Μελέτες σε ζώα επιβεβαίωσαν τα αποτελέσματα των επιδημιολογικών ερευνών. • Εκτίμηση ότι από 3.000 έως 33.000 θάνατοι ετησίως στις Η.Π.Α οφείλονται στο ραδόνιο. • E.P.A. (Environmental Pollution Agency): Από τους 157.400 θανάτους του 1995 οι 21.100 οφείλονταν στο ραδόνιο • Οι διεθνείς οργανώσεις για την υγεία για την προστασία από την ραδιενέργεια καθώς και ένα μεγάλο πλήθος κρατών έχουν προτείνει και θεσπίσει όρια για την προστασία του πληθυσμού και των εργαζομένων. • Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκδώσει οδηγίες. Η Ελλάδα έχει εναρμονίσει τα όριά της με την κοινοτική οδηγία.

3. Τρόποι εισόδου στα κτίρια

4. Περιγραφή του έργου • Τοποθετήθηκαν ανιχνευτές του τύπου CR-39 σε 40 σχολικά κτίρια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης καθώς και νηπιαγωγείων του νησιού, από τα οποία τα 8 ήταν στην πόλη της Μυτιλήνης • Σε κάθε κτίριο τοποθετήθηκαν 2-4 ανιχνευτές ανάλογα με τους χώρους και το μέγεθος του κτιριακού συγκροτήματος • Παρέμειναν στους χώρους μέτρησης 8-12 μήνες • Η επεξεργασία και η μέτρηση έγιναν στα εργαστήρια του τμήματος Περιβάλλοντος • Στις περιπτώσεις που είχαμε υψηλές τιμές έγιναν πρόσθετες μετρήσεις με την χρήση άλλης μεθόδου • Στα αποτελέσματα έγινε στατιστική επεξεργασία καθώς επίσης και εκτίμηση της ετήσιας δόσης από ραδόνιο σε μαθητές και διδάσκοντες

5. Όργανα μέτρησης • Συσκευή μέτρησης CR-39 όπως αυτή κατασκευάστηκε στο εργαστήριο. Το φίλμ (CR-39) διαστάσεων2X2 cm τοποθετήθηκε στην βάση του δοχείου. (Φωτ. 1) • Συσκευή συνεχούς μέτρησης ραδονίου. Χρησιμοποιήθηκε για τις πρόσθετες μετρήσεις ραδονίου καθώς και για τα πειράματα βαθμονόμησης.(Φωτ.2) • Η βαθμονόμηση των CR-39 έγινε με διάφορα πειράματα που διεξήχθησαν σε επιλεγμένους χώρους με την χρήση του μετρητή της φωτ. 2, καθώς και στο Εργαστήριο Πυρηνικής Τεχνολογίας του Ε.Μ.Π

6. Παρουσίαση αποτελεσμάτων • Παρουσιάζονται τα σημεία των μετρήσεων σε χάρτη της Λέσβου που απεικονίζει το υπόβαθρο του νησιού ανάλογα με τα επίπεδα της φυσικής ραδιενέργειας από τα πετρώματα, όπως έχει καταγραφεί από προηγούμενη δραστηριότητα του εργαστηρίου μας. • Ακολουθεί ιστόγραμμα μεγίστων και ελαχίστων τιμών των συγκεντρώσεων ραδονίου για όλες τις περιπτώσεις πλην των σχολείων της πόλης. • Οι τιμές που μετρήθηκαν στα σχολεία της πόλης φαίνονται στον πίνακα. • Στη συνέχεια εκτιμάται η δόση που δέχονται οι μαθητές και οι διδάσκοντες για ένα χρόνο ακολουθώντας το ίδιο σενάριο χρήσης του σχολείου και από τις δύο ομάδες. • Σενάριο έκθεσης: 9 μήνες τον χρόνο, 22 ημέρες τον μήνα και 6 ώρες την ημέρα

7. Σημεία μετρήσεων

8. Αποτελέσματα μετρήσεων

9. Παρατηρήσεις στα αποτελέσματα - 1 • Παρατίθενται εκτός του μέσου όρου και οι μέγιστες και ελάχιστες τιμές. Ο λόγος είναι ότι επειδή οι ανιχνευτές τοποθετήθηκαν σε διαφορετικά σημεία του κτιρίου, η διαφοροποιήσεις μεταξύ μεγίστων και ελαχίστων δείχνουν την δυναμική συμπεριφορά του κτίσματος ως προς την συσσώρευση σε ραδόνιο. • Οι μεγαλύτερες τιμές εμφανίστηκαν σε ισόγειους και υπόγειους χώρους. Στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται και σε αρκετές στεγάζουν τα νηπιαγωγεία • Η μεγάλη μέτρηση των 1680 Bq/m3αφορά στο ισόγειο του σχολείου που λειτουργεί ως λαογραφικό μουσείο. Ο χώρος κατά την διάρκεια των μετρήσεων ήταν σχεδόν κλειστός. Η μέτρηση έγινε με τον AGUARD. • Η άλλη μέτρηση στο σχολείο της Συκαμινέας έγινε στο γραφείο των δασκάλων με AGUARD. Επειδή η μέτρηση έγινε καλοκαιρινή όπου έχουμε υψηλό αερισμό κρίνεται ότι έδωσε χαμηλές τιμές σε σχέση με αυτές που αναμένονται στη χειμερινή περίοδο

