1 / 4

राष्ट्रीय शिक्षा नीति 2020 | National Education Policy 2020

Read About u0930u093eu0937u094du091fu094du0930u0940u092f u0936u093fu0915u094du0937u093e u0928u0940u0924u093f 2020 | National Education Policy 2020 in Hindi | Rashtriya Shiksha Niti

Télécharger la présentation

राष्ट्रीय शिक्षा नीति 2020 | National Education Policy 2020

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. राष्ट्रीयशिक्षानीति 2020 | National Education Policy 2020 August 5, 2020 by InGovtSchemes जीवनमेंशिक्षाक ेमहत्वकोदेखिेहुएगुणवत्तापूणणशिक्षाउपलब्धकरानेक ेउद्देश्यसेविणमानसरकारनेशिक्षाक े क्षेत्रमेंव्यापकबदलावक ेशलएनईराष्ट्रीयशिक्षानीति 2020 (national education policy)कोमंजूरीदेदीहै।करीब 34 सालक ेबाददेिमेंनईशिक्षानीतिकोमंजूरीदीगईहैजजसकोराष्ट्रीयशिक्षानीति 2020 नामददयागयाहै।इससे पूवणवर्ण 1986 मेंराष्ट्रीयशिक्षानीतिबनाईगईथीऔरवर्ण 1992 मेंइसमेंसंिोधनककयागयाथा। राष्ट्रीयशिक्षानीति 2020 कोिैयारकरनेक ेशलएववश्वकीसबसेबडीपरामिणप्रकियाआयोजजिकीगईथी, जजसमें देिक ेववशिन्नवगोंसेरचनात्मकसुझावमांगेगएथे।शमलेहुएसुझावोंऔरववशिन्नशिक्षाववदोंक ेअनुिविथा “डॉ. क े . कस्िूरीरंगनसशमति” कीशसफाररिोंक ेआधारपरशिक्षािकसबकीआसानपहुंच, समिा, गुणवत्ता, िथा जवाबदेहीक ेमूलिूिस्िंिोंपरतनशमणियहनईशिक्षानीतिसििववकासक ेशलए‘एजेंडा2030’ क ेअनुकूलहै।शिक्षा नीतिकामसौदाइसरोक ेप्रमुखरहचुक ेडॉक्टरक ेकस्िूरीरंगनकीअध्यक्षिावालीसशमतिनेिैयारककयाथा। Indian Govt. Schemes –सरकारीयोजना शिक्षानीतिमेंबदलावकीआवश्यकिाक्यों? •ज्ञानआधाररिअथणव्यवस्थाकीआवश्यकिाओंकीपूतिणकरनेक ेशलएविणमानशिक्षाप्रणालीमेंबदलावकी आवश्यकिाथी। •शिक्षाकीगुणवत्ताकोबढाने, नवाचारऔरअनुसंधानकोबढावादेनेक ेशलएनईशिक्षानीतिकीआवश्यकिा थी। •िारिीयशिक्षणव्यवस्थाकीवैजश्वकस्िरपरपहुंचसुतनजश्चिकरनेक ेशलएशिक्षाक ेवैजश्वकमानकोंको अपनानेक ेशलएशिक्षानीतिमेंबदलावकीआवश्यकिाथी। Central Govt. Schemes –क ें द्रसरकारकीयोजनाएं

