1 / 43

GRAD KAO ŽIVI KULTURNI PROSTOR

GRAD KAO ŽIVI KULTURNI PROSTOR. Doc dr Predrag Cvetičanin 05.03.2014. POJAM GRADA. Grad je složen društveni fenomen koji se prostorno, a posebno vremenski, manifestuje u različitim oblicima i sa različitim funkcijama.

isaiah-myers
Télécharger la présentation

GRAD KAO ŽIVI KULTURNI PROSTOR

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. GRAD KAO ŽIVI KULTURNI PROSTOR Doc dr Predrag Cvetičanin 05.03.2014

  2. POJAM GRADA • Grad je složen društveni fenomen koji se prostorno, a posebno vremenski, manifestuje u različitim oblicima i sa različitim funkcijama. • Kod najstarijih definicija privredna važnost grada ima odlučujuću ulogu – grad se najčešće definiše kao središte industrije i trgovine.

  3. POJAM GRADA • Kompleksnija shvatanja grada, pri kojima se osim funkcionalnih, uzimaju u obzir morfološka i druga obeležja, izdvajaju tri relevantna obeležja grada: • zatvorenost, odnosno kompaktnost naselja, • veličinu i • gradski način života u naselju (Vresk, 1980).

  4. POJAM GRADA • Zatvorenost, tj. kompaktnost naselja najčešće se određuje gustinom zgrada ili drugog urbanog sadržaja te gustinom stanovništva na jedinici površine (npr. u Francuskoj 500 stanovnika/km2, u SAD 800 stanovnika/m2, a u Velikoj Britaniji 2500 st/m2. • Veličina naselja je obeležje koje se najčešće, u kombinaciji sa drugim kriterijima, uzima u obzir za određivanje gradskih naselja. Minimalan broj stanovnika naselja za sticanje statusa grada ovisi o osobinama naseljenosti neke zemlje, stepenu urbanizacije, ekonomskoj razvijenosti i td. U najvećem broju zemalja kreće se između 2.000 i 5.000 stanovnika.

  5. POJAM GRADA • Gradski način života je obeležje koje se takođe često primenjuje u određivanju gradova. • Prema H. Bobeku način života stanovništva zavisi od toga koliko proizvodnja i potražnja stanovništva zavise od tržišta. • Gradskim načinom, prema spomenutom autoru, živi ono stanovništvo u naselju čija proizvodnja i potražnja zavisi od tržišta, odnosno od razmene sa drugim grupama stanovništva

  6. FUNKCIJE GRADA • Nemački geograf Bosler gradske funkcije poistovećuje sa gradskim delatnostima – aktivnostima u kojima se stvaraju nova dobra ili pružaju usluge. • Funkcije grada ogledaju se u zadovoljavanju osnovnih potreba čoveka u koje se ubrajaju stanovanje, rad, snabdevanje, obrazovanje, odmor, kultura i komunikacije.

  7. FUNKCIJE GRADA • Dveosnovnefunkcijegrada: • Funkcijaproizvođača robe i vršioca usluga – ovu funkciju grad ostvaruje kroz dve grupe delatnosti: • Proizvodne – sekundarne delatnosti (industrija, građevinarstvo, proizvodno zanatstvo i rudarstvo) • Uslužne delatnosti – tercijalne i kvartalne delatnosti (uprava, sudstvo, školstvo, kultura, zdravstvo, ugostiteljstvo, trgovina) 2. Funkcija rada i stanovanja, koja je uslovljena prvom funkcijom

  8. ISTORIJSKI RAZVOJ GRADOVA Doc dr Predrag Cvetičanin 05.03.2014

  9. RAZVOJ GRADOVA • Predistorijski period je period u kojem nastaju prvi gradovi i to u tadašnjim civilizacijama koje su se razvile u plodnim dolinama Mesopotamije (oko 3500 godine), doline Nila (oko 3200 godine ), doline Inda, Žute Reke. • Za najstariji grad na svetu smatra se grad Jerihon izgrađen na zapadnoj obali reke Jordan, danas na slobodnoj teritoriji Palestine, negde oko 7500 g. pre naše ere. • U najstarije gradove sveta ubrajaju se Ur, Uruk, Nipur, Lagaš.

  10. RAZVOJ GRADOVA • Antičko doba je period kada se žariste urbanog razvoja premešta na Mediteran. Razvoj gradova je započeo u prehelenskom periodu na ostrvima. To su Mikena, Knosos, a zatim Atina, Sparta i drugi. • U antičkoj Grčkoj gradovi su bili i politički i ekonomski samostalni i to su bili tzv. gradovi-države. • U strukturi Grčkih gradova isticale su se tri funkcije i to: za religijske potrebe – svetilišta (hramovi), za javne društvene i kulturne potrebe i treca za zadovoljenje stambenih potreba.

