Stanowisko UE w kwestii finansowania nadawców publicznych

1. Stanowisko UE w kwestiifinansowanianadawców publicznych Janina Ligner-Żeromska Adwokat, zespół ds. Prawa Wspólnot Europejskich oraz IT/IP Domański Zakrzewski Palinka sp.k. Tel. (22) 557 76 80 Fax (22) 557 76 01 E-mail: janina.ligner-zeromska@dzp.pl

2. Źródła prawa • art. 16, 86 i 87 Traktatu ustanawiającego WE, wersja skonsolidowana • (O.J.C. Nr 325 z 24 grudnia 2002, „TWE”) • Protokół w sprawie systemu publicznej telewizji i radiofonii w Państwach • Członkowskich (O.J.C.Nr 340 z 10 października 1997, „Protokół • Amsterdamski”) • Komunikat Komisji nr 2001/C 37/03 w sprawieudzielenia pomocy państwa • dla radiofonii i telewizjipublicznej („Komunikat w sprawie udzielenia • pomocy państwa dla RTV publicznej”) • Komunikat Komisji nr COM(2000) 580 finalw sprawie usług świadczonych • w ogólnym interesie gospodarczym w Europie („Komunikat Komisji • w sprawie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym • w Europie”)

3. Źródła prawa – c.d. • Dyrektywa Komisji nr 80/723/EWG w sprawie przejrzystości • stosunków finansowych między Państwami Członkowskimi • i przedsiębiorstwami publicznymi (ze zmianami • wynikającymi z Dyrektywy Komisji nr 2000/52/WE, • „Dyrektywa w sprawie przejrzystości”) • Rozporządzenie Rady WE nr 659/1999ustanawiające • szczegółowe zasady stosowania art. 93 TWE • („Rozporządzenie”) • orzecznictwo ETS

4. Usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym Art. 16 TWE: „(...) zważywszy na miejsce, jakie usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym zajmują wśród wspólnych wartości Unii, (...) Wspólnota i Państwa Członkowskie, każde w granicach swych kompetencji i w granicach stosowania niniejszego Traktatu, zapewniają, aby te usługi funkcjonowały na podstawie zasad i na warunkach, które pozwolą im wypełniać ich zadania”.

5. Zasady przyznawania pomocy publicznej Art. 87 ust. 1 TWE: „(...) wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi.” Art. 87 ust. 3 pkt d TWE: „Za zgodną ze wspólnym rynkiem może zostać uznana: pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwakulturowego, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej i konkurencji we Wspólnocie w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem”

6. Wyraźne dopuszczenie finansowania telewizji publicznej w Protokole Amsterdamskim Normy interpretacyjne załączone do TWE: ”Zważywszy, że system publicznej radiofonii i telewizji w państwach członkowskich jest bezpośrednio związany z demokratycznymi, społecznymi i kulturalnymi potrzebami każdego społeczeństwa oraz z ochroną pluralizmu mediów, (...) Strony uzgodniły następujące normy interpretacyjne (...): Przepisy TWE nie uchybiają kompetencji państw członkowskich do określenia sposobu finansowania publicznej radiofonii i telewizji, o ile finansowanie to jest przyznawane organizacjom nadawczym na wypełnienie przez nie misji publicznej (...) oraz o ile finansowanie to nie narusza warunków handlu i konkurencji we Wspólnocie w zakresie, który byłby sprzeczny ze wspólnym interesem (...)”.

7. Wybór sposobu finansowania telewizji publicznej– na podstawie Komunikatu w sprawie udzielenia pomocy państwa dla RTV publicznej) • Zależy wyłącznie od Państwa Członkowskiego • (pkty27 i 46 Komunikatu) • Dopuszczalny jest system mieszanego finansowania • (ang. dual-funding = pomoc publiczna + wpływy z działalności komercyjnej) • (pkt 45 Komunikatu) • „Przezroczyste” zasady finansowania, których rozliczenie będzie łatwe do kontroli dzięki: • 1. rozdzieleniu usług świadczonych w ramach służby publicznej odpozostałych, • 2. rozdzieleniu kont po stronie przychodów i kosztów • (pkt 49 i 50 Komunikatu)