  2. नईराष्ट्रीयशिक्षानीति 2020 राष्ट्रीयशिक्षानीति 2020 मेंशिक्षाकीपहुंच, समिा, गुणवत्ता, वहनीयिाऔरउत्तरदातयत्वजैसेमुद्दोंपरवविेर् ध्यानददयागयाहै।नईशिक्षानीतिक ेिहिक ें द्रवराज्यसरकारक ेसहयोगसेशिक्षाक ेक्षेत्रपरदेिकीजीडीपीक े 6% दहस्सेक ेबराबरतनवेिकालक्ष्यरखागयाहै।नईशिक्षानीतिक ेअंिगणिही‘मानवसंसाधनववकासमंत्रालय’ का नामबदलकर‘शिक्षामंत्रालय’ करनेकीिीमंजूरीदीगईहै। राष्ट्रीयशिक्षानीति 2020 क ेमुख्यबबंदु– प्राथशमकशिक्षासेसंबंधधिप्रावधान •नईशिक्षानीतिमें 10+2 क ेफॉमेटकीजगह 5+3+3+4 क ेदहसाबसेहोगास्कूलीपाठ्यिम। •3 वर्णसे 6 वर्णकीआयुक ेबच्चोंक ेशलएआंगनवाडी/बालवादटका/प्रीस्कूलक ेमाध्यमसेमुफ्ि, सुरक्षक्षिऔर गुणवत्तापूणण‘प्रारंशिकबाल्यावस्थादेखिालऔरशिक्षा’ कीउपलब्धिासुतनजश्चिकरना। •6 वर्णसे 8 वर्णिकक ेबच्चोंकोप्राथशमकववद्यालयोंमेंकक्षा 1 और 2 मेंशिक्षाप्रदानकीजाएगी। •प्रारंशिकशिक्षाकोबहुस्िरीयखेलऔरगतिववधधआधाररिबनानेकोप्राथशमकिादीजाएगी। •नईशिक्षानीतिमें MHRD द्वारा‘बुतनयादीसाक्षरिाऔरसंख्यात्मकज्ञानपरएकराष्ट्रीयशमिन'(National Mission on Fundamental Literacy and Numeracy) कीस्थापनाकीमांगकीगईहै। •राज्यसरकारोंद्वारावर्ण 2025 िकप्राथशमकववद्यालयोंमेंकक्षा 3 िकक ेसिीबच्चोंमेंबुतनयादीसाक्षरिा औरसंख्यात्मकज्ञानप्राप्िकरनेहेिुइसशमिनक ेकियान्वयनकीयोजनािैयारकीजाएगी। िार्ाईववववधिाकोसरंक्षण •नईशिक्षानीति 2020 मेंकक्षा 5 िककीशिक्षामेंमािृिार्ा/ क्षेत्रीयिार्ाकोअध्यापनक ेमाध्यमक ेरूपमें अपनानेपरबलददयागयाहैसाथहीइसशिक्षानीतिमेंमािृिार्ाकोकक्षा 8 औरआगेकीशिक्षाक ेशलए प्राथशमकिादेनेकासुझावददयागयाहै। •स्कूलीऔरउच्चशिक्षामेंछात्रोंक ेशलएसंस्कृिऔरअन्यप्राचीनिारिीयिार्ाओंकाववकल्पउपलब्धहोगा लेककनककसीिीछात्रपरिार्ाक ेचुनावकीकोईबाध्यिानहींहोगी। •नईशिक्षानीतिमेंसिीिारिीयिार्ाओंक ेशलएसरंक्षणववकासकोउन्हेंजीवंिबनानेक ेशलएपाली,फ़ारसी प्राकृििार्ाओंक ेशलएअनुवादसंस्थानकीस्थापनाकीजायेगी। पाठ्यिमऔरमूल्यांकनसंबंधीसुधार •इसनीतिमेंप्रस्िावविसुधारोंक ेअनुसार, कलाऔरववज्ञान, व्यावसातयकऔरिैक्षणणकववर्योंएवं पाठ्यिमएवंपाठ्येिरगतिववधधयोंक ेबीचबहुिअधधकअंिरनहींहोगा। •कक्षा 6 सेहीिैक्षक्षकपाठ्यिममेंव्यवसातयकशिक्षाकोिाशमलकरददयाजाएगाऔरइसमेंइंटनणशिपकी व्यवस्थािीदीजाएगी। •राष्ट्रीयिैक्षक्षकअनुसंधानऔरप्रशिक्षणपररर्द(NCERT) द्वारास्कूलीशिक्षाक ेशलएराष्ट्रीयपाठ्यिम रूपरेखािैयारकीजाएगी।