  11. RAZVOJ GRADOVA • Na razvoj gradova u antičkom svetu, veliki uticaj je imala kultura Etruraca (prastanovnici Italije koji su živeli u oblasti Toskane). • Oni su postavili prvu urbanu pravilnu strukturu grada, sa trgom u centru i dvema glavnim ulicama koje se pod pravim uglom seku u centru – karda i dekumanus. • Ta struktura gradova se kasnije razvijala u Rimskom carstvu i nadalje.

  12. RAZVOJ GRADOVA • Gradovi u srednjem veku. Sa propašću Rimskog Carstva mnogi gradovi bivaju porušeni. Snažniji razvoj gradova u Evropi počeo je ponovo tek u XI veku. • Gradovi su se razvijali kao vitalni centri razmene poljoprivrednih viškova te drugih dobara i usluga, pa je iz tog razloga gradska tržnica postala jedan od najznačajnijih simbola grada.

  13. RAZVOJ GRADOVA • Period renesanse i baroka traje od 1500 do 1800 godine a karakteriše se bržim razvojem gradova. • Na njega utiče razvoj kapitalizma, pojava centralističkih država te razvoj nauke, umetnosti. Sloboda umetničkog izražavanja i podrška država u revitalizaciji ostataka srednjeg veka značajno doprinose procvatu gradova ovog perioda. • Gradovi ovog perioda odlikuju se svojom prostornom strukturom na koju je pre svega uticao razvoj fortifikacijskog sistema

  14. RAZVOJ GRADOVA • Moderni, Industrijski period počinje od 1800 g. i to je faza „urbane eksplozije”, intenzivnog razvoja gradova. Najveće urbane anglomeracije u 19. i prvoj polovini 20. veka nastale su u rudarskim regijama i povoljnim saobraćajnim položajima, a posle se gradovi šire u gotovo svim zemljama sveta. • Razvoj gradova ovog perioda najbolje odslikavapojava milionskih gradova, a kao prvi milionski grad sveta javlja se Peking, koji je 1800.g. imao 1 100 000 stanovnika. • Od tada pa do danas broj milionskih gradova svakodnevno raste. 1900. godine u svetu je bilo 39 milionskih gradova, a 1990. godine 288 milionskih gradova, danas više od tri stotine.

  15. URBANIZACIJA I FAZE U RAZVOJU GRADOVA Doc dr Predrag Cvetičanin 05.03.2014

  16. URBANIZACIJA • Naziv urbanizacija potiče od latinske reči „urbs“, što znači grad. • Ali urbanizacija ne označava samo razvoj gradova, nego i kompleksne promene u ruralnim sredinama koje dovode do smanjivanje razlika između gradova i sela. • Urbana geografija posmatra urbanizaciju s obzirom na tri bitne komponente: socijalnu, funkcionalnu i morfološku.

  17. URBANIZACIJA • S obzirom na to kako se očituje u prostoru, urbanizaciju možemo podeliti na primarnu i sekundarnu. • Pod primarnom urbanizacijom podrazumevamo postanak i razvoj formalnog grada, tj. koncentraciju stanovništva u granicama grada i u njegovim urbanim zonama; • Pod sekundarnom urbanizacijom razumevaju se populacijsko-demografske, socijalno-ekonomske, funkcionalne, fizionomijske i druge promene koje smanjuju agragrna obeležja u koristi urbanih obeležja ruralnih sredina (posebno u okolini velikih gradova – prigradske urbane zone).

  18. URBANIZACIJA • Danas se najčešće govori o trima stadijumima urbanizacije: • Predindustrijskom • Industrijskom • Post-industrijskom • Za svaki od ovih stadijuma urbanizacije karakterističan je određeni stepen urbanizacije, način na koji se urbanizacija sprovodi, specifična prostorna struktura gradova itd.

  19. PRED-INDUSTRIJSKI STADIJUM URBANIZACIJE • U pred-industrijskom stadijumu urbanizacije stepen urbanizacije je vrlo nizak; udeo gradskog stanovništva ne prelazi 1/6 ukupnog stanovništva i gradovi su uglavnom mali (sa izuzetnom nacionalnih prestonica). • U strukturi delatnosti preovladava primarni sektor delatnosti.