8. Ocena dopuszczalności finansowania telewizji publicznej przez państwo • Muszą być spełnione łącznie 3 warunki: • Usługa świadczona w celu misji publicznej - konieczność ustalenia w prawie wewnętrznym Państwa Członkowskiego definicji misji publicznej • Przedsiębiorstwo musi być jednoznacznie zobowiązane do świadczenia danej usługi (oraz nadzorowane w tym zakresie) • Odstąpienie od zasad konkurencji nie może wpływać na rozwój handlu w sposób pozostający w sprzeczności z interesem Wspólnoty (kryterium proporcjonalności) • (pkt 29 Komunikatu)

9. Definicja misji publicznej oraz zobowiązanie do niej i nadzór nad jej wykonywaniem • Ustalenie definicji misji publicznej - kompetencja Państw Członkowskich • (pkt 33 Komunikatu) • Państwo Członkowskie może uważać całą ofertę programową nadawcy publicznego za objętą misją publiczną • (pkt 53 Komunikatu) • Powierzenie misji publicznej wyraźnie jednemu lub kilku przedsiębiorcom w drodze oficjalnego aktu • Realizacja usług świadczonych w celu spełnienia misji publicznej -nadzorowana przez niezależny od przedsiębiorstwa organ określony przepisami prawnymi Państwa Członkowskiego • Ocena realizacji standardów jakościowych nie leży w gestii Komisji; Komisja musi mieć możliwość bazowania na odpowiednim nadzorze zapewnionym przez Państwo Członkowskie • (pkty40, 41 i 42 Komunikatu)

10. Zasada proporcjonalności • Uprawnienia Komisji: może ustalić, czy odstępstwo od normalnego stosowania reguł konkurencji nie narusza zasad wspólnego rynku • (pkt 47 Komunikatu) • Test ma charakter negatywny – sprawdza to, czy przyjęte w Państwie Członkowskim rozwiązanie nie jest nieproporcjonalne • Założenie Komisji - wykonywanie przez przedsiębiorstwo zadań publicznych, wymaga zwykle sponsorowania przez państwo. • Pomoc publiczna nie powinna przekraczać kosztów netto misji publicznej, przy uwzględnieniu innych przychodów (bezpośrednich lub pośrednich) wynikających z realizacji misji publicznej • STĄD • zyski netto z usług niebędących misją publiczną będą brane pod uwagę w określeniu proporcjonalności pomocy. • (pkt 57 Komunikatu)

11. Zasada proporcjonalności – c.d. Jeżeli nadawca publiczny redukuje cenę w usługach niezwiązanych z jego misją publiczną poniżej poziomu koniecznego do pokrycia samych kosztów, które sprawnie działający nadawca komercyjny w podobnych okolicznościach musiałby ponieść, taka praktyka wskazywałaby na obecność nadmiernego kompensowania obowiązków należących do publicznej służby i wpływa na warunki handlu i konkurencji we Wspólnocie w zakresie, który byłby sprzeczny ze wspólnym interesem. Np. zaniżanie cen reklam lub innych usług niebędących misją publiczną świadczonych na rynku przez nadawcę publicznego w celu obniżenia przychodów konkurentów nie będą uznane za nieodłącznie związane z misją publiczną przypisaną nadawcy. (pkt 58 Komunikatu)

12. Komunikat Komisjiw sprawie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym w Europie • Powtarza obligatoryjność zasady proporcjonalności • Potwierdza, iż wybór sposobu finansowania publicznej telewizji i radiofonii należy do Państw Członkowskich, o ile nie stoi w sprzeczności z ogólnym interesem gospodarczym Wspólnoty Europejskiej

13. Obowiązki związane z pobieraniem pomocy publicznej • Dyrektywa w sprawie przejrzystości dotyczy każdego przedsiębiorstwa • otrzymującego pomoc Państwa w jakiejkolwiek formie. • Wymóg oddzielnych ksiąg: • wyraźnie dochód i koszt związany z różnymi rodzajami działalności • (subsydiowaną oraz niesubsydiowaną); • 2. szczegółowe objaśnienie dotyczące metody przypisania i rozliczenia • dochodów i kosztów związanych z różnymi formami działalności. • (Art.1 ust. 2Dyrektywy) • Państwo Członkowskie zapewnia Komisji Europejskiej wgląd do • informacji dotyczących stosunków finansowych, struktury finansowej i • organizacyjnej przedsiębiorstw otrzymujących pomoc państwową w ciągu 5 • lat od zakończenia roku budżetowego, w którym fundusze publiczne były • udostępnione przedsiębiorstwu. • (Art.5Dyrektywy)