  3. •छात्रोंक ेसमग्रववकासक ेलक्ष्यकोध्यानमेंरखिेहुएकक्षा 10 औरकक्षा 12 कीपरीक्षाओंमेंबदलावककए जाएंगे।इसमेंिववष्ट्यमेंसमेस्टरयाबहुववकल्पीयप्रश्नआददजैसेसुधारोंकोिाशमलककयाजासकिाहै। •छात्रोंकीप्रगतिक ेमूल्यांकनक ेशलएमानक-तनधाणरकतनकायक ेरूपमें‘परख’ नामकएकनए‘राष्ट्रीय आकलनक ें द्र'(National Assessment Center)कीस्थापनाकीजाएगी। •छात्रोंकीप्रगतिक ेमूल्यांकनिथाछात्रोंकोअपनेिववष्ट्यसेजुडेतनणणयलेनेमेंसहायिाप्रदानकरनेक ेशलए ‘कृबत्रमबुद्धधमत्ता'(Artificial Intelligence-AI)आधाररिसॉफ्टवेयरकाप्रयोग। यहभीपढ़िए : PM रोजगारयोजना 2020 – (PMRY Loan) Pradhan Mantri Rojgar Yojana सुकन्यासमृद्धधयोजनासेजुडीसिीजानकाररयां: Sukanya Samriddhi Yojana प्रधानमंत्रीककसानसम्मानतनधधयोजना: PM Kisan Samman Nidhi Yojana प्रधानमंत्रीउज्ज्वलायोजनामुफ्िगैसकनेक्िन: Pradhan Mantri Ujjwala Yojana शिक्षणव्यवस्थासेसंबंधधिपररविणन •नईशिक्षानीतिमेंशिक्षकोंकीतनयुजक्िमेंप्रिावीऔरपारदिीप्रकियाकापालनिथासमय-समयपरककए गएकायण-प्रदिणनआकलनक ेआधारपरपदोन्नति। •राष्ट्रीयअध्यापकशिक्षापररर्दवर्ण 2022 िक‘शिक्षकोंक ेशलएराष्ट्रीयव्यावसातयकमानक'(National Curriculum Framework for Teacher Education-NCFTE)काववकासककयाजाएगा। •वर्ण 2030 िकअध्यापनक ेशलएन्यूनिमडडग्रीयोग्यिा 4 वर्ीयएकीकृि B.Ed डडग्रीकाहोनाअतनवायणककया जाएगा। उच्चशिक्षासेसंबंधधिप्रावधान •नईशिक्षानीति 2020 क ेिहिउच्चशिक्षणसंस्थानोंमें‘सकलनामांकनअनुपाि’ को 26.3%(वर्ण 2018) से बढाकर 50% िककरनेकालक्ष्यरखागयाहै, इसक ेसाथहीदेिक ेउच्चशिक्षणसंस्थानोंमें 3.5 करोडनई सीटोंकोजोडाजाएगा। •नईशिक्षानीति 2020 क ेिहिस्नािकपाठ्यिममेंमल्टीपलएंरीएंडएजग्जटव्यवस्थाकोअपनायागयाहै, इसक ेिहि 3 या 4 वर्णक ेस्नािककायणिममेंछात्रकईस्िरोंपरपाठ्यिमकोछोडसक ें गेऔरउन्हेंउसीक े अनुरूपडीग्रीप्रमाणपत्रप्रदानककयाजाएगा( 1 वर्णक ेबादप्रमाणपत्र, 2 वर्ोंक ेबादएडवांसडडप्लोमा ,3 वर्ों क ेबादस्नािककीडडग्रीिथा 4 वर्ोंक ेबादिोधक ेसाथस्नािक)। •ववशिन्नउच्चशिक्षणसंस्थानोंसेप्राप्िअंकोंमेंयाि े डडटकोडडजजटलरूपमेंसुरक्षक्षिरखनेक ेशलएएक ‘एक े डशमकबैंकऑफि े डडट’ ददयाजाएगाजजसेअलग-अलगसंस्थानोंक ेछात्रोंक ेप्रदिणनक ेआधारपरउन्हें डडग्रीप्रदानकीजासक े । •नईशिक्षानीतिक ेिहिएम.कफल.(M.Phil)कायणिमकोसमाप्िकरददयागयाहै। •अनुसंधानसंस्कृतिएवंअनुसंधानक्षमिाकोबढावादेनेक ेशलएएकिीर्णतनकायक ेरूपमेंनेिनलररसचण फाउंडेिनकीस्थापनाकीजाएगीइसकामकसदयूतनवशसणटीजक ेजररएिोधकीसंस्कृतिकोसक्षमबनाना है। •महाववद्यालयकीसंबद्धिा 15 वर्ोंमेंसमाप्िहोजाएगीऔरउन्हेंिशमकस्वायत्तिाप्रदानकरनेक ेशलए एकचरणबद्धप्रणालीकीस्थापनाकीजाएगी।

