SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI

1. SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI Fizibilite Analizi ve Gereksinim Belirleme

2. Giriş • Sistem fizibilitesini tanımlayabilme • Fizibilite çalışmasının gerekliliğini ve getirilerini ifade edebilme • Fizibilite çeşitlerini tanımlayabilme • Gereksinim belirlemeyi tanımlayabilme • Gereksinim belirleme türlerini tanımlayabilme • Nesne yönelimli gereksinim belirlemeyi tanımlayabilme

3. Fizibilite Analizi • Bir çok insan işçevresinde veya sosyal çevrede yapılan bazı değişikliklerin gereksinimden çok başkalarının yaptığı bazı değişikliklerden geri kalmama çabası olduğuna tanıklık etmiştir. Sistem analizi ve tasarımı ile görevli kişiler yapacakları değişiklikleri sistem içi verimlilik ve yararlılık merkezli yapmaları beklenir. • Fizibilite çalışmasıbir projenin yapılabilir olup olmadığını , yapilabilir ise yararlılığını ortaya koyar . Fizibilite analizinin etkinlikleri şunlardır;

4. Fizibilite Analizi • MevcutSistemAnalizi (eskisistemkullanıcıları, kullanılandonanım, yapılanişlemler, dökümantasyon…) • MevcutSisteminSorunları (işlemgecikmesi, çakışmalar, verimsizlik, yetersizliksorunları) • HedeflenenSistem(sorunlarıçözmenin en etkiliveuygunyolununbulunması) • Sınırlılıklar • Olası Seçenekler • Olası SeçeneklerinÜstünlük veZayıflılıkları

5. Fizibilite Türleri • Yeni bir sistemin fizibilite çalışmasını yaparken, mevcut sistemi her açıdan inceleyerek, yeni sistemde daha iyileştirici sonuçlara gidilmelidir. • Bu bağlamda gerçekleştirilen fizibilite analizlerini 4 ana türde değerlendirmek mümkündür. Bu türler; işlevsel, ekonomik, teknik ve zamanlanmış fizibilite analizleridir.

6. 1. İşlevsel Fizibilite • İşlevsel fizibilite bir sistemin ne kadar işlevsel olduğunu ve olabileceğini bulmak için yapılmaktadır. Sistem kullanıcılarının yeni işlevlerle uyumu ve tepkisi ölçülür.

7. 2. Ekonomik Fizibilite • Sistem üzerinde gerçekleştirilmesi gereken değişikliklerin maliyet ve getiri hesaplamaları yapılarak en uygun çözümün, ekonomik açıdan, bulunması sağlanır. • Varlığını devam ettiren profesyonel sistemlerin bir çoğu, geliştirme aşamalarında maliyeti düşürmeyi ve getirileri arttırmayı hedefler.

8. 3. Teknik Fizibilite • Sistemin donanımsal, yazılımsal ve bu donanım ve yazılımın etkili ve verimli kullanılma durumu teknik fizibilite ile görülür. • Bu fizibilite ile sistemin gerekli teknolojiye sahip olup olmadığını, eğer sahipse kullanılıp kullanılmadığını, eğer sahip değilse gereksinim duyulan teknolojinin nasıl elde edilip kullanılacağının çözümlerini arar.

9. 4. Zamanlanmış Fizibilite • Düşünülen yeni sistemin kullanıcı ile anlaşılmışşartlarda ve zamanda tamamlanıp teslim edilebilirliğinin fizibilitesini yapar.

10. Gereksinim Belirleme • Gereksinimbelirleme, sistemileilgili doğruvegerçekgereksinimvebilgilerintoplanıp kayıt edilmesidir. • Gereksinimbelirlemeişleminizoryapanetkenlerinbaşındabu aşamanın net vebelirginbir tanımının olmamasıdır. Verilenhatalıbirkarar tüm analiz, tasarım veuygulama süreçlerinietkileyecektir. • Sistemanalisti, sistemkaynaklarının nelerolduğunuöğrenmelivebukaynakların nasıl değerlendirildiğiveişlendiğiiyianalizederekgereklibilgileritoplamalıdır. • Ulaşılmakistenensistemdedahaverimliveetkilibirişleyişiçin sistemdeyeralankişilerinbeklenti, hedefveamaçgereksinimleri tanımlanarak, düzenlemeler yapılır.