  20. INDUSTRIJSKI STADIJU URBANIZACIJE • U industrijskoj fazi urbanizacije glavni podsticaji urbanom razvoju dolaze od razvoja sekundarnih delatnosti, a posebno industrije. • Razvoj industrije ne podstiče samo razvoj gradova nego i uslovljava značajne socio-ekonomske i populacijske procese (ruralni egzodus i veliku koncentraciju stanovništva). • Zahvaljujući tome udeo gradskog stanovništva se sve više povećava, tako čini do 2/3 ukupnog stanovništva, od čega oko 1/3 živi u velikim gradovima.

  21. POST-INDUSTRIJSKA URBANIZACIJA • Ova tercijalna urbanizacija predstavlja za sada najviši stadijum urbanizacije u kome glavne podsticaje promenama daje razvoj uslužnih delatnosti. • U uslovima visokog standarda, te zahvaljujući razvoju transportnih sredstava, nastaje proces metropolizacije. Veliki gradovi postupno gube stanovništvo, pogotovu njihovi središnji delovi – a rubne i prigradske zone se naseljavaju i urbanizuju. Tako nastaju metropolitanska područja ili urbane regije. • Društvena i prostorna mobilnost – sa socijalnom mobiilnošću, dolazi i promena načina rada i mesta stanovanja.

  22. URBANIZACIJA I MOBILNOST

  23. TRI FAZE U RAZVOJU GRADOVA • Po Andresu Rekvicu, evropskigradovisu u svomrazvojuprošlikroz tri faze: • buržoaskigrad koji se razvija od XVII do kraja XIX veka, • funkcionalnigrad moderneindustrijske ere (1920 – 1970) i • kreativnigrad post-modernogdoba, čija era počinje 1980-ih itrajeidanas.

  24. BURŽOASKI GRAD • Buržoaski grad, premaRekvicu, karakterišudvaosnovnadualizma: izmeđugradskogiruralnogokruženjaiizmeđuprivatneijavnesfere. • Grad se u prvomredushvatakaomestotrgovineiadministrativnosedište, a u prostornomsmislukarakterišegakoncentracijaosnovnihinstitucija (političkih, ekonomskih, kulturnih) u gradskomcentru, koji se istovremenovidikaomestonakome se odvijajavniživot. • Gradskasredina se posmatrakaoekonomskiikulturnosuperiorna u odnosunaruralnookruženje, a dolazak u grad inarastanjemrežegradova se tretirajukaoprocesemancipacije, naindividualnomikolektivnomplanu

  25. KRIZA BURŽOASKOG GRADA • Krajem XIX veka ova koncepcijagradadospela je u krizu. • S jednestrane, kriza je bilarezultatubrzaneindustrijalizacijeinjenihpratećihposledica: narastajućegproleterijatakoji je živeo u prostornoodvojenimdelovimagradova, u neljudskimuslovimaopisanim u knjigamaprvihsocijalista. • S drugestrane, nanivoukulturnereprezentacije - u radovimaumetničkihavangardi - tranformacijaburžoaskoggrada u metropolis, dovela je do glorifikacijeurbanog.

  26. KRIZA BURŽOASKOG GRADA • Ali predmetfascinacijenisu bile prakseburžoaskogjavnogživota, negospektakularni, vizuelniaspektigradskogokruženja – modernezgradeisaobraćaj, brzinaisvetlucavostgrada, gradskispektakli, prisustvo masa naulicama – slavljeni u delima, Bodlera (Ch.Baudelaire),nadrealistailiBenjamina (W.Benjamin). • S trećestrane, buržoaski grad je bio izloženkonzervativnojkulturnojkriticikaomestorazvrataimoralnogpada.

  27. FUNKCIONALNI GRAD INDUSTRIJSKE ERE • Odgovornaovukrizuburžoaskoggradapredstavljala je pojavafunkcionalnoggradamoderneindustrijske ere. Koncepcijafunkcionalnoggradabila je podjednakoprisutna u praksiurbanogplaniranjanazapadui u novimsocijalističkimdruštvimanaistokuEvrope. • Funkcionalnigrad višenijeshvaćenkaomestotrgovine, negoprvenstvenokaoindustrijskicentar. • Osnovniproblem zakojiburžoaski grad nijeimaorešenje, a čiji je moderniodgovor bio funkcionalni grad, bila je organizacijaradaiživotamasakojesuživele u gradovima. • A osnovniprincipbilo je odvajanjeovihsfera u posebnedelovegrada.