  4. अन्यसुधार- शिक्षा, मूल्यांकन, योजनाओंक ेतनमाणणऔरप्रिासतनकक्षेत्रमेंिकनीकीक ेप्रयोगपरववचारोंक ेस्विंत्र आदान-प्रदानहेिु‘ राष्ट्रीयिैक्षक्षकप्रौद्योधगकीमंच’ (National Educational Technology Forum- NETF) नामकएकस्वायत्ततनकायकीस्थापनाकीजाएगी। िारिउच्चशिक्षाआयोग •धचककत्साएवंकानूनीशिक्षाकोछोडकरपूरेउच्चशिक्षाक ेक्षेत्रक ेशलएएकएककलतनकायक ेरूपमेंिारि उच्चशिक्षाआयोग(Higher Education Commission of India -HECI)कागठनककयाजाएगा। •HECI क ेकायोंक ेप्रिावीऔरपारदशिणिापूणणतनष्ट्पादनक ेशलए 4 संस्थानों/तनकायोंकातनधाणरणककयागयाहै- • ववतनमयहेिु–राष्ट्रीयउच्चिरशिक्षातनयामकीयककयापररर्द(National Higher Education Regulatory Council-NHERC) • मानकतनधाणरण- सामान्यशिक्षापररर्द (General Education Council-GEC) • वविपोर्ण- उच्चिरशिक्षाअनुदानपररर्द(Higher Education Grants Council-HEGC) • प्रत्यायन- राष्ट्रीयप्रत्यायनपररर्द (National Accreditation Council-NAC) •देिमेंआईआईटी(IIT) औरआईआईएम(IIM) क ेसमकक्षवैजश्वकमानकोंक े‘बहुववर्यकशिक्षाएवंअनुसंधान ववश्वववद्यालय’ कीस्थापनाकीजाएगी। नईशिक्षानीति 2020 सेसंबंधधिचुनौतियां •ववदेिीववश्वववद्यालयोंक ेआनेसेिारिीयशिक्षणव्यवस्थामहंगीहोनेकीसंिावनाहैजजसक ेपररणाम स्वरूपतनम्नवगणक ेछात्रोंक ेशलएउच्चशिक्षाप्राप्िकरनामुजश्कलहोजाएगा। •ववदेिीववश्वववद्यालयोंक ेआनेसेिारिक ेदक्षशिक्षकइनववश्वववद्यालयोंमेंअध्यापनहेिुअप्लाईकर सकिेहैं। •दक्षक्षणिारिीयराज्योंकाआरोपहैकक‘बत्र-िार्ा’ सूत्रसेसरकारशिक्षाकासंस्कृतिकरणकरनेकाप्रयासकर रहीहै। •विणमानसमयमेंप्रारंशिकशिक्षाक ेक्षेत्रमेंकुिलशिक्षकोंकाअिावहै, ऐसेमेंराष्ट्रीयशिक्षानीति 2020 क े िहिप्रारंशिकशिक्षाहेिुकीगईव्यवस्थाक ेकियान्वयनमेंव्यावहाररकसमस्याएंज्यादाहै। नेिनलएजुक े िनपाशलसी 2020 सेसम्बंधधिउपयोगीशलंक्स •शिक्षामंत्रालयकीऑकफशसयलवेबसाइट •https://static.pib.gov.in/WriteReadData/userfiles/NEP_Final_English_0.pdf

More Related