11. Gereksinim Belirleme • Sonuç olarak bu aşamada yapılması gerekenler şöyle ifade edilebilir; • Veri toplama • Gereksinimlerin düzenlenmesi • Onaylatma

12. Gereksinim Kavramı • Gereksinimleri, yeni sistem tanımlayıcıları olarak ifade etmek mümkündür. İşveren ile sistem geliştiricisi arasında yapılan anlaşma maddeleri gereksinimlerden oluşur. Başka bir deyişle bu gereksinimler, sistem tamamlanınca hangi işlevleri nasıl gerçekleştireceğini de belirler.

13. Gereksinim Belirlemesi • Gereksinim belirlemek için kullanılan bir kaç yöntem; yazılım gereksinim mühendisliği, yapısal gereksinim analizi, problem durumu analizi vb. • Özetle bu yöntemlerin amacı sistemin verdiği/vermesi gereken hizmetleri belirlemek ve sistemin sınırlılıkları gereksinimlerini belirlemektir.

14. GereksinimBelirleme Yöntemleri (VeriToplamak) • En çok kullanılan veri toplama teknikleri; • Görüşme • Anket • Gözlem • Işlem ve Döküman Analizi • Birleştirici Uygulama Tasarımı (JAD) • Örnek (prototip) oluşturmak

15. Görüşme • Iyi bir sistem analisti aynı zamanda iyi bir görüşme uzmanıdır. Müşteri ve kullanıcılarla görüşmeden önce bir ön çalışma yaparak sorularını hazırlar, görüşme esnasında iyi bir dinleyici olur, notlar alır ve görüşmeden sonra notları değerlendirerek düzenler.

16. Anket • Sistem analisti önceden hazırlamış olduğu soru formlarının ilgili kişiler tarafından doldurulmasını sağlar. Formda bulunan sorular kapalı uçlu sorular, çoktan seçmeli sorular, sınıflama soruları ve aralık soruları olabilir. Etkili bir veri toplama eylemi için formda kullanılacak soruların dikkatli bir şekilde, yanlış anlamaya yer vermeden, sistemin zayıf ve güçlü noktalarını ortaya çıkaracak şekilde hazırlanmalıdır.

17. Gözlem • Sistem analisti veya veri toplamada görevli kişi, sistemi birebir gözlemleyerek, kendi açısından gereksinimleri daha kolay belirleyebilir. Gözlemlerin, çalışan sistemi etkilememesi (sistemde bulunmadan, kamera kayıtları gibi) durumunda çok etkili ve tarafsız veri elde etmeyi sağlamaktadır.

18. İşlem ve Döküman Analizi • Sistem analisti, yapılan işlemleri ve kayıt yöntemlerini analiz ederek sistemde gerçekleştirilenleri ve sorunları anlayabilir. Bunun yanında var olan dökümantasyon analizi yaparak da aksaklık ve sorunların giderilmesi için fikir alınabilir.

19. Birleştirici Uygulama Tasarımı (Joint Application Design-JAD) • Sistem yoneticileri, kullanıcılar, müşteriler, destekleyiciler, sistem geliştiricileri vs. bir araya gelerek bir seri toplantı düzenlenir. Tüm katılımcıların sistem hakkında söz hakkı bulunur. Herkes sistemin işleyişi, aksaklıkları, sorunları, olasıçözüm yollarıüzerinde düşüncelerini ifade ederler.

20. Örnek (Prototip) Oluşturma • Sistem analisti oluşturduğu sistem örneğiyle kullanıcılarını erkenden tanıştırarak, sistemin hayat döngüsünde, zaman kazanabilir. Kullanıcılar, bu örnek üzerinden gereksinimlerini anlar ve bu gereksinimler üzerinde düzenlemeler yapılmasına yardımcı olacak bilgileri verirler.

21. Gereksinimlerin Düzenlenmesi • Değişik tekniklerle veri toplama işlemi gerçekleştikten sonra bu verilerin düzenlenmesi gerekir. Her alınan bilgi incelenmeli ve sistem tasarımcılarının anlayabileceği şekilde sunulmalıdır. Bu eylemi gerçekleştirmek için en bilinen ve kullanılan bazı yöntemler; veri akışşemaları, varlık ilişkili şemalar, karar tabloları ve karar ağaçlarıdır.

22. Veri AkışŞemaları • Veri akışşemaları (Data Flow Diagram - DFD) ile verinin sisteme girişini, sistemde işlenişini, işleniş esnasında sistem içindeki hareketleri, işlendikten sonra sistem içinde saklanması veya sistem dışına gönderilmesi gibi aşamalarda izledigi yol görsel olarak ifade edilir. Verinin işleyiş sırasında kimler tarafından ve ne şekilde işlendiği de gözler önüne seriliyor.

23. Veri AkışŞemaları • Veri akışşemaları fiziksel ve mantıksal olarak ikiye ayrılırlar. • Fiziksel Veri AkışŞemaları: bu şemalar uygulama bağımlışemalardır. Gerçek sistemde yer alan donanım, değişik bölümlerdeki değişik insanlar vb. Bu şemalarda yer alır. • Mantıksal Veri AkışŞemaları: sistemdeki eylemlerin nasıl gerçekleştiğinden çok sistemde nelerin yer aldığıüzerinde durulur.

24. Veri AkışŞeması Elemanları İŞLEM İŞLEM VeriDeposu DışVarlık DışVarlık

25. Veri AkışŞemaları • Bu elemanlar kullanılarak bir veri akışşemasıçizilebilir ancak dikkat edilmesi ve uyulması gereken bazı kurallar bulunmaktadır. • Her işlem için bir giriş bir de çıkışveri akışı olmalıdır • Her işlem kendine gelen veriyi işleyip yeni bir veriüretmelidir. • Her veri deposu en az bir tane veri akışına katılmalıdır. • Her dış varlık en az bir veri akışına katılmalıdır • Bir veri akışı en az bir işleme eklenmelidir.

26. Örnek • Bu kurallar doğrultusunda, bir kumaş fabrikasından kumaş alıp, aldığı kumaşı işleyip müşterilerine satan bir firmanın veri akışşeması: • Şekilde kumaş fabrikası ve müşteri dış varlık, dikiş ise işlemdir. Bu elemanlar arasında ilişki olduğunu gösteren oklar ise veri akışını ifade etmektedir. • İlişki: kumaş fabrikasından gelen kumaşlar dikiş işleminden geçip müşteriye sunulmakta, aynı zamanda müşterilerden bir karşılık alınıp kumaş fabrikasına verilmektedir. KUMAŞ FABRIKASI DİKİŞ MÜŞTERI

27. Örnek • Veri akışşemalarında genelden özele denebilecek bir yapıyla ele alınmaktadır. Bu yapının daha iyi işleyebilmesi için veri akışşemaları katmanlardan oluşur. Bu katmanlarda sistem en üst katmanda en genel durumuyla en alt katmanda ise istenen en özel birimiyle ifade edilir

28. Örnek

29. Varlık İlişkili Şemalar • Varlık ilişkili şemalar (Entity Relationship Diagram – ERD) sistemin kullanacağı veritabanı tasarımında kullanılır. • Bir sistemdeki varlıkların birbirleriyle olan karşılıklı ilişkileri görsel olarak ifade eden şemalardır. • Varlık ilişkili şemaları sistemde gerçekleşen bütün işlemlerin veritabanı eksenli düşünülmesi ile ortaya çıkan şemalardır. Sistemde yer alan bütün veriler varlıklara ve bu varlıklar arasındaki ilişkilere aktarılır.

30. Varlık İlişkili Şemalar VARLIK İLİŞKİ NİTELİK

31. Örnek adı adresi KullID eseradı KID yazar KİTAPLAR KULLANICILAR 1:N 1:N ÖDÜNÇ-VERİLEN-KİTAPLAR KID Iadetarihi KullID

32. Örnek • Yukarıdaki örnek bir kütüphane sisteminin kitap ödünç verme modülü için hazırlanmış basit bir varlık ilişki şemasıdır. Bu şemada “ÖDÜNÇ-VERİLEN-KİTAPLAR”, “KİTAPLAR” ve “KULLANICILAR” birer varlık olarak yer almaktadır. Şemada 1:N ifadesi ilişkinin nasıl bir ilişki olduğunu ifade eder. “KullID”, “Adı” gibi ifadeler de varlığın bazı değerlerini tutmaya yöneliktir ve varlığın niteliklerini ifade eder.

33. Karar Tabloları • Sistemde yer alan bütün verileri ve etkinlikleri görülebilmesi hatta olası durumların sezilebilmesi ve gözden kaçırılmaması için etkili bir şekilde kullanılabilirler. • Karar tabloları, karar verme mantığının tablolar üzerinde ifade edilmesiyle oluşur. Karar tabloları bir sistem işlemini anlaşılabilir olması için o işlemin koşulları ve çalışma biçimini ayırarak sunar.

34. Karar Tabloları • Birkarartablosunumeydanagetiren 4 elemanvardır. • 1. Koşullar:birkarartablosundagerekliolan bütün sınamaların listelemesibazıkaynaklarda “şartlar” şeklinde de kullanılmaktadır. • 2. Eylemler: karartablosundayeralan bütün işlemlerinlistelenmesi, bazıkaynaklarda “faaliyetler” şeklinde de kullanılmaktadır. • 3. KoşulKuralları: koşulların gerçekleşmesindekarşılaşılabilecekolasıdurumlarılistelemesi • 4. Eylem Kuralları:koşulkurallarına göre kararverileneyleminbelirtilmesi.

35. Örnek Karar Tablosu

36. Karar Ağaçları • Kararverme aşamalarının kök dallanmalıbir yapıylaortayaçıktığıdurumlardaoldukça verimlikullanılanbir yöntemolankarar ağaçlarıdallanmaların grafikselolarak gösterildiğişemalardır. • Karar ağaçlarıkararların, olayların, birsorununsonuçlarıileilgilidurumların ikiboyutlugrafiklerlesunulmasıdır. Karar ağaçları, sistemleilgiliolası, beklenen, alternatifdurumlarıbelirlemekiçin kullanırlar. Bununlaberaberbirbiriardınagelenkararlardizisininnasıl ilerlediğini gösterenyoldakarar ağaçlarıileifadeedilebilir. • Karar ağaçları kök denebilecekbirtekdurumlabaşlarve her biribirçıktı (karar) olanbirdenfazlaeylemle son bulur.

37. Karar AğacıÖrneği

38. Gereksinimlerin Onaylatılması • Sistemgeliştiricileri, sistemanalizivetasarımı aşamalarının hepsindekullanıcıonayınıalmakdurumundadırlar. Kullanıcıların onayı alınmadan yapılananalizvetasarımların yanlışveyaeksikolmaolasılıklarıoldukça yüksektir. Bununlaberaber yapılananalizvetasarımların doğruluk payı yüksekolmasınarağmen, kullanıcıların görüşünün alınmamasının bazısorunlarçıkarmasıgibidurumlardayaşanabilmektedir. • Kullanıcılaranalizvetasarım aşamasının dışınaitildiklerinivebu aşamaların kendiisteklerineparallellik göstermeyeceğine yönelikşartlanmalargeliştirebilmektedirler. Unutulmamalıdır kikullanıcılaronaylamadıktansonrageliştirilensisteminhayatageçmesi mümkün olmayacaktır.