14. Rozporządzenie • Zawiera definicje pomocy istniejącej, nowej, indywidualnej, przyznanej bezpośrednio etc. • Państwo Członkowskie zgłasza wszelkie plany przyznania nowej pomocy • Komisja posiada uprawnienia wydania decyzji pozytywnej, warunkowej lub negatywnej • Komisja może nakazać zawieszenie lub „windykację” pomocy„przyznanej bezprawnie” • W przypadku niezastosowania się Państwa Członkowskiego - sprawa • zostaje przekazana ETS + wniosek o przyjęcie deklaracji o naruszenie • przepisów TWE • Państwa Członkowskie składają sprawozdanie roczne w sprawie programów pomocowych

15. Orzecznictwo ETS • Kinderkanal and Phoenix (NN 70/98 z 1999 roku, Niemcy) • wąska interpretacja „pomocy w promowaniu kultury” – demokratyczne potrzeby Państwa Członkowskiego muszą być uznane za odmienne od promocji kultury • BBC (NN 88/98 z 2000 roku, Wielka Brytania) • zapewnienie 24-godzinnego bezpłatnego kanału informacyjnego bez reklam, chociaż ma wpływ na handel, nie rzutuje na rozwój tego handlu w zakresie przeciwnym do założeń Wspólnoty

16. Orzecznictwo ETS – cd. • Preussen Elektra (C-379/98 z 2001 roku, Niemcy) • „(...) tylko korzyści otrzymywane bezpośrednio lub pośrednio • ze środków państwowych są uważane za pomoc publiczną.” • Ferring (C-53/00 z 2001 roku, Francja) • „(...) tylko korzyści, które przekraczają koszty zapewnienia • wykonania obowiązku publicznej służby, stanowią pomoc • publiczną.” • TV2 (C 2/03 z 2003 roku, Dania) • gdyby średnie ceny reklam w (subsydiowanym) TV2 były niższe od samych kosztów nadawcy komercyjnego, wówczas miałoby miejsce ryzyko subsydiowaniarównież w zakresie reklamy

17. Z polskiej perspektywy • Obecnie obowiązująca ustawa z dnia 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji („Ustawa”) nie jest dostosowana do wymogów prawa wspólnotowego; • Potrzeba uchwalenia reguł finansowania mediów publicznych zgodnych z prawem wspólnotowym w ramach procesu dostosowania prawa polskiego do prawa UE (w tym do pakietu dyrektyw dotyczących komunikacji elektronicznej)

18. Fundusz Radiowo-Telewizyjnyw propozycji Zielonej księgi • Fundusz Radiowo-Telewizyjny - forma gwarancji Państwa dla nadawcy publicznego, iż otrzyma opłaty abonamentowe w pełnej wysokości • Fundusz może składać się z opłat kompensacyjnych nałożonych na nadawców komercyjnych + z podatku od wpływów z reklamy (+ abonament?) • Nadawcy publiczni – ograniczenia związane z emitowaniem reklam • Nadawcy publiczni – obowiązek przejrzystego prowadzenia gospodarki finansowej • Nadawcy komercyjni w zamian za nałożone na nich opłaty - dodatkowe przychody dzięki ograniczeniu działalności reklamowej nadawców publicznych

19. Podsumowanie • Od decyzji Państwa Członkowskiego zależy, czy i w jaki sposób będzie finansował publiczną telewizję i radiofonię; • W wyborze sposobu regulacji Państwo Członkowskie ograniczone jest postanowieniami TWE, interpretowanymi „w duchu” postanowień Protokołu Amsterdamskiego oraz Komunikatu w sprawie udzielenia pomocy państwa dla RTV publicznej; • Dopuszczalne jest finansowanie działalności telewizji publicznej z abonamentu, opłat licencyjnych i innej pomocy publicznej oraz z reklam łącznie, ale przy spełnieniu określonych wymagań dotyczących monitorowania pomocy oraz szczególnego sposobu prowadzenia księgowości; • Z punktu widzenia prawa wspólnotowego dopuszczalne jest utworzenie tzw. Funduszu Radiowo-Telewizyjnego.

20. Dziękuję Janina Ligner-Żeromska Adwokat, zespół ds. Prawa Wspólnotowego i IT/IP Domański Zakrzewski Palinka sp.k. Tel. (22) 557 76 80 Fax (22) 557 76 01 E-mail: janina.ligner-zeromska@dzp.pl