  28. FUNKCIONALNI GRADINDUSTRIJSKE ERE • Obezbeđenjepristojnihuslovaživotazahtevalo je odvajanjeprostorazaživotiaktivnostidokolice, od delovagrada u kojima se nalazeindustrijskapostrojenja, a samimtim je regulacija (javnogiprivatnog) saobraćajapostalaglavnipraktični problem urbanogplaniranja. • Funkcionalnigradovisu u vizijamapoznatih arhitekata npr. Le Korbizijea (LeCorbusier) iFrenkaLojdaRajta (Frank Lloyd Wright), kojekarakterišeponavljanjeurbanističkihelemenata (blokovazgrada, soliterailiindividualnihkuća) ipuristička, anti-ornamentalnaestetika, posmatranikao „mašinezaživljenje“.

  29. KRIZA FUNKCIONALNOG GRADA • Krajem 1970-ih i ova koncepcijagrada je zapala u krizu, kaorezultatdvanezavisnaprocesa. Jedna od nenameravanihposledicaformiranjarezidencijalnihoblastipoobodimagradova (posebno u SAD) bilo je pražnjenjeiodumiranjegradskihjezgarainjihovagetoizacija. • Na tajnačin je problem socijalnedezintegracije, koji je funkcionalni grad trebalo da reši, eksplodiraonanovinačin

  30. KRIZA FUNKCIONALNOG GRADA • S drugestrane, delegitimizacijafunkcionalnoggradadošla je isastranepredstavnikakritičkogurbanogdiskursaikontra-kulturnihpokreta 1960-ih i 1970-ih. • U njihovimočima, funkcionalnigradovipredstavljalisunegostoljubivamesta, prostorekojipodstičuotuđenjeiubijajukreativnost.

  31. KREATIVNI GRADOVI • Obrisi „kreativnihgradova“, koji se prvenstvenooblikujukaokulturnikonstrukti, počinju da se pomaljajutokom 1980-ih. • Kao i u slučajuprethodnesmene urbane paradigme, njihovekarakteristikevelikimdelompredstavljajuodgovornakrizufunkcionalnoggrada. • Istovremeno, oniizražavajuširepromenesavremenogdruštva:

  32. KREATIVNI GRADOVI • Te promene uključuju • transformacijuindustrijskogdruštva, fordističkognačinaproizvodnjeistandardizovanihoblikazabave - u post-industrijskodruštvo u komeekonomijausluga, kreativnost, znanjeimanipulacijakulturnimsimbolimaimajupresudnuulogu; • post-fordističkuorganizacijuposla, kojapodrazumevazaposlenjesafleksibilnimidelimičnim (part-time) radnimvremenom, rad kodkućeisamo-zaposlenje; • iindividualizacijustilovaživotakoji se tretirajukao „životniprojekti“ ikojiimajuključnuulogu u uspostavljanjudruštvenihrazlikaiformiranjudruštvenihkolektiviteta

  33. KREATIVNI GRADOVI • Ovestrukturalnepromenedovelesu do toga da razdvajanjemestaza rad imestaživotapostanepreprekanormalnomodvijanjuposlova u novoj, servisnojekonomiji; • ilida za post-materijalističkusrednjuklasuživot u predgrađimadelujekaokazna, u odnosunaatraktivnostgradskihcentaraiponuduzakulturnupotrošnju u njima.

  34. KREATIVNI GRADOVI • Upravosuprotnotendencijikoja je praznilagradskojezgro u industrijskojeri, za „kreativnegradove“ je karakterističnooživljavanjegradskihcentara, koje je posledicaekonomskihrazloga (rastakreativnihindustrijazakoje je intenzivnakomunikacija, uključujućituikomunikacijulicem-u-lice, presudna) inovogestetskogsenzibilitetakoji se, poputranihavangardista, oduševljavagradomiurbanošću.

  35. KREATIVNI GRADOVI • Andreas Rekvicnavodi da bi se promena od funkcionalnihgradovaindustrijske ere do kreativnihgradova post-industrijske ere, boljemoglaopisatikaoproces „samo-kulturalizacije“ gradova. • To je proces u komegradovisamisebe – svojepolitičkeinstitucije, ekonomskeorganizacije, aliiurbanuinfrastrukturu, trgovačkeirezidencijalneoblasti – vide kaokulturnefenomene.