10. Παρατηρήσεις στα αποτελέσματα - 2 • Στην περίπτωση της Κάπης με Α συμβολίζεται το παλαιό κτίριο όπου στεγάζεται το Δημοτικό σχολείο και με Β το νέο κτίριο που στεγάζεται το νηπιαγωγείο. • Εκτός από την περίπτωση του ισογείου της Συκαμινέας σε καμιά άλλη περίπτωση δεν υπερέβη τα όρια της νομοθεσίας. • Οι τιμές όμως δεν πρέπει να αγνοηθούν αφού αφορούν σε μικρά παιδιά • Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, για τα κτίρια που έχουν κατασκευαστεί πριν το 1990, η μέση ετήσια τιμή δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 400Bq/m3, ενώ για μεταγενέστερες κατασκευές το όριο είναι τα 200Bq/m3. • Η τιμή των 55Bq/m3 είναι μια μέση τιμή για κατοικίες που προκύπτει από την επεξεργασία ενός μεγάλου πλήθους ερευνών που έχουν γίνει σε όλο τον κόσμο.

11. Παρατηρήσεις στα αποτελέσματα - 3 • Στις Η.Π.Α το όριο για όλες τις περιπτώσεις των κτιρίων είναι τα 150Bq/m3. • Επειδή πρόκειται για σχολεία με παιδιά κάτω των 12 ετών, τα περισσότερα σχολεία των χωριών συστεγάζονται με ολοήμερα νηπιαγωγεία, τα όρια που βάζει η νομοθεσία είναι πολύ υψηλά. • Προτείνεται να μπει ως στόχος η τιμή των 55Bq/m3 , αφού όπως διαπιστώσαμε αυτό είναι εφικτό με κατάλληλο αερισμό των κτιρίων. • Στο δύο επόμενα διαγράμματα φαίνεται η συνεισφορά του αερισμού στην μείωση της συγκέντρωσης του ραδονίου. • Το πείραμα που έγινε στο γραφείο των δασκάλων του σχολείου της Κάπης, δείχνει την τάση αύξησης της συγκέντρωσης το Σαββατοκύριακο 15-16Μαίου 2004, όπου το σχολείο έμεινε κλειστό, και σημαντική τάση μείωσης την Δευτέρα που προηγήθηκε αερισμός.

12. Παρατηρήσεις στα αποτελέσματα - 4

13. Παρατηρήσεις στα αποτελέσματα - 5

14. Εκτιμήσεις της δόσης • Με μία μέση τιμή συγκέντρωσης ραδονίου τα 55 Bq/m3 και την υπόθεση ότι το παιδί περνά τις υπόλοιπες ώρες μετά το σχολείο στο σπίτι, υπολογίζεται η δόση σε 2,23 mSv/yr. • Η συνολική δόση από έκθεση σε ραδόνιο υπολογίζεται από το άθροισμα των δύο δόσεων (σπίτι και σχολείο). • Η συνολική δόση κυμαίνεται μεταξύ των 2,33 και 3,95 mSv/yr. • Εάν το παιδί βρισκόταν όλο τον χρόνο σε περιβάλλον με 55 Bq/m3, η δόση που θα δεχόταν είναι: 2,59 mSv/yr. • Από αυτή την απλή σύγκριση, φαίνεται ότι η παραμονή για τις ώρες που εκτιμήθηκαν στο χώρο του σχολείου, μπορεί να επιφέρει αύξηση στη συνολική δόση που λαμβάνει το παιδί μέχρι και 52%.

15. Αποτελέσματα – ετήσια δόση

16. Προτάσεις • Προτείνεται στα σχολεία όλη την διάρκεια του έτους να γίνεται αερισμός των αιθουσών • Κατά την διάρκεια του χειμώνα προτείνεται ο αερισμός να γίνεται σε ημερήσια βάση πριν την έναρξη των μαθημάτων για να εκτονώνεται το συσσωρευμένο ραδόνιο. • Στα κτίρια που έχουν υπόγεια πρέπει να γίνεται μόνιμος αερισμός των • Να αποφεύγεται η χρήση των υπογείων ως αιθουσών διδασκαλίας και κυρίως η χρήση τους για ολοήμερα νηπιαγωγεία • Να ξεκινήσει μια προσπάθεια ενημέρωσης του κοινού μέσω των σχολείων για το θέμα και των τρόπων πρόληψης • Να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα παλαιά κτίρια, με υπόγειο • Να προσεχθούν κυρίως οι οικισμοί στις περιοχές του νησιού με ηφαιστειακά πετρώματα

17. Προτάσεις - Επικοινωνία • Είναι δυνατός ο έλεγχος των υφισταμένων κατασκευών • Για περισσότερες πληροφορίες στο θέμα του ελέγχου: • E-mail: svog@env.aegean.gr • Τηλ: 2251-036214 κ. Βογιάννης Ευστράτιος • FAX: 2251-036274 υπ΄όψιν κ. Βογιάννη Ευστρατίου

18. Ευχαριστίες • Χορηγός του προγράμματος ήταν η Τράπεζα της Ελλάδος • Ευχαριστούμε τον διευθυντή του υποκαταστήματος της Μυτιλήνης κ. Πατανό Γιάννη για την εισήγηση του στην κεντρική διοίκηση της Τράπεζας • Ευχαριστούμε την διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδος για την κοινωνική ευαισθησία που επέδειξε σ’ ένα τόσο σημαντικό θέμα