SP 13

1. Projekt realizowany przez Urząd Miasta Rybnika, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich Działanie 2.1 SP 13

2. KOPALNIE RYBNICKIEGO OKRĘGU WĘGLOWEGO

3. KOPALNIA CHWAŁOWICE

4. KOPALNIA DAWNIEJ CHWAŁOWICE

5. KOPALNIA DAWNIEJ CHWAŁOWICE

6. KOPALNIA JANKOWICE

7. KOPALNIA JANKOWICE

8. KOPALNIA DAWNIEJ DAWNIEJ JANKOWICE

9. KOPALNIA KAMIENNEGO WĘGLA RYMER

10. KOPALNIA DAWNIEJ DAWNIEJ RYMER

11. NA DOLE

12. KWK CHWAŁOWICE Właścicielem tych terenów była pod koniec XIX wieku rodzina Henckel von Donnersmarck. W latach 1880-90 hrabia Gwidon Henckel von Donnersmarck otrzymał od władz nadanie pól górniczych o powierzchni ok.15 km kwadratowych. W roku 1903 rozpoczęto głębienie pierwszego szybu, a w dniu 2 września 1907 r. nastąpiło uroczyste otwarcie kopalni nazwanej na cześć jej właściciela "Donnersmarckggrube". W pierwszym roku tj.1907 wydobycie wyniosło 2.013 w 1908 - 9.255. Załoga w chwili uruchomienia liczyła 1.333 pracowników. Dozór techniczny i administrację stanowili przybysze z Niemiec. Robotnikami byli natomiast mieszkańcy Chwałowic i okolicznych wiosek. W miarę rozwoju kopalni zaczęli napływać do Chwałowic robotnicy z dalszych stron: z Kongresówki i przeludnionej Galicji. Dla nich wybudowano w sąsiedztwie kopalni kolonię mieszkalną. Przed I wojną światową mieszkało w niej 500 rodzin. I tak Chwałowice przekształciły się z miejscowości rolniczej w ośrodek przemysłowy. O roku 1910 zaczęto wyposażać kopalnię w maszyny elektryczne /zamiast dotychczasowych parowych/. Jednak nadal siłą transportową pod ziemia pozostawały konie. W roku 1913 pracowały w kopalni 33 konie. Szyb I kopalni miał od samego początku wieżę żelazną i posiadał maszynę wyciągową z tarczą Keoppego. Natomiast szyb I I został wyposażony w żelazną wieżę dopiero po pożarze w 1908 r., który strawił pierwotną wieżę drewnianą wraz z nadszybiem. Lata poprzedzające I wojnę światową były dla załogi chwałowickiej kopalni bardzo trudne. Ciężkie warunki pracy, dwunastogodzinny czas pracy, niskie płace powodowały wybuchy strajków, które jednak nie spowodowały poprawy położenia robotników.

13. KWK CHWAŁOWICE Wybuch wojny jeszcze bardziej skomplikował ich sytuację. Na skutek zmobilizowania , pomimo próśb dyrekcji o jej zaniechanie, części wykwalifikowanej załogi wydobycie kopalni spadło. Próbowano temu zaradzić przez zwiększone zatrudnienie kobiet, młodocianych i jeńców wojennych. Gdy po wojnie w listopadzie 1918 powstało państwo polskie, wielu działaczy śląskich zrozumiało koniecznośc walki o powrót Śląska do Macierzy. Wiosną 1919 r. powstała w Chwałowicach komórka Polskiej Organizacji Wojskowej. Kiedy Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej w Paryżu zadecydowała w czerwcu 1919 r., że na Górnym Śłąsku odbędzie się plebiscyt zorganizowana fala antypolskiego terroru doprowadziła do strajku generalnego, a masakra polskich górników w Mysłowicach przyspieszyła wybuch I powstania śląskiego. We wszystkich trzech powstaniach gornicy z Chwałowic brali czynny udział. Powstania wpynęły na decyzję aliantów. Część Górnego Śląska, w tym powiat rybnicki a wraz z nim Chwałowice zostały włączone w granice państwa polskiego. Kopalnie rodziny Henckel von Donnersmarck zostały przecięte państwową linią graniczną. Po niemieckiej stronie nadano im nową formę organizacyjną, przekształcając w spólkę angielsko - niemiecką po nazwą "Spółka Ograniczonych Dóbr Henckla von Donnersmarcka". Po polskiej stronie zaczał działać koncern pod nazwą "Dyrekcja Kopalń i Hut księcia Donnersmarcka" w Świętochłowicach. Koncern należał do księcia Guidotto Hencka von Donnersmarcka i hrabiego Krafta Henckla von Donnersmarcka. W koncernie tym znajdowała się między innymi chwałowicka kopalnia. Pod względem prawnym i administracyjnym podlegała ona Okręgowemu Urzędowi w Rybniku a ten Wyższemu Urzędowi Gómiczemu w Katowicach.Dyrektorem kopalni był radca górniczy Brunon Buzek, a zawiadowcą Maks Bressler, od 1923 r. dyrektor kopalni. Po nim od 1935 r. dyrektorem kopalni był inż. Roman Dykacz - absolwent AGH - pierwszy Polak na tym stanowisku.Po szybkim wzroście wydobycia w latach 1921-22, w drugiej połowie 1923 roku rozpoczął się kryzys przemysłowy, który w połączeniu z tzw. kryzysem poinflacyjnym, na skutek wprowadzenia nowej waluty i wojny celnej szczególnie dotkliwie odczuli gómicy chwałowickiej kopalni, którą unieruchomiono na 13 miesięcy.

14. Okres wojny to czas wymiany dotychczasowej kadry kierowniczej kopalni na niemiecka, czas zwolnień z pracy polskich robotników i podziemnego ruchu oporu. Wydobycie kopalni, przestawione na potrzeby wojenne zostało zwiększone, głównie przez wzrost zatrudnienia. Według planów okupanta chwałowicka kopalnia miała wydobywać 12.000 t.d. /w roku 1938 wydobycie wynosiło 2.689 t/d/. Starą nazwę kopalni "Donnersmarsk" zmieniono na Kopalnia Węgla Kamiennego "Chwałowice". Kiedy tylko zostały wyzwolone Katowice, przybył na Śląsk pełnomocnik Rzadu Tymczasowego gen. Aleksander Zawadzki, by przejąć w imieniu rządu zakłady przemysłowe i doprowadzić do jak najszybszego ich uruchomienia. Pełnomocnik powołał Centralny Zarząd Przemysłu Węglowego z siedzibą w Katowicach, który już w lutym powziął decyzję dotyczącą bezpośrednio powiatu rybnickiego - ustanawiając Zarząd Rybnickiegio Zjednoczenia Przemysłu Węglowego z siedzibą w Rybniku. W roku 1970 praktycznie zakończyła się całkowita elektryfikacja kopalni. Maszyny i urządzenia o napędzie parowym zostały w całości zlikwidowane w 1965 r., natomiast moc maszyn i urządzeń o napędzie sprężonym powietrzem oraz o napędzie spalinowym stanowiaą w roku 1970 w sumie około 1 % zainstalowanej mocy. W rok później zaczęto komuteryzować kopalnię. Z dniem 23 grudnia 1989 r. Kopalnia Węgla Kamiennego "Chwałowice" uzyskała samodzielność. Z dniem 1.04.93 r.weszła w skład Rybnickiej Spółki Węglowej S.A. W ramach działań restrukturyzacyjnych połączono kopalnię Chwałowice i Rymer w jedną jednostkę organizacyjną i od dnia 1.07.95 r. działają one pod nazwą KWK Chwałowice. Od 31.01.2003r. kopalnia została włączona do nowopowstałej Kompanii Węglowej S.A. KWK CHWAŁOWICE

15. Na terenie Ziemi Rybnickiej górnictwo węglowe zaczęło rozwijać się na przełomie XVIII i XIX wieku i to wyłącznie w kilku ośrodkach, np. w Niewiadomiu (1790), w Dębieńsku (1799) czy w Rydułtowach (1806).[1] W najbliższych okolicach samego miasta Rybnika poważne poszukiwania złóż węglowych wykonał około 1850 roku profesor geologii Adolf Fryderyk Römer. [2] W końcu XIX wieku do inwestowania na tym terenie zaczął przymierzać się hrabia (od 1901 r. - ksiażę) Gwidon Henckel von Donnersmarck (1830-1916), który stał na czele jednego z najpotężniejszych niemieckich rodów przemysłowych na Śląsku. W 1897 roku, po przeprowadzeniu kolejnych wierceń, uzyskał odpowiednie nadania górnicze oraz kupił około 45 km gruntów na terenie Chwałowic, Boguszowic, Michałkowic i Jankowic. [3] Po uruchomieniu kopalni "Donnersmarck" (obecnie KWK "Chwałowice") w Chwałowicach prowadzone były dalsze badania geologiczne w kierunku południowym, na obrzeżach Boguszowic, których wyniki zadecydowały o podjęciu planów budowy kolejnej kopalni.Budowę nowej kopalni księcia Donnersmarcka rozpoczęto w lipcu 1913 roku. Dzięki powstaniom ślaskim i wynikiem plebiscytu część Górnego Śląska wróciła do Polski; w tym także Ziemia Rybnicka wraz z kopalniami należącymi do rodu Donnersmarck.Po przejęciu Boguszowic przez władze polskie latem 1922 roku nazwę kopalni spolszczono na "Szyby Blüchera" Kiedy Rada Gminy Boguszowice w 1932 roku wystapiła do władz powiatu o zmianę nazwy kopalni, uważajac, że marszałek niemiecki z czasów wojen napoleońskich Gebhard Blücher (1742-1819) nie jest odpowiednim patronem i zaproponowały nazwę "Kopalnia generała Pułaskiego", wówczas kierownictwo koncernu Donnersmarcka uprzedziło całą tę polityczną dyskusję i za zgodą Urzędu Wojewódzkiego, w 1934 roku, zmieniło nazwę kopalni na "Kopalnia Jankowice". I tak już zostało do dnia dzisiejszego. KWK JANKOWICE

16. KWK JANKOWICE W roku 1896 połączono pola górnicze 4 zakładów wydobywczych - "Ignacy", "Szczęść Boże", "Jan-Jakub" i "Karol" w jedną kopalnię, którą nazwano Johann-Jacob". W 1902 roku nastąpiła zmiana nazwy na "Romer Grube", zaś od 1936 r nosi ona nazwę "Rymer". Właścicielem jej był kupiec berliński "baron węglowy" Fryderyk von Friedlaender-Fould. Pierwszy szyb obecnej kopalni "Rymer" głębiono w latach 1892-93 (obecny szyb "Karol"). Duże zasoby węgla zadecydowały o szybkim rozwoju kopalni. W pierwszych latach wojny, władzy kopalnianej udawało się utrzymywać załogę w ryzach posłuszeństwa. Jednak w roku 1917 robotnicy kilkakrotnie występowali z żądaniami polepszenia aprowizacji i podwyżki płac. W Niedobczycach silne były polskie dążenia narodowościowe, W okresie II wojny światowej kopalnia podporządkowana została potrzebom wojennym Niemiec. Najważniejsze było maksymalne wywindowanie wydajności wydobycia, Lata powojenne to okres wielkich inwestycji w kop. Rymer. Z dniem 01.07.1995 r. połączono sąsiadujące ze sobą kopalnie "Chwałowice" i "Rymer" w dwuruchowy zakład górniczy, stanowiący jedną jednostkę gospodarczą o nazwie Rybnicka Spółka Węglowa S.A. KWK "Chwałowice". Od roku 1994 trwa proces likwidacji dawnej Kopalni "Rymer", Kopalnie "Chwałowice" i "Rymer" po blisko stuletnim okresie eksploatacji miały nieporównywalne wielkości zasobów do wyeksploatowania, co zdecydowanie wpływało na wybór wariantu połączenia kopalń. Niepodważalnym kierunkiem działania było przyłączenie kopalni słabszej ekonomicznie do kopalni silniejszej. Osiągane wyniki ekonomiczne wyraźnie ustawiały pozycję kopalni "Rymer" jako słabszej wśród kopalń sąsiednich.