  36. KREATIVNI GRADOVI • Po Rekvicu, „samo-kulturalizujućigradovi“ dele šestkarakterikakojeuključuju: • prisustvo„žive“ umetničke scene, koja u „neo-boemskim“ delovimagradadeluje u kulturnomprostoruomeđenomumetnošću, zanatstvomikulturnimindustrijama; • koncentracijukreativnihindustrijakojepredstavljajuekonomskuosnovukulturalizovanihgradova;

  37. KREATIVNI GRADOVI (3) dominacijupotrošačkekulturekojapodrazumevaprocesepreoblikovanjagradskihcentara u izlogepotrošačkeraskoši, a samčinkupovinetretirakaokarakterističnourbanuaktivnostdokolice; (4) muzealizacijuvisokekulture - oživljavanjevisokeumetnostiburžoaskekulturezakoju je u industrijskomdobuizgledalo da je zauvek „izgubilabitku“ zamasovnoprihvatanje(umesto permanentnogkarakteramuzejskihpostavki, pozorišnihrepertoara, itd, oživljavanjeovekulturepratinjenouobličenje u jednokratnekulturne „događaje“ – festivale, specijalneizložbe – čime se obezbeđujenjenaatraktivnost (zagrađaneituriste);

  38. KREATIVNI GRADOVI (5) pojavuestetizovanihdelovagrada: renesansagradskihcentara, praćena je pojavomurbanihoblastikojiposvimsvojimkarakteristikamapredstavljajusuprotnostrezidencijalnihoblastifunkcionalnihgradova. (6) idiosinkratičkuarhitekturu – zarazlikui od buržoaskihstilovagradnjekojisupodrazumevaliizgradnjujavnihinstitucija, aliiprivatnihkuća u raskošnom, aliuglavnomuniformnomstilu; a posebnozarazliku od repetativnostimodernističkogstila, arhitektonskistil „samo-kulturalizujućih“ post-modernihgradovakarakterišekrajnjaindividualizacijaarhitektonskihzdanja, čijavizuelnodistinktivnaobeležjaimajupotpunudominacijunadnjihovomfunkcijom.

  39. EVROPSKE PRESTONICE KULTURE • Glasgow 1990: http://www.bing.com/videos/search?q=glasgow+capital+of+culture+video+&go=&qs=n&form=QBVR&pq=glasgow+capital+of+culture+video+&sc=0-0&sp=-1&sk=#view=detail&mid=F3AE5167F5A71DBB3C86F3AE5167F5A71DBB3C86 • http://www.bing.com/videos/search?q=glasgow+capital+of+culture+video+&go=&qs=n&form=QBVR&pq=glasgow+capital+of+culture+video+&sc=0-0&sp=-1&sk=#view=detail&mid=E7930A37F159841BA03EE7930A37F159841BA03E

  40. EVROPSKE PRESTONICE KULTURE • Glasgow, Škotska, 1990: • http://www.bing.com/videos/search?q=glasgow+capital+of+culture+video+&go=&qs=n&form=QBVR&pq=glasgow+capital+of+culture+video+&sc=0-0&sp=-1&sk=#view=detail&mid=E1C969C10A4BCBFDD16DE1C969C10A4BCBFDD16D

  41. EVROPSKE PRESTONICE KULTURE • Istambul, Turska, 2010: • http://facedl.com/fvideo.php?f=aqauqxxiquuiexiax&istanbul-european-capital-of-culture • http://facedl.com/fvideo.php?f=aieniwwawxxne&istanbul-european-capital-of-culture-2010-hq • Pečuj, Mađarska, 2010: • http://csorna.network.hu/video/magyarorszagvarosokvaraktemplomokemberek/pecs__european_capital_of_culture_2010

  42. EVROPSKE PRESTONICE KULTURE • Maribor, Slovenija, 2012 • http://www.bing.com/videos/search?q=european+capitals+of+culture+video&go=&qs=n&form=QBVR&pq=european+capitals+of+culture+video&sc=0-28&sp=-1&sk=#view=detail&mid=1D4A111BE03E9EAFB6D81D4A111BE03E9EAFB6D8 • Košice, Slovačka, 2013 • http://www.youtube.com/watch?v=eFSUmHmCin0

  43. EVROPSKE PRESTONICE KULTURE • Riga, Lavtija, 2014: • http://www.bing.com/videos/search?q=glasgow+capital+of+culture+video+&go=&qs=n&form=QBVR&pq=glasgow+capital+of+culture+video+&sc=0-0&sp=-1&sk=#view=detail&mid=C942BD8C13D51299FED0C942BD8C13D51299FED0 • Umea, Švedska, 2014: http://www.bing.com/videos/search?q=glasgow+capital+of+culture+video+&go=&qs=n&form=QBVR&pq=glasgow+capital+of+culture+video+&sc=0-0&sp=-1&sk=#view=detail&mid=44FD18849DBC3CAF2D0D44FD18849DBC3CAF2D0D